Deurbelcamera's zijn populair: meer dan 1 miljoen huishoudens in Nederland hebben er een. En dat zijn lang niet de enige camera's die burgers in en rond hun huis hebben. Toch mag je ze niet zomaar overal ophangen: "Je moet een duidelijk doel hebben."

Advocaten waarschuwden deze week dat, als de politie beelden van je camera vordert, je persoonsgegevens in een strafdossier terecht kunnen komen. In de chat kregen we veel vragen over deurbelcamera's en andere vormen van camerabewaking. We spraken daarom met deskundigen over de regels en de wenselijkheid van de vele camera's in ons land.

Hele straten met camera's

Burgers vragen steeds vaker aan gemeenten om extra cameratoezicht in de wijk te plaatsen of schaffen zelf een camera aan, ziet Krista Schram, onderzoeker 'publiek vertrouwen in veiligheid' bij Hogeschool InHolland. "Vooral burgers die zich onveilig voelen, roepen om meer cameratoezicht. Ze denken zich veiliger te gaan voelen wanneer er meer camera's hangen."

Cameratoezicht is volgens haar steeds normaler geworden: "Vroeger was er misschien één iemand in de straat die een camera ophing, nu zie je dat hele straten een deurbelcamera of andere beveiligingscamera's hebben." Je verzetten tegen al de camera's is 'best moeilijk', zegt ze. "De collectieve mening is tegenwoordig dat we camera's goed vinden. 'Meer camera's zorgen voor meer veiligheid', is de gedachte."

Bekijk ook

Veiligheid versus privacy

"Zich veilig voelen wordt door de meeste mensen belangrijker gevonden dan hun privacy", hoort Schram tijdens straatinterviews die ze voor haar onderzoek doet. "Natuurlijk is er wel een grens in wat we willen delen met anderen. Maar als het gaat over cameratoezicht, dan voelen de meeste mensen meer de voordelen voor hun veiligheid dan de mogelijke nadelen voor hun privacy."

Dat terwijl er zeker regels zijn waarmee je rekening moet houden bij het installeren en gebruiken van een eigen camera, benadrukt universitair docent privacyrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen Gerard Ritsema van Eck. "De precieze regels verschillen per situatie, want vanuit het recht is er niet een algemene regel waardoor veiligheid zwaarder weegt dan privacy, of andersom."

Zomaar ééntje ophangen?

Als je als burger zelf een camera wil ophangen moet je rekening houden met de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG), legt Ritsema van Eck uit. "Vanuit die belangrijkste privacywet mag je sowieso niet de openbare weg filmen, of een camera richten op het huis van je buren."

"Doe je dat toch, dan hebben je buren het recht om je erop aan te spreken. Als er niet in goed overleg een oplossing wordt gevonden, kunnen je buren naar de rechter stappen", zegt de privacyjurist. "Die kan dwingen om de camera's weg te halen of instellingen aan te passen."

'Schoonmaker niet stiekem filmen'

Ook binnenshuis is de AVG soms van kracht, vervolgt hij. "Als je familie en vrienden die over de vloer komen filmt, maar verder niks met die beelden doet, dan geldt de AVG niet. Maar wanneer iemand vanwege zijn werk bij jou thuis komt, een schoonmaker of tuinman bijvoorbeeld, geldt de AVG wél."

Iemand kan een duidelijk doel hebben met het ophangen van een camera binnenshuis, bijvoorbeeld om diefstal van waardevolle spullen te voorkomen, zegt Ritsema van Eck. "Maar je mag niet zomaar stiekem de schoonmaker filmen terwijl die met zijn werk bezig is als er geen duidelijk doel voor is." Ook moet je laten weten dat er gefilmd wordt en heeft degene die gefilmd wordt het recht om de beelden de bekijken, benadrukt hij.

Gerard Ritsema van Eck en Krista Schram
Bron: Eigen beeld
Gerard Ritsema van Eck en Krista Schram

'Bedrijven hebben sneller goed verhaal'

Naast burgers zijn er natuurlijk ook een hoop bedrijven die binnen en buiten beveiligingscamera's hebben hangen. "Voor bedrijven gelden in principe dezelfde regels als voor burgers", vervolgt de privacyjurist. "Alleen hebben bedrijven sneller een goed verhaal."

