radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Grootste loonstijging in 40 jaar, maar wie gaat dat betalen? 'De hogere loonkosten moeten natuurlijk wel bekostigd worden'

Grootste loonstijging in 40 jaar, maar wie gaat dat betalen? 'De hogere loonkosten moeten natuurlijk wel bekostigd worden'
Koningin Máxima winkelt in een kledingzaak, haar salaris gaat dit jaar met 2,75 procent omhoog
Bron: ANP

De cao-lonen in Nederland zijn in de eerste drie maanden van 2023 met 5 procent gestegen, meldt het CBS. In geen 40 jaar was de loonstijging zo hoog. Goed voor de werknemer, maar toch moeten we oppassen, waarschuwt ING-hoofdeconoom Marieke Blom.

De hoge loonstijging komt volgens het CBS mede door de vele stakingen van de afgelopen maanden. Werkgevers werden door de acties gedwongen om de lonen verder te verhogen. Maar dat is niet zonder risico, zegt Blom: "De loonstijgingen gaan nu zo hard, dat het bijna onontkomelijk is dat we dat gaan merken in de prijzen."

Staken voor hoger loon

Iedereen heeft de afgelopen maanden wel iets gemerkt van de vele stakingen: treinen en bussen reden niet, het vuilnis werd in verschillende steden dagenlang niet opgehaald en operaties in tientallen ziekenhuizen moesten worden uitgesteld. In verschillende sectoren werd het werk neergelegd om meer loon te eisen vanwege de hoge inflatie.

Een goede zaak, benadrukt Blom. "We komen uit een heel onstuimige tijd. Het evenwicht waarin werk en kapitaal redelijk worden beloond is de afgelopen tijd verstoord, dat komt nu weer langzaam in balans", ziet de econoom. "Maar de hogere loonkosten moeten natuurlijk wel bekostigd worden."

Bekijk ook

Prijzen verhogen of minder winst?

En dat zal volgens haar straks op verschillende manieren gebeuren. Zo zijn er werkgevers die zullen inzetten op efficiëntie om zo meer geld over te houden voor de lonen, bijvoorbeeld door de administratie beter in te richten. Maar in de publiek sector is dat lastiger en daar zal uiteindelijk de overheid moeten bijspringen, denkt Blom.

Bovendien zijn er ook ondernemingen waar efficiënter werken niet zo makkelijk gaat. Die moeten of de prijzen verhogen, of met minder winst tevreden zijn, legt ze uit. Maar dat is voor veel bedrijven een lastige afweging.

'Lastige tijden voor poldermodel'

"Dat zal sector voor sector, bedrijf voor bedrijf moeten gebeuren", zegt Blom daarover. "Ze zullen op zoek moeten gaan naar wat redelijk is voor de werknemers en ook haalbaar is voor de werkgevers en uiteindelijk voor de consumenten." In Nederland zijn we gewend dat in overleg te doen, het bekende poldermodel.

Maar dit zijn lastige tijden voor het poldermodel, omdat belangrijke factoren in de economie op dit moment onvoorspelbaar zijn, ziet ze: "De omzetten zijn onvoorspelbaar, de inflatie is onvoorspelbaar en dan komen we ook nog uit de economisch onrustige coronajaren. Dat maakt de onderhandelingen extra lastig."

Bekijk ook

Koopkracht alsnog gedaald

Ondanks de grootste loonstijging in 40 jaar gingen werknemers er in het afgelopen kwartaal gemiddeld toch op achteruit, blijkt uit de CBS-cijfers. Dat zit zo: de cao-lonen gingen weliswaar gemiddeld met 5 procent omhoog, maar omdat de inflatie tussen januari en maart rond de 6,6 procent lag, ging de gemiddelde koopkracht met zo'n 1,5 procent omlaag.

ING-hoofdeconoom Blom verwacht dan ook dat de lonen nog wel even door zullen doorstijgen, hoewel daar volgens haar ook een gevaar in schuilt. "Als je te lang te hard de lonen verhoogt, kan je minder concurrerend worden. Dan gaan werkgevers hun activiteiten verplaatsen naar het buitenland en dan heb je baanverlies."

Gevreesde loon-prijsspiraal

Bovendien kunnen hogere lonen er ook voor zorgen dat de hoge inflatie langer blijft aanhouden dan nodig is, waarschuwt Blom. "Als de lonen stijgen, stijgen de kosten voor de werkgever en daarmee de prijzen. Dan kan er een vicieuze cirkel ontstaan waarin lonen en prijzen elkaar constant omhoog blijven duwen." De gevreesde loon-prijsspiraal dus.

En de prijzen blijven ondertussen stijgen, maar dat is voorlopig een goed teken, zegt de econoom. "Het feit dat de prijzen stijgen heeft er mee te maken dat het nog goed genoeg gaat met de meeste mensen, de meeste mensen kunnen zich het nog veroorloven. Dus het feit dat de prijzen stijgen, is een teken dat het goed gaat met de economie."

