Het ene kind een appel uit het trommeltje, de ander een koude frikandel: 'Miljarden nodig om gezondheidsverschillen weg te werken'

Het ene kind krijgt altijd een 3-sterren pauzehap mee naar school, het andere kind iets ongezonders en goedkopers. En dat leidt tot verschillen in gezondheid. Dat moet anders, vindt de Raad van Volksgezondheid en Samenleving.

Maak miljarden vrij om de gezondheidskloof tussen laag- en hoogopgeleide Nederlanders terug te dringen. Die oproep doet de Raad van Volksgezondheid en Samenleving vandaag in een advies aan de Rijksoverheid. En dat is niet het enige: leg jezelf als overheid ook een wettelijke verplichting op om dit na te komen.

Zes jaar minder te leven

De gezondheidsverschillen tussen bevolkingsgroepen is fors. In Nederland leven mensen met een basisonderwijs- of vmbo-diploma gemiddeld 6 jaar korter dan mensen met een hbo-diploma of een universitaire opleiding, concludeerde het CBS in 2020.

Die slechtere gezondheid betekent in de praktijk onder meer dat er zes keer zo vaak diabetes en twee tot drie keer zo vaak de longziekte COPD voorkomt bij deze groep mensen.

Begin bij de kinderen

Werk aan de winkel dus, vindt de Raad van Volksgezondheid en Samenleving. Begin bij de basisschool, zegt Maria Jansen, hoogleraar populatiegericht gezondheidsbeleid aan de Universiteit Maastricht en ook werkzaam bij GGD Zuid-Limburg.

Zij ziet dat er op sommige basisscholen in Zuid-Limburg meer dan 20 procent van de kinderen te zwaar is. "Gaat een school boven de 20 procent, of nog beter: boven de 10 procent, dan geldt er een wettelijke verplichting om de school intensief te ondersteunen", zegt ze in de Volkskrant.

Langer naar school om te sporten

En die ondersteuning wordt op sommige plekken al uitgeprobeerd. "We zijn op een aantal scholen begonnen met een experiment. Zo bieden we op die scholen een gezonde lunch aan en verlengen we de schooldag met een uur, zodat ze kunnen sporten", vertelt Jansen. Met succes: "We zagen een toename in gezond gewicht, en een afname van de buikomvang. En dat is belangrijk, want een grotere buikomvang zorgt voor meer risico's op ziektes."

Idealiter gebeurt dit op alle scholen, vindt ze. "Als je kansengelijkheid wil bevorderen, moet je dat zeker doen. Maar er hangt natuurlijk wel een prijskaartje aan. Dus ik zou zeggen: begin in de minder gestelde wijken, want die gezondheidskloof begint al in het onderwijs."

Financiën, maar ook kennis

Zo'n 14 procent van de kinderen in Nederland heeft overgewicht, zegt voormalig lector gezonde leefstijl Tinus Jongert. En dat verschilt per wijk. "In Den Haag is het 19 procent, in de Schilderswijk 25 procent en bij kinderen van Turkse afkomst is het 1 op de 3. Daar zit een genetisch aspect in, maar ook de financiële situatie, de hoeveelheid stress in een gezin en de hoeveelheid slaap spelen mee."

In armere wijken is het bijvoorbeeld minder bekend hoeveel een kind moet slapen, vertelt Jongert. "Maar dat kan bijvoorbeeld ook te maken hebben met de etenstijd." Ouders betrekken bij het proces naar een gezonde leefstijl, is lastig zegt hij. "Maar ik ben ervan overtuigd dat ouders het beste voor hun kind willen."

Ingrijpen achter de voordeur?

Hoever moet je dan gaan met bemoeienis in iemands gezondheid? "Gezondheid is een grondrecht, de Verenigde Naties hebben dat ook benoemd", zegt Jansen. Maar ga je dan ook mensen wijzen op de bedtijd van hun kind, dus echt achter de voordeur in gezinnen waar het misgaat?

"Ik denk dat je niet hoeft in te grijpen als je aan de voorkant gaat zitten en dit op iedere school gaat aanbieden. Dan voorkom je dus juist dat je uiteindelijk moet gaan ingrijpen."