"Als je bijvoorbeeld denkt aan een winkel, dan is het al snel geloofwaardig dat daar weleens iets wordt gestolen. En dat er dus een duidelijke reden is om een camera te willen ophangen", legt hij uit. Ook is het volgens hem voor sommige zaken toegestaan om een deel van de openbare weg te filmen. "Maar dat mogen ze wel alleen in overleg met de politie doen."

Ook politie gebruikt camera's

En dan heb je ook nog de camera's in de openbare ruimte. "De politie beroept zich op haar politietaak om de openbare orde te handhaven en strafbare feiten op te sporen", zegt Ritsema van Eck daarover. "Vanuit die taak mag de politie dingen doen, zoals camera's installeren en beelden van burgers of bedrijven vorderen."

De politie hoeft zich daarbij niet te houden aan de AVG, weet hij, maar wel aan de - iets soepelere - Wet politiegegevens. "Toch verloopt de plaatsing van camera's meestal langs een democratisch proces", benadrukt de privacyjurist. "Als de politie camera's wil installeren moet de burgemeester daar toestemming voor geven. En die wordt weer gecontroleerd door de gemeenteraad."

'Samenleving waarin we willen leven?'

Het toenemende gebruik van 'bodycams', kleine camera's op het uniform van agenten, is wel een heikel punt, vindt Ritsema van Eck. "Hierover is het wettelijk kader heel onduidelijk. Er is geen democratisch debat over geweest, terwijl de impact van een bodycam op iemands privacy groot kan zijn. Met zo'n camera kan een agent namelijk heel dichtbij een kwetsbaar persoon komen, die de camera niet kan ontwijken."

Hij vindt het daarom belangrijk om een maatschappelijke discussie over camera's te (blijven) voeren: "Vinden we het een goed idee als de politie ons zo gemakkelijk kan filmen met bodycams? En vinden we het een goed idee dat de politie ons aanmoedigt om elkaar via deurbelcamera's in de gaten te houden? Is dat het soort maatschappij waarin we willen samenleven?"

info

Tips voor het verantwoord ophangen van een camera

Ben je van plan om zelf beveiligingscamera's op te hangen in en/of rond je huis? Dan moet je je aan enkele privacyregels houden. In dit stappenplan van de Autoriteit Persoonsgegevens wordt uitgelegd hoe je dit doet.

Niet bewezen effectief

Ritsema van Eck benadrukt daarbij dat camera's helemaal niet bewezen effectief zijn om criminaliteit te voorkomen. "Waar camera's wél tegen helpen is inbraak. Een inbreker die rationeel nadenkt en een camera ziet hangen, zal ergens anders naartoe gaan", zegt hij.

"Maar bijvoorbeeld tegen agressie in het uitgaansleven helpen camera's niet. Iemand die misschien dronken is of drugs op heeft, gaat niet eerst om zich heen kijken of er een camera hangt voordat hij een klap uitdeelt."

Juist minder sociale controle

Het enige wat je in zo'n situatie aan een camera hebt, is dat de politie sneller kan zien wat er gebeurt en kan ingrijpen, zegt Ritsema van Eck. "En achteraf is het makkelijker om te bewijzen wat er is gebeurd. Maar geweld voorkomen? Nee, dat doen camera's niet."

Sterker nog, vult veiligheidsonderzoeker Schram aan: "Zodra ergens camera's hangen, verdwijnt de sociale controle die mensen normaal gesproken uitoefenen door op elkaar te letten. Mensen denken als ze iets verdachts zien: dan hoef ik het niet te melden, want er hangen toch al camera's."

'Camera's zijn geen tovermiddel'

"En je moet je ook voorstellen dat juist in wijken waar veel onveiligheid is, mensen ook bang zijn om iets te melden, omdat je dan problemen kunt krijgen", vervolgt ze. "Dus dan is de aanwezigheid van camera's een fijn extra argument om je er niet mee te bemoeien."

Terwijl camera's uit zichzelf niets doen, benadrukt Schram. "Iemand moet de beelden registreren en actie ondernemen. Als dat niet gebeurt, en bewoners merken dat overlast en criminaliteit niet verminderen, verdwijnt het geruststellende effect dat ze in eerste instantie ervoeren toen de camera's er kwamen." Camera's zijn dus geen tovermiddel: "Ze moeten altijd hand in hand gaan met andere maatregelen."

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.