De eerste wijken in Nederlandse steden gaan de komende jaren van het aardgas af. Maar niet alle bewoners willen daarin mee. "Ik wil zelf de regie blijven houden."

Terwijl de huizen van zijn buren stuk voor stuk van het gasnet worden afgekoppeld, kookt en verwarmt Fons van Kampen zijn huis nog steeds op aardgas. Van het gas af? Dat is aan Van Kampen niet besteed. "Ik kan nu nog zelf bepalen van wie ik mijn energie afneem", zegt hij. "De stadsverwarming is een monopolist. Wat als die zijn tarieven verhoogt? Dan kun je geen kant meer op. En wie zegt dat stadswarmte over 5 jaar nog steeds de beste oplossing is? Misschien is dat wel waterstof."

Kwaad bloed

Van Kampen woont in de Purmerendse arbeiderswijk Overwhere-Zuid. Het is één van de 27 proeftuinwijken die als eerste van het aardgas afgaan. 2 jaar geleden begon de gemeente met buurtbijeenkomsten. "Maar daar sloegen ze de plank gelijk mis", zegt een buurtbewoner die anoniem wil blijven. "Toen we hoorden dat ze ons van het gasnet wilden halen was de eerste vraag: 'Wie gaat dat betalen?' Het antwoord was: je kunt een lening afsluiten of een tweede hypotheek nemen. Dat zette meteen kwaad bloed."

Uiteindelijk kwam er subsidie: tot 8.000 euro per huishouden voor aanpassingen aan de woning, variërend van werkzaamheden in de meterkast tot de aanschaf van een elektrische kookplaat. Het eerste huis werd vorige maand afgesloten van het gasnet en aangekoppeld op het warmtenet. In totaal gaan 89 van de 95 woningen in het 'pilot-gebied' van het gas af. Er bleven zes weigeraars over, waarvan Van Kampen er één is.

'Ze deden van alles om me over te halen'

"Ze hebben van alles gedaan om me over te halen", zegt Van Kampen. "De projectmanager is bij me langs geweest, de gemeente heeft me gebeld. Ze zeiden dat ik nu subsidie kon krijgen en ik het straks allemaal zelf moet betalen. Maar ik wil de regie blijven houden."

Wat hem stoort is dat de gemeente de weigeraars bang probeert te maken. "Dan zeggen ze dat de hele straat open moet om mij straks aan te sluiten" zegt hij. "Maar dat is onzin. Het is gewoon een kwestie van een T-splitsing plaatsen op de pijp van mijn buurman." Van Kampen blijft daarom bij zijn standpunt. "Het is toch mijn huis? Waarom zou ik niet zelf mogen bepalen hoe ik het verwarm?"

Situatie in Groningen de doorslag

Bep van Os was lange tijd tegen aansluiting op de stadsverwarming. "Ik hoorde daar alleen maar kommer en kwel over." Ze was zelfs al op zoek naar een ander huis, dat niet aan de stadsverwarming zou komen te hangen. "Ik wilde baas in eigen huis blijven, en ik was bang dat niet meer te zijn". Toch is ze sinds 2 weken van het gas af. "Als je kijkt wat al die mensen in Groningen allemaal moeten doorstaan, dan kan je eigenlijk niet meer aan het gas blijven."

De ombouwoperatie was achteraf een fluitje van een cent. In 2 dagen was de straat voor haar deur open, de leiding aangesloten, de oude cv-ketel eruit en de nieuwe verwarmingsunit erin. De enige aanpassing die ze moest doen was de temperatuur van het water in de douche. "Ik geef de gemeente Purmerend het cijfer 8 voor de manier waarop ze dit hebben gedaan."

Weigeraars

Netbeheerder Liander zit met de weigeraars in zijn maag. Voor de zes huishoudens die op het aardgas aangesloten willen blijven moest er een nieuw gasnet, wel met beperktere capaciteit, worden aangelegd. Kosten: 150.000 euro. "Dat vinden wij maatschappelijk ongewenst", zegt Sarike van Wette van Liander.

"Wij werken met gemeenschapsgeld", legt Van Wette uit. "Als wij overal in het land voor een handjevol weigeraars het gasnet moeten vernieuwen, dan gaat dat flink in de papieren lopen. En alle klanten in ons verzorgingsgebied betalen daar aan mee." Liander juicht de wetswijziging waarmee bewoners verplicht van het aardgas afgesloten kunnen worden daarom toe.

'Niet iedereen hoeft dezelfde mening te hebben'

Projectmanager Jaspert Verplanke van de gemeente Purmerend ziet er geen heil in de burger te dwingen van het gas af te gaan. Purmerend koos ervoor heel dicht op de bewoners te zitten. De gemeente huurt een huis in de wijk en bouwt aan een persoonlijke relatie met de inwoners. "Wij proberen de inwoners van Purmerend te overtuigen, we blijven met ze in gesprek, met respect voor hun mening", zegt Verplanke. "Maar we zijn nu wel zo ver dat we gewoon bij iedereen binnen welkom zijn."

Dat er nu van de 95 huishoudens in de proeftuin zes zijn die niet van het gas af willen, ziet hij eigenlijk als een groot succes. "Slechts zes huishoudens twijfelen nog en die hebben nog steeds de kans om mee te gaan, want de straat moet nog worden opengebroken." Verplanke ziet de enorme uitdaging en denkt in Purmerend op de goede weg te zijn. "We leren hier hoe de energietransitie kan werken en een van de dingen die we leren is dat niet iedereen dezelfde mening hoeft te hebben."

