Het kabinet wil de landbouw snel verduurzamen, een belangrijk thema bij de gesprekken over het Landbouwakkoord. Maar verduurzaming hoeft voor boeren niet altijd gelijk te staan aan inkrimping, bewijzen Jolke de Moel en haar Duitse man Mathias von Mirbach.

Integendeel. Dat duurzaam boeren grootschalig én succesvol kan, tonen ze met hun grote biologische boerderij in Duitsland aan. Al hebben ze daar wel de hulp bij nodig van een grote groep vaste klanten.

Aandeelhouders van boerderij

Een deel van die klanten meldde zich afgelopen weekend bij de ingang van de boerderij Kattendorfer Hof, in de buurt van Hamburg. Daar moesten ze zich aan elkaar voorstellen, want de sommigen kenden elkaar nog niet. Toch hebben ze allemaal iets gemeen: ze zijn aandeelhouders in de oogst van de boerderij.

Ze doen mee aan de 'tomatenplantactie'. De tomaten gaan ze, als ze geoogst zijn, weer zelf opeten. "Ik wil graag weten waar mijn groenten vandaan komen. Om te zien hoe het groeit: om van het zaaien tot de oogst alles mee te maken", vertelt een van de deelnemers.

Geen kunstmest of bestrijdingsmiddelen

De biologische boerderij in het Noord-Duitse plaatsje Kattendorf wordt beheerd door Mathias von Mirbach en zijn Nederlandse vrouw Jolke de Moel. Het bedrijf heeft een diverse productie: van groenten en fruit tot kaas en vlees van de eigen runderen. Ze werken met grote machines, zonder gebruik te maken van kunstmest of bestrijdingsmiddelen.

"Het komt allemaal uit onze eigen productie", vertelt Jolke. "Dat is voor ons belangrijk omdat wij onze kosten willen drukken. Kunstmest is momenteel erg duur, ook biologische. We hebben het ook niet nodig, we hebben een gemengd bedrijf met veeteelt en akkerbouw. Alles wat we aan mest nodig hebben, komt uit ons eigen bedrijfskringloop. Bovendien heeft het ook ecologische redenen, dat lijkt me duidelijk."

Klanten zijn leden

Met bijna 450 hectare grond verspreid over twee locaties, tachtig werknemers verdeeld over vijftig voltijdbanen en een jaarlijkse omzet van zo'n 4 miljoen euro is het een groot bedrijf te noemen. Jolke en Mathias verkopen wat ze maken vooral aan de eigen aandeelhouders. Dat zijn er in totaal zo'n 1.100, die vooruit betalen voor de oogst.

Dat is precies zoals Mathias en Jolke het voor ogen hadden toen ze met hun bedrijf startten. "Het is een langdurige verbinding. Mensen zeggen voor een heel jaar toe: ik kom bij jullie je producten afnemen en daar betaal ik voor. En dan kom ik elke week mijn aandeel in de oogst ophalen", legt Jolke uit hoe het concept van de boerderij en de bijbehorende winkels werkt.

Gemeenschapslandbouw

CSA heet dat. Het staat voor Community Supported Agriculture, ook wel bekend als gemeenschapslandbouw. Boeren die spullen rechtstreeks aan klanten verkopen, dat gebeurt vaak genoeg, maar het boerenbedrijf van Jolke en haar man bezit maar liefst zeven winkels. Daar verkopen ze hun groente, fruit, zuivel en vlees, naast een heel assortiment biologische artikelen die ze niet zelf maken, zoals sappen en voedingsproducten.

Iedereen mag daar komen winkelen, maar de aandeelhouders mogen voor een vast bedrag per maand allerlei producten ophalen. Een standaardaandeel in de oogst kost ongeveer 250 euro per maand, legt Jolke uit. Deze aandeelhouders zijn het belangrijkst voor het bedrijf, zegt ze. "Het is het fundament van dit bedrijf. Zonder die leden was dit bedrijf er niet geweest."

Bron: EenVandaag

'We kunnen hiervan leven'

Mathias is bijna 30 jaar geleden met het bedrijf begonnen. "Van begin af aan was het doel om een kostendekkend model van het boeren te ontwikkelen. Dan maakt het ons niet uit wat de prijzen zijn. We kunnen hiervan leven", doelt hij op de oogst.

Jolke had al een boerderij in Amersfoort, maar verhuisde een aantal geleden naar Duitsland toen ze Mathias ontmoette. "Voor de liefde", vertelt ze met een glimlach. Sindsdien beheert ze samen met haar man het bedrijf.

Subsidies voor boeren

Naast hun inkomsten krijgen Jolke en Mathias subsidies, zoals ook andere boeren die krijgen. Daar bovenop stimuleert de Duitse deelstaat Sleeswijk-Holstein de bio-boeren extra door ze te betalen voor landschapsbescherming. Dat laatste ligt ook in de gesprekken over het Nederlandse Landbouwakkoord op tafel.