Afgelopen kwartaal kende de grootste loonstijging in 40 jaar, maar wie gaat die hogere salarissen uiteindelijk betalen?

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

4 op 10 jonge vrouwen stopten afgelopen jaren met anticonceptie uit onvrede, vooral hormonen bevallen slecht

4 op 10 jonge vrouwen stopten afgelopen jaren met anticonceptie uit onvrede, vooral hormonen bevallen slecht
Een spiraal bij een poli gynaecologie, beeld ter illustratie
Bron: ANP

Te veel bijwerkingen, geen hormonen meer en terug naar de natuurlijke cyclus: 4 op de 10 jonge vrouwen (42 procent) zijn de afgelopen 3 jaar gestopt met een vorm van anticonceptie. Dit omdat ze er niet tevreden over waren.

Veel minder vrouwen stopten met anticonceptie omdat ze zwanger wilden worden (11 procent) of omdat anticonceptie niet meer nodig was, bijvoorbeeld omdat de relatie uitging (4 procent). Dat blijkt uit onderzoek van 3Vraagt, het jongerenpanel van EenVandaag, onder ruim 3.500 vrouwen tussen de 16 en 34 jaar. Vooral bij hormonale anticonceptie, zoals de pil of een spiraal, spelen negatieve ervaringen een grote rol.

Ben je in de afgelopen drie jaar gestopt met een vorm van anticonceptie?

Bijwerkingen en 'onverklaarbare klachten'

"Ik had lang de pil gebruikt en was daar niet meer tevreden over, te veel bijwerkingen", legt iemand in het onderzoek uit. Daarna stapte ze over naar een hormoonspiraal, maar ook dat werkte niet naar tevredenheid: "Na 6 maanden bloedingen heb ik die er ook uit laten halen. Nu gebruik ik niks meer."

"Ik kreeg steeds meer onverklaarbare klachten. Hield vocht vast, was vlak in emoties", vertelt weer een andere deelnemer. "Er zijn verschillende onderzoeken gedaan, maar daar kwam niks uit. Dus ben ik op eigen initiatief gestopt met de pil. Toen verdwenen mijn klachten volledig. Volgens mijn huisarts hield dat geen verband met elkaar en had ik te veel TikTok-filmpjes gekeken. Maar toch, mijn klachten waren weg."

Effect van synthetische hormonen

Dat hormonale anticonceptie invloed kan hebben op je fysieke en mentale gesteldheid, bevestigt gynaecoloog bij het Amsterdam UMC Anne Timmermans. "Uit verschillende onderzoeken blijkt dat er een effect is van synthetische hormonen op je mentale of algehele welbevinden. Alleen wie welk effect ervaart, dat kunnen we van tevoren niet goed voorspellen."

Enerzijds kunnen die effecten negatief uitpakken: "Sommige mensen hebben last van afgevlakte emoties, of ervaren minder plezier in het leven. Mensen kunnen ook angstiger worden", legt Timmermans uit.

Bekijk ook

Ook voordelen van de pil

Maar aan de andere kant ervaren mensen ook positieve effecten, weet de gynaecoloog. "Mensen die heel erg last hebben van hormonale schommelingen in hun natuurlijke cyclus, kunnen juist veel baat hebben bij de hormonen in anticonceptie. Denk aan mensen met PMS en PMDD."

Premenstrueel syndroom (PMS) is een verzamelnaam voor ernstige lichamelijke en emotionele klachten die je kunt ervaren in de periode voor je menstruatie. PMDD is een stemmingsstoornis die veroorzaakt wordt door hormonen die verbonden zijn aan je menstruatiecyclus. "Bij die mensen kunnen die klachten gestabiliseerd worden door de synthetische hormonen."

Natuurlijke cyclus

Verschillende vrouwen in het onderzoek geven aan dat ze zijn gestopt met anticonceptie om hun eigen cyclus 'te leren kennen'. "Ik had al 12 jaar geen natuurlijke menstruatie gehad vanwege de pil, waar ik mee was gestart omdat ik heftige menstruatieklachten had als tiener", vertelt een deelnemer.

"Ik wilde weten hoe mijn natuurlijke cyclus zou zijn als 30er, en of ik dan die klachten nog had. Dat bleek niet meer zo te zijn."

Welke vorm van anticonceptie gebruik je?

Geen ideale methode

De meeste vrouwen in het onderzoek van 3Vraagt zijn wel tevreden over de anticonceptiemethode die ze op dit moment gebruiken: of dat nou een condoom is, een methode met hormonen, of 'natuurlijke' anticonceptie als periodieke onthouding.