De druk van China op Taiwan wordt steeds groter. Met grootschalige militaire oefeningen rondom het eiland groeit de vrees voor een invasie. Gaat China nu echt proberen Taiwan zich opnieuw toe te eigenen? "Dit moeten we zien als het nieuwe normaal."

'Eenheid van kabinetsbeleid': voor en tijdens het Kamerdebat over de lintjesaffaire gaat het er veel over. Meerdere politici vinden dat minister Marjolein Faber aan deze eenheid morrelt. Maar wat betekent het precies? "Ze moeten met één mond spreken."

Afgelopen weekend werd duidelijk dat minister Marjolein Faber van de Asiel en Migratie weigert te tekenen voor koninklijke onderscheidingen voor vrijwilligers die zich hebben ingezet voor vluchtelingen en asielzoekers. Als oplossing zullen premier Dick Schoof en minister van Binnenlandse Zaken Judith Uitermark hun handtekening zetten. Maar volgens critici staat de 'eenheid van kabinetsbeleid' hierdoor op het spel.

Met één mond spreken

Het kabinet moet met één mond spreken, legt politiek commentator Joost Vullings uit. Dat is volgens hem een van de kernwaarden van het Nederlands staatsbestel. "Je moet het eigenlijk zo voor je zien: je mag als minister best je eigen mening hebben, maar die bespreek je dan alleen in de ministerraad met alle ministers achter gesloten deuren."

"Maar als er dan uiteindelijk een besluit wordt genomen, dan sta je daar met z'n allen achter en draag je dat ook uit", gaat hij verder. "Want anders heb je als kabinet natuurlijk buitengewoon weinig gezag als vervolgens iedere minister alsnog zijn eigen mening gaat geven. En dat is dus hier het geval."

Niet de eerste keer

Toch is het niet voor het eerst dat een minister uitspreekt dat hij of zij het niet eens is met de rest van het kabinet. Zo keerde Mona Keijzer, toen nog staatssecretaris van Economische Zaken, zich in 2021 tegen een in de ministerraad genomen besluit over het coronatoegangsbewijs. Zij stapte uiteindelijk niet zelf op, maar werd ontslagen door toenmalig premier Mark Rutte: een uitzonderlijk besluit.

Het Kamerdebat vandaag gaat dan ook niet alleen om een eventueel excuses van minister Faber, maar ook om leiderschap van premier Schoof, vertelt Vullings. "Het is de bedoeling dat hij tegen zijn minister zegt: 'Luister, wij willen dat deze lintjes worden uitgedeeld aan die mensen. En we willen ook dat iedereen dat uitdraagt en er niet één iemand zegt het er niet mee eens te zijn.'"

'Kabinet is als voetbalteam'

Partijleider Mirjam Bikker van de ChristenUnie vergelijkt het kabinet met een voetbalteam. "Als je gaat spelen in verschillende stijlen, wordt het geen wedstrijd. En een belangrijke regel is: het kabinet regeert, en gaat als het goed is aan de slag met wetsvoorstellen, en de Kamer controleert."

"Maar als de ene minister zegt 'ik vind het een goede wet' en de andere 'ik vind het een slechte wet', dan kan de Kamer dat niet meer controleren", benadrukt ze over het belang van 'eenheid van kabinetsbeleid'. "Wat je persoonlijk op een verjaardag vindt, is tot daaraan toe. Maar als minister spreek je dezelfde woorden als je collega's, want je bent het met elkaar eens."

'Niet alleen excuses, ook tekenen'

Ook GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans is niet te spreken over de huidige situatie. Volgens hem is eenheid juist nu nodig. "Kijk eens in wat voor tijd we leven: op 2 uur vliegen is er een oorlog gaande, vandaag kondigt Trump handelsmaatregelen aan die Nederland hard kunnen raken", somt hij op. "Dan moet je een eensgezind landsbestuur hebben en dat hebben we niet, ze maken alleen maar ruzie."

Het is volgens hem dan ook belangrijk dat Faber niet alleen haar excuses aanbiedt, maar ook zelf de aanvragen voor de lintjes ondertekent. "Dat moet ze beloven, want dat is dan eenheid van kabinetsbeleid. En dat ze iedere volgende aanvraag - die ongetwijfeld zal komen - ook zal tekenen. Daarmee herstel je het vertrouwen in het decoratiestelsel."

Herhaling voorkomen

Chris Stoffer van de SGP sluit zich hierbij aan en benadrukt hoe belangrijk die eenheid is. "Het is altijd zo geweest en zie in wat voor rommeltje we nu terechtkomen." Daarom vindt hij het ook belangrijk dat premier Schoof uiteindelijk toch aanwezig is bij het Kamerdebat. "Het gaat nu over het hele kabinet", zegt Stoffer. "Hij moet ingrijpen en zorgen dat het niet nog een keer gebeurt."

Ook Vullings ziet dat alle ogen nu op de premier gericht zijn, zegt de politiek commentator tot slot. "Vijf lintjes zijn misschien een kleine kwestie, maar als je nu niet optreedt, dan kan het nog een keer gebeuren."