Of boeren onder de nieuwe landbouwafspraken nog wel een goede boterham kunnen verdienen, is een van de twistpunten bij de gesprekken over het akkoord. "Zonder subsidies zou het voor iedere boer in Europa erg moeilijk worden met de prijzen die tegenwoordig voor levensmiddelen worden betaald", zegt Mathias.

Eerlijke prijs voor producten

Volgens de Duitse boer worden er voor de biologische producten van zijn bedrijf wel eerlijke prijzen betaald. Die vallen overigens hoger uit dan niet-biologische producten in een gangbare supermarkt, erkent hij. "Maar hier betaal je de eerlijke prijs, ons prijskaartje vertegenwoordigt de echte prijs", zegt Jolke erbij.

Volgens Mathias doet het betalen van de eerlijke prijs op de lange termijn juist veel goeds. "Je kan beter iets meer geld uitgeven aan beter voedsel, want dan gaat het beter met de boeren. Uiteindelijk kunnen dan ook al die subsidies dan weg."

'Ook mogelijk voor Nederlandse boeren'

De werkwijze is volgens Jolke en Mathias ook een optie voor Nederlandse boeren die willen omschakelen. "Je hebt bedrijven nodig die een verbinding hebben met hun afnemers en klanten en die een directe vorm van afzet hebben", zegt Jolke. Of je ook miljoenen mensen ermee kan voeden? "Ja. Het is mogelijk, maar je moet wel een systeem optuigen."

Dat betekent ook andere wijze van denken bij de consument. Mathias wil de Nederlandse boeren een hart onder de riem steken. "Ik denk echt dat het mogelijk is, maar dat is een lange weg. Zoals ik de Nederlanders ken en de bio-boeren in Nederland: wie anders dan de Nederlanders met hun flexibiliteit kunnen deze omslag maken?"

Om het overvolle stroomnetwerk te ontlasten, wordt gezocht naar creatieve oplossingen. Minister Sophie Hermans en staatssecretaris Chris Jansen sluiten vandaag een 'netcongestiedeal' met de ov-sector om netcongestie tegen te gaan.

Elektrische auto's, zonnepanelen, warmtepompen: ons stroomnetwerk is overvol. Netcongestie wordt dat genoemd.

File op het net

"We kunnen spreken van file op het elektriciteitsnet", zegt energieanalist Sanne de Boer van de Rabobank. "Vergelijk het met de de snelweg. Als iedereen tegelijk wil invoegen, dan kan dat niet."

"Hetzelfde gebeurt op het stroomnet. De afgelopen jaren heeft iedereen meer elektriciteit verbruikt, en vaker op hetzelfde moment. Dat past niet."

Deal met de ov-sector

Om deze zogenoemde netcongestie te bestrijden, is de komende 15 jaar een investering van 195 miljard euro nodig, volgens het Rijk. In de tussentijd wordt er gezocht naar creatieve oplossingen.

Minister Sophie Hermans van Klimaat en Groene Groei en staatssecretaris Chris Jansen van Openbaar Vervoer en Milieu sluiten daarom vandaag een 'netcongestiedeal' met de openbaar vervoerssector. Het idee is dat het openbaar vervoer gaat helpen om de druk op het elektriciteitsnet te verminderen.

Efficiënter gebruikmaken van infrastructuur

"Op deze manier kunnen we efficiënter gebruikmaken van de infrastructuur die er al is", legt De Boer uit. "Openbare vervoersbedrijven maken gebruik van hun eigen elektriciteitsnetten. Op sommige momenten zijn die kabels hard nodig, bijvoorbeeld in de ochtend- en avondspits", legt ze uit.

"Maar wanneer er minder openbaar vervoer rijdt, kunnen de kabels gebruikt worden om auto's of elektrische bussen op te laden. Hier hoef je dus geen extra kabels voor in de grond te leggen."

Idee op een bierviltje

Het Rotterdamse ov-bedrijf RET is al volop bezig met duurzaam gebruik van energie. "Naast het delen van ons stroomnet, hebben we nu ook een batterij in de buurt van de Erasmusbrug geplaatst", vertelt technicus Leo Vliegenthart van de RET.

"5 jaar geleden heb ik het idee op een bierviltje geschreven. Het woord 'netcongestie' bestond toen nog niet eens."

Batterij die werkt als powerbank

"Op het moment dat er een tram voorbij rijdt, en die remt, dan levert die tram energie terug aan de batterij. De batterij wordt op deze manier continu opgeladen en werkt kostenefficiënt", legt Vliegenthart uit. "De batterij fungeert als powerbank."

De opgeslagen stroom kan weer gebruikt worden om andere voertuigen op te laden. "Op deze manier proberen wij de 'file' op het stroomnet te omzeilen en dragen wij 20 tot 25 procent bij aan de laadsector van Rotterdam."

Alleen geschikt voor kleine hoeveelheden

Maar ondanks de voordelen van zo'n batterij blijft energieanalist De Boer sceptisch. "Batterijen zijn zeker functioneel", zegt ze. "Maar ze nemen ook veel ruimte in."

"Bovendien zijn batterijen alleen geschikt om kleine hoeveelheden energie voor korte tijd op te slaan", vervolgt ze. "Helaas kunnen we de overtollige zonnestroom van de zomer niet bewaren tot aan de winter."