Wel zeggen veel deelnemers dat geen enkele methode ideaal is: een condoom is een 'drempel' bij seks, de pil heeft bijwerkingen, een spiraal doet pijn bij het plaatsen.

info

Over dit onderzoek

Dit onderzoek is gehouden van 30 januari tot 13 februari 2025. Er deden in totaal 3.585 vrouwen tussen de 16 en 34 jaar mee. Het onderzoek is na weging representatief voor vijf variabelen, namelijk: leeftijd, opleiding, burgerlijke staat, spreiding over het land en politieke voorkeur, gemeten naar de Tweede Kamerverkiezingen van 2023.

Seksuele vrijheid

Gynaecoloog Timmermans vindt het interessant dat vrouwen steeds kritischer naar anticonceptie kijken. "We hebben de pil altijd gezien als middel om vrouwen seksuele vrijheid te geven. Om reproductie en seksueel plezier los van elkaar te trekken", legt ze uit.

"Maar dat er misschien ook bijwerkingen en nadelen aan zitten, dat hebben we lang niet altijd goed gezien. Inmiddels is er meer aandacht voor die vrouwspecifieke aandoeningen, maar er is nog te weinig kennis over", besluit Timmermans.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

'Steun aan Oekraïne staat in regeerprogramma': minister Brekelmans over weigering PVV om troepen te sturen

'Steun aan Oekraïne staat in regeerprogramma': minister Brekelmans over weigering PVV om troepen te sturen
Defensieminister Brekelmans
Bron: EenVandaag

PVV-leider Wilders gaf vandaag aan tegen het sturen van Nederlandse troepen naar Oekraïne te zijn. Defensie-minister Brekelmans reageert hier koeltjes op. "Ik werk met het regeerprogramma. Daarin staat dat we Oekraïne onverminderd zullen steunen."

De plannen tot het vormen van een internationale troepenmacht voor de bescherming van Oekraïne veroorzaken een nieuwe splijtzwam in de regeringscoalitie. PVV-leider Geert Wilders is hier standvastig op tegen en gaat lijnrecht in tegen premier Dick Schoof.

Nog steeds positief over Amerika

Minister van Defensie Ruben Brekelmans (VVD) vertelt tegenover EenVandaag dat het kabinet vasthoudt aan het eigen regeerprogramma. "Dit is het standpunt van de heer Wilders. Ik werk met het regeerprogramma. Daarin staat we Oekraïne onverminderd zullen steunen."

Brekelmans blijft na het tumult van afgelopen week, waarin de Amerikaanse president Donald Trump Europa niet aan de onderhandelingstafel uitnodigde, positief over de Amerikanen. "Ik vertrouw de Amerikanen nog steeds, want ik heb ze ook horen zeggen dat voor hen de NAVO relevanter is dan ooit. En de NAVO is natuurlijk onze belangrijkste veiligheidsgarantie."

'Escalatie-dominantie'

Voor het Nederlandse kabinet blijft de Amerikaanse steun noodzakelijk bij het vormen van een 'robuuste vredesmacht' die Oekraïne moet beschermen. Brekelmans: "De 'backing' van de Amerikanen blijft nodig. Je hebt, om in militaire termen te spreken, altijd een escalatie-dominantie nodig ten opzichte van je tegenstander."

Hij legt uit: "Dus stel dat Rusland een eventueel vredesbestand gaat testen en ze zouden aansturen op een conflict, dan moeten ze weten dat ze bij iedere stap die ze zetten een sterkere tegenstander tegenover zich hebben. En daar hebben we Amerikanen echt voor nodig."

Minister Brekelmans over weigering PVV om troepen naar Oekraïne te sturen

'Europa moet plek aan tafel verdienen'

De defensieminister verwacht overigens dat Europa in een later stadium wel mag plaatsnemen aan de onderhandelingstafel. "Ik heb de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Rubio horen zeggen dat als de gesprekken concreter worden, dat dan natuurlijk ook Oekraïne en Europa aan tafel zullen komen."

"Maar we zullen als Europa die plek ook moeten verdienen", gaat hij verder. "En die plek verdien je door duidelijk aan te geven wat wij als Europa militair in te brengen hebben. En vandaar dat wij als Europese landen nu huiswerk te doen hebben om gezamenlijk tot zo'n plan te komen."

Brede puzzel om te leggen

Over wat Nederland concreet aan materieel en troepen kan leveren aan een eventuele vredesmacht, blijft de minister vaag. "Wij kunnen als Nederland natuurlijk in alle domeinen wel iets leveren, maar daar zullen we goed naar moeten kijken."

"Het is niet zo dat wij allerlei F-35's, of schepen, of troepen klaar hebben staan, die ergens staan te wachten. Die zijn ook ingepland om een bijdrage aan de NAVO te leveren. Die brede puzzel moeten we eerst leggen."

Debat

Brekelmans zegt dat er gekeken kan worden wat we kunnen doen, als er een duidelijk mandaat en rugdekking van de VS is. "Ook in het parlement moet dan besloten worden of Nederland wel of geen bijdrage kan leveren."

Morgen debatteert de Tweede Kamer over welke positie Nederland moet innemen bij de onderhandelingen om een einde te maken aan de oorlog in Oekraïne.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant