Zijn oproep om te 'testen, testen, testen' kwam hem op kritiek te staan van minister De Jonge. Maar mede door zijn eigen neus te volgen en zorgmedewerkers te testen hielp de Groningse microbioloog Alex Friedrich de uitbraak in het Noorden te beperken.

Nee, we mogen van professor Alex Friedrich geen kijkje nemen in zijn laboratorium in het UMC in Groningen. Want wij komen uit het Westen en zijn daarom gevaarlijk. Mogelijk hebben we het virus al bij ons, zonder dat we het weten. En dat kunnen ze in Groningen niet hebben, want daar is de corona-epidemie mede door het beleid van Friedrich afgeremd.

'Er klopt iets niet'

Het viel het hoofd van de afdeling microbiologie en infectieziektenbestrijding van het UMCG gelijk al op: het nieuwe coronavirus gedroeg zich anders dan hij was gewend. Reden voor hem om al in een vroeg stadium te bellen met zijn collega's in Italië, want daar lagen de ic's al overvol.

"Ik heb ze gevraagd wat er bij hen nou precies aan de hand was. Noord-Italië is rijker dan veel streken in Nederland, ik voelde dat er iets niet klopte. Misschien moesten we alerter zijn dan gewoonlijk en ons anders voorbereiden. Op een andere manier patiënten opsporen."

Testbeleid aangepast

Als het coronavirus in februari Nederland bereikt wordt hij uitgenodigd voor een vergadering van het Outbreak Management Team (OMT). De groep specialisten die veel van infectieziekten weet en het kabinet adviseert. Friedrich is meteen kritisch: "Ik heb daar gezegd dat we geen van de Italiaanse patiënten zouden hebben ontdekt met het Nederlandse testbeleid."

Ook brengt hij in het OMT ter tafel dat er op dat moment alleen nog maar mensen worden getest die in risicogebieden als China en Noord-Italië waren geweest. "Daarop is het testbeleid binnen de ziekenhuizen aangepast", vertelt hij. Maar zorgmedewerkers met klachten werden wegens een gebrek aan testcapaciteit niet getest.

Andere landen 'beter voorbereid'

Het verbaasde Friedrich dat door het OMT geen deskundigen uit China of Italië werden uitgenodigd. "Andere landen deden dat wel. Nederland is sterk gericht op zichzelf. Wij zijn ook goed, maar dit nieuwe coronavirus is iets wat niemand kende. Italië was in Europa de eerste die ermee te maken kreeg."

"Begin februari was daar al duidelijk dat patiënten gemiddeld 21 dagen beademend moesten worden. Daar hadden wij van kunnen leren", legt hij uit. Friedrich wil niet zeggen dat Nederland slecht was voorbereid op de coronacrisis, maar laat tactvol weten dat 'andere landen beter waren voorbereid'.

Zorgmedewerkers testen

Ook zou er in Nederland onvoldoende testcapaciteit zijn, wat Friedrich onzin noemt. "Het was een keuze om maar twee laboratoria in te zetten. Later kwamen daar twaalf labs bij. Maar de meeste labs bleven dicht. Toen die ook open moesten was er geen testmateriaal meer te krijgen."

Omdat de situatie in het Noorden anders was besloot Friedrich het virus daar anders te lijf te gaan. In Zuid-Nederland had het virus al heftig om zich heen gegrepen, in het Noorden nog niet. Hij was ervan overtuigd dat het testen van zorgpersoneel en hun gezinsleden vruchten zou afwerpen. "Een zorgmedewerker kan 20 tot 30 anderen besmetten. Daarom is testen zo belangrijk."

Oneens met het RIVM

Hij voegde de daad bij het woord en mobiliseerde alle labs en de GGD's in het Noorden en leidde studenten geneeskunde op om de tests af te nemen. Met de bewering van het RIVM dat een corona-patiënt pas besmettelijk is als hij symptomen heeft zoals een snotneus, hoesten of koorts, was hij het volstrekt oneens.

"Mensen kunnen al een tot drie dagen besmettelijk zijn, voordat ze symptomen krijgen. "Wij zijn drie tot vijf keer meer gaan testen dan in het zuiden van het land. We testen zorgmedewerkers en sporen hun contacten op tot twee dagen voordat ze besmet raakten. Die moeten dan allemaal in quarantaine blijven."

Waarom het coronavirus écht geen normaal griepje is

Kritiek van de minister

Dat ruime testbeleid kwam Friedrich op kritiek te staan van minster Hugo de Jonge van Volksgezondheid, die vond dat het schaarse testmateriaal anders gebruikt moest worden. Friedrich pareert deze kritiek door te stellen dat 'voor Noord-Nederland het testbeleid er mede toe heeft geleid dat we de epidemie hebben kunnen afremmen'. "Je ziet hier ook veel minder coronabesmettingen in verpleeghuizen dan elders in het land."

Dat had er ook mee te maken dat Noord-Nederland de vruchten plukte van het feit dat de voorjaarsvakantie een week eerder was dan in het Zuiden, dat er minder besmette wintersporters terugkwamen uit Italië en Oostenrijk en dat er nauwelijks carnaval werd gevierd. Hiermee kwamen de lockdownmaatregelen van het kabinet voor het Noorden nog op tijd.

Zelf corona

Toch trok de minister zijn kritiek op Friedrich al snel in en besloot eind maart zelf ook in te zetten op het testen van zorgpersoneel. Een speciale gezant moest op jacht naar voldoende testmateriaal. Desondanks komt dat testen van zorgpersoneel landelijk nog altijd niet goed op gang.

Ondanks alle voorzorgsmaatregelen werd Friedrich eind maart toch zelf ook ziek. Het bleek corona. "Ik had helemaal geen symptomen, ook geen koorts. Ik was heel erg moe en werd positief getest. Pas 8 uur later kreeg ik symptomen." Friedrich bleef enkele weken thuis en is nu weer aan het werk in het ziekenhuis. Hij weigert het Noorden te verlaten voor bijvoorbeeld een optreden in een tv-studio elders. Het is hem daar te gevaarlijk.