Grondwatergebruik blijft stijgen, ondanks groeiend tekort in de zomer

De grondwaterstanden zijn op dit moment op veel plaatsen laag tot zeer laag. Toch wordt er gemiddeld steeds meer grondwater opgepompt. In de afgelopen 6 jaar was dat per jaar gemiddeld bijna 1,1 biljoen liter. Zo blijkt uit onderzoek van EenVandaag.

Ondanks alle waarschuwingen van overheden en waterbedrijven om water te besparen, is er sprake van een stijgende trend. Dat blijkt uit de cijfers die EenVandaag heeft opgevraagd bij alle provincies. Daarbij gaat het om grote grondwateronttrekkingen van meer dan 150 miljoen liter op jaarbasis, waarvoor bij de provincie een vergunning nodig is.

Schade aan natuurgebieden

Dat kan grote gevolgen hebben voor de omgeving. "Het water onttrekken brengt schade aan aan natuurgebieden. Zowel op het land als in de waterrijke gebieden", vertelt grondwateronderzoeker Marc Bierkens van de Universiteit van Utrecht en Deltares.

Dat effect ontstaat met name direct op zandgronden. Planten en bomen kunnen dan niet meer bij het water komen. Het grondwater hoeft er maar een beetje voor te dalen. In andere gebieden gaat het geleidelijker. Dat het op dit moment niet goed gaat, blijkt ook uit de droogtemonitor van Rijkswaterstaat: "De grondwaterstanden zijn met name in het zuiden en oosten laag tot zeer laag en dalen vrijwel overal."

Geen toezicht op kleine gebruikers

In werkelijkheid wordt er nog meer grondwater gewonnen. Het grondwatergebruik van kleinere gebruikers zoals onder meer landbouwbedrijven en particulieren is hierbij niet meegenomen, omdat die vanwege het kleinere gebruik niet onder het toezicht van de provincie vallen.

Daarnaast is bekend dat voor economische doeleinden zoals industriële productie ook nog aanzienlijke hoeveelheden drinkwater worden gebruikt.

Grote wateronttrekkers

In de meeste provincies hebben drinkwaterbedrijven en de industrie vergunningen om grondwater op te pompen. In Noord-Brabant, Gelderland en Noord-Holland wordt het meeste grondwater gewonnen. Opvallend is dat veel bedrijven nog aanzienlijke ruimte in de vergunning hebben om meer op te pompen.

Uit het onderzoek van EenVandaag blijkt dat Tata Steel in IJmuiden in de afgelopen 6 jaar gemiddeld 12,3 miljard liter water heeft opgepompt. De gemeente Delft volgt met 8 miljard liter (dat gebeurde tot dit jaar op het terrein van DSM, maar het voedingsbedrijf gebruikt dat water niet meer). En papierfabriek Parenco uit Renkum staat op de derde plek met 5,25 miljard liter.

Sluipend effect

Volgens hydroloog Bierkens is de daling van het grondwater al tientallen jaren aan de gang en 'heeft het een sluipend effect op natuurgebieden en beken'. "Het is belangrijk om de daling van de afgelopen tientallen jaren te stoppen voor landbouw en natuur."

Waterwinning en het besproeien door de landbouw bij droogte, zijn belangrijke oorzaken. Maar ook het veel te snel afvoeren van regenwater helpt niet mee. Juist in februari van dit jaar was het grondwaterpeil na lange tijd weer op orde, maar in een half jaar is dat omgekeerd.

Politieke moed om water vast te houden

De onderzoeker pleit voor politieke moed om hier snel wat aan te doen. Dat betekent dat veelgebruikers van water meer moeten gaan betalen voor overmatig watergebruik.

Bedrijven, maar ook particulieren die veel water gebruiken om nu bijvoorbeeld de tuin te sproeien betalen nu weinig voor dat grootschalig watergebruik.

Landschap anders inrichten

Daarnaast moet het landschap volgens hem anders worden ingericht, zodat regenwater beter kan worden opgeslagen in de grond. Dat betekent dat landbouwgronden natter zullen worden om zo droge periodes beter aan te kunnen.

Vasthouden van water moet hét belangrijkste uitgangspunt worden in plaats van het zo snel mogelijk de rivieren en uiteindelijk de Noordzee in te leiden. Dan hoeft het onttrekken van grondwater ook minder problematisch te zijn.

'Na stikstof- volgt de watercrisis'

Bierkens verwacht dat waterkwaliteit en waterzekerheid over een aantal jaar een vergelijkbare crisis oplevert als de stikstofcrisis nu. "Het is een grote maatschappelijke opgave. Het grondwater raakt niet op, maar een kleine verlaging kan effect hebben op de natuur en anders wordt het ook te duur om te winnen."

"Het is een politiek heet hangijzer. Als je kijkt naar de top vijf recordzomers qua neerslagtekort, dan zijn die allemaal in de laatste 10 jaar geweest. Je kan er niet onderuit dat dat het gevolg is van klimaatverandering. Dit soort zomers komen steeds vaker voor en dan moet je wel veranderen."