Klein deel van de oplossing

Volgens De Boer is het getekende convenant tussen het Rijk en de ov-sector niet de hele oplossing voor netcongestie. "We moeten niet verwachten dat we hierdoor uit de problemen zijn. Het is ook nodig om de netten te verzwaren, maar dit kost veel tijd en geld."

"Slimmer gebruikmaken van de infrastructuur die we hebben, is een 'no-brainer'. Maar het blijft een klein deel van de oplossing."

Asielminister Faber wil geen handtekening zetten onder koninklijke onderscheidingen voor vijf oud-COA-medewerkers, werd gisteren bekend. Kan dat zomaar? Historicus Kemal Rijken zet de feiten over onderscheidingen voor ons op een rij.

Rijken noemt het 'zeer uitzonderlijk' dat de minister de voordracht voor een koninklijke onderscheiding niet wil ondertekenen. "We hebben dit in de parlementaire geschiedenis in de laatste 80 jaar niet gezien." Hij beantwoordt vier vragen over wat er komt kijken bij het krijgen van een koninklijke onderscheiding en deze situatie.

1. Hoe gaat het toekennen van onderscheidingen in zijn werk?

Voordat de minister een handtekening moet zetten, is daar al een heel proces aan voorafgegaan, weet Rijken. "Een voorbeeld: iemand heeft 40 jaar lang vrijwillig voor de tennisvereniging gewerkt en de mensen op de tennisvereniging vinden dat deze persoon een lintje verdient. Dan gaan die mensen in eerste instantie brieven schrijven over die persoon", vertelt de historicus.

"Die aanbevelingsbrieven worden gestuurd naar de desbetreffende gemeente waar die persoon woont, en die worden allemaal gecontroleerd." Vervolgens maakt de burgemeester de beslissing of iemand in aanmerking komt. "Dan tekent de Commissaris van de Koning en daarna de Kanselarij der Nederlandse Orden." Die beheert de registers van onderscheiden personen en regelt de lintjes.

"En daarna pas gaat het naar het ministerie en de bewindspersoon. Die tekent dan ook. In de meeste gevallen. Vervolgens zet de koning nog zijn handtekening." Nadat de koning de onderscheiding heeft getekend, kan het lintje door de burgemeester worden uitgereikt.

2. Waarom is hier een minister voor nodig?

"In principe is de minister altijd verantwoordelijk en dat heeft te maken met de ministeriële verantwoordelijkheid", vertelt Rijken.

Hij legt uit: "De koning is niet verantwoordelijk voor zijn inhoudelijke daden. Dat zijn de ministers volgens de Grondwet. In dit geval, als de koning tekent, dan betekent dat dat er een minister of een staatssecretaris ook al moet hebben getekend."

"Dus als de koning uiteindelijk een handtekening moet zetten op de koninklijke onderscheiding dan moet dat gedekt zijn, zoals dat heet, door een minister of een staatssecretaris. En daarom is die handtekening nodig."

3. Waarom is het zo uitzonderlijk dat minister Faber weigert?

"De minister mag het doen, maar het is wel uitzonderlijk", vertelt Rijken. "Wat de minister in principe heeft gedaan, is een pure politieke daad. Gewoon om een frame neer te zetten: 'Ik ben tegen deze medewerkers en ik ben tegen asielzoekers en het is mijn beleid niet.'" Ze zet het weigeren dus in om te communiceren waar ze tegen is, volgens de historicus.

En dat is nog niet eerder op deze manier gebeurd, weet Rijken. "Er zijn geen gevallen bekend waarbij de minister zo nadrukkelijk naar buiten trad en zei: 'Ik teken niet omdat het niet mijn politiek is.' En dat komt ook omdat de lintjes zijn staatsonderscheidingen neutraal zijn."

"Die worden gegeven aan mensen die zich meestal decennia lang, vaak vrijwillig, hebben ingezet voor andere mensen. Het is in Nederland dus zo dat de regering en politici niet bepalen wie wel of geen lintje krijgt. Het komt vanuit de samenleving. En dat gegeven wordt dan beloond namens de Staat", legt Rijken uit. "Een koninklijke onderscheiding is dus neutraal en is daardoor ook geen politieke beslissing."

4. Wat betekent het volgens jou dat Faber weigert?

Hierdoor kan een precedent ontstaan, vertelt Rijken. "Het risico dat je nu krijgt, is dat er in de toekomst kabinetten zullen zijn en ministers zullen zijn die zeggen: 'Dit is in het verleden zo gegaan met mevrouw Faber, en deze persoon bevalt mij niet, dus ik ga daarvoor liggen en ik teken niet.' Dat kan nooit de bedoeling zijn van een neutrale staatsonderscheiding, die de koninklijke onderscheidingen toch zijn."

Betekent het dat deze mensen hun lintje niet krijgen? "Nee", zegt Rijken. "Het is namelijk zo dat een andere bewindspersonen ook kan tekenen. Dat zal gewoon ook gebeuren en deze vijf mensen krijgen gewoon een lintje."