radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Grondwatergebruik blijft stijgen, ondanks groeiend tekort in de zomer

Grondwatergebruik blijft stijgen, ondanks groeiend tekort in de zomer
Er wordt steeds meer grondwater uit de grond gehaald ondanks tekorten
Bron: ANP

De grondwaterstanden zijn op dit moment op veel plaatsen laag tot zeer laag. Toch wordt er gemiddeld steeds meer grondwater opgepompt. In de afgelopen 6 jaar was dat per jaar gemiddeld bijna 1,1 biljoen liter. Zo blijkt uit onderzoek van EenVandaag.

Ondanks alle waarschuwingen van overheden en waterbedrijven om water te besparen, is er sprake van een stijgende trend. Dat blijkt uit de cijfers die EenVandaag heeft opgevraagd bij alle provincies. Daarbij gaat het om grote grondwateronttrekkingen van meer dan 150 miljoen liter op jaarbasis, waarvoor bij de provincie een vergunning nodig is.

Schade aan natuurgebieden

Dat kan grote gevolgen hebben voor de omgeving. "Het water onttrekken brengt schade aan aan natuurgebieden. Zowel op het land als in de waterrijke gebieden", vertelt grondwateronderzoeker Marc Bierkens van de Universiteit van Utrecht en Deltares.

Dat effect ontstaat met name direct op zandgronden. Planten en bomen kunnen dan niet meer bij het water komen. Het grondwater hoeft er maar een beetje voor te dalen. In andere gebieden gaat het geleidelijker. Dat het op dit moment niet goed gaat, blijkt ook uit de droogtemonitor van Rijkswaterstaat: "De grondwaterstanden zijn met name in het zuiden en oosten laag tot zeer laag en dalen vrijwel overal."

Bekijk ook

info

Droog jaar, meer waterwinning

Van 2016 tot 2021 is er jaarlijks in Nederland gemiddeld ruim 1,076 miljard kubieke meter grondwater opgepompt door waterbedrijven en de industrie. Omgerekend is dat 1.076.000.000.000 liter grondwater. Dat wordt gebruikt als drinkwater en als koelwater. Met die hoeveelheid kunnen bijna 1,3 miljoen zwembaden van 25 meter worden gevuld.

In de loop der jaren is er sprake van een stijging. Zo werd er in 2016 ruim 1.035 miljard liter grondwater onttrokken. In 2018, het droogste jaar in de eeuw tot nu toe, haalden we in totaal 1.118 miljard liter uit de bodem. Maar ook in 2021, een jaar met een milde zomer, werd er nog 1.059 miljard liter grondwater opgepompt. 24 miljard liter meer dan in 2016.

Geen toezicht op kleine gebruikers

In werkelijkheid wordt er nog meer grondwater gewonnen. Het grondwatergebruik van kleinere gebruikers zoals onder meer landbouwbedrijven en particulieren is hierbij niet meegenomen, omdat die vanwege het kleinere gebruik niet onder het toezicht van de provincie vallen.

Daarnaast is bekend dat voor economische doeleinden zoals industriële productie ook nog aanzienlijke hoeveelheden drinkwater worden gebruikt.

Bekijk ook

Grote wateronttrekkers

In de meeste provincies hebben drinkwaterbedrijven en de industrie vergunningen om grondwater op te pompen. In Noord-Brabant, Gelderland en Noord-Holland wordt het meeste grondwater gewonnen. Opvallend is dat veel bedrijven nog aanzienlijke ruimte in de vergunning hebben om meer op te pompen.

Uit het onderzoek van EenVandaag blijkt dat Tata Steel in IJmuiden in de afgelopen 6 jaar gemiddeld 12,3 miljard liter water heeft opgepompt. De gemeente Delft volgt met 8 miljard liter (dat gebeurde tot dit jaar op het terrein van DSM, maar het voedingsbedrijf gebruikt dat water niet meer). En papierfabriek Parenco uit Renkum staat op de derde plek met 5,25 miljard liter.

Wateronttrekking per provincie

Sluipend effect

Volgens hydroloog Bierkens is de daling van het grondwater al tientallen jaren aan de gang en 'heeft het een sluipend effect op natuurgebieden en beken'. "Het is belangrijk om de daling van de afgelopen tientallen jaren te stoppen voor landbouw en natuur."

Waterwinning en het besproeien door de landbouw bij droogte, zijn belangrijke oorzaken. Maar ook het veel te snel afvoeren van regenwater helpt niet mee. Juist in februari van dit jaar was het grondwaterpeil na lange tijd weer op orde, maar in een half jaar is dat omgekeerd.

Bekijk ook

Politieke moed om water vast te houden

De onderzoeker pleit voor politieke moed om hier snel wat aan te doen. Dat betekent dat veelgebruikers van water meer moeten gaan betalen voor overmatig watergebruik.

Bedrijven, maar ook particulieren die veel water gebruiken om nu bijvoorbeeld de tuin te sproeien betalen nu weinig voor dat grootschalig watergebruik.

Landschap anders inrichten

Daarnaast moet het landschap volgens hem anders worden ingericht, zodat regenwater beter kan worden opgeslagen in de grond. Dat betekent dat landbouwgronden natter zullen worden om zo droge periodes beter aan te kunnen.

Vasthouden van water moet hét belangrijkste uitgangspunt worden in plaats van het zo snel mogelijk de rivieren en uiteindelijk de Noordzee in te leiden. Dan hoeft het onttrekken van grondwater ook minder problematisch te zijn.

Bekijk ook

'Na stikstof- volgt de watercrisis'

Bierkens verwacht dat waterkwaliteit en waterzekerheid over een aantal jaar een vergelijkbare crisis oplevert als de stikstofcrisis nu. "Het is een grote maatschappelijke opgave. Het grondwater raakt niet op, maar een kleine verlaging kan effect hebben op de natuur en anders wordt het ook te duur om te winnen."

"Het is een politiek heet hangijzer. Als je kijkt naar de top vijf recordzomers qua neerslagtekort, dan zijn die allemaal in de laatste 10 jaar geweest. Je kan er niet onderuit dat dat het gevolg is van klimaatverandering. Dit soort zomers komen steeds vaker voor en dan moet je wel veranderen."

Bekijk hier de hele reportage

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Sociaal contact en mentale uitdaging: in Kerkrade proberen ze dementie te voorkomen met de 'ontmoetingbus'

Sociaal contact en mentale uitdaging: in Kerkrade proberen ze dementie te voorkomen met de 'ontmoetingbus'
Remco van Vliet van Leger des Heils en wethouder Jo Paas van Kerkrade
Bron: EenVandaag

Voor dementie is geen medicijn, maar door je levensstijl aan te passen kan je je hersenen wel actief houden. Een onderdeel daarvan? Sociaal contact. Daarom rijdt in het Limburgs Kerkrade de 'ontmoetingsbus'.

De bus, waar mensen bij elkaar komen om contact te houden, sluit goed aan bij een campagne van Alzheimer Centrum Limburg die gisteren van start ging. Deze campagne, genaamd 'We zijn zelf het
medicijn', moet mensen
bewust maken van de invloed van een gezonde leefstijl op de hersengezondheid.

Gezonde levensstijl

Het initiatief voor de bus
werd opgestart vanuit een vitaliteitsproject van gemeente
Kerkrade, in samenwerking met inwoners en maatschappelijke
partners zoals het Leger des Heils. Remko van Vliet van Leger des Heils vertelt: "Een medicijn is er niet tegen dementie. Wat je wel kunt doen, dat is een gezonde levensstijl nastreven: voldoende bewegen, goede voeding, mentale uitdaging en voldoende interactie."

Dat laatste is waar de 'ontmoetingsbus', omgebouwde SRV-wagen, in het spel komt. Die staat de hele week op zes verschillende locaties in Kerkrade. Mensen komen er bij elkaar onder het genot van een kop koffie en - op z'n Limburgs - een stuk vlaai. "De bedoeling is dat mensen achter de voordeur uitkomen, participeren, meedoen in de maatschappij en het gezellig hebben", vertelt Van Vliet.

'Ze vinden iets hier'

Een vaste ontmoetingsplek - zoals de bus - kan helpen, vertelt hij. Op die manier kunnen ook ouderen die minder mensen om zich heen hebben contact houden met anderen.

"Als ze hier 2 uur zijn, zeggen ze misschien zes zinnen, maar ze komen iedere week terug." Waarom precies, daar kan hij de vinger nog niet op leggen. "Maar ik denk dat ze iets vinden hier, dat ze erbij mogen horen."

info

Dementie in Nederland

In Nederland waren in 2019 114.000 gevallen van dementie bekend bij de huisarts, deze mensen hebben dus een diagnose. Op basis van bevolkingsonderzoek hadden er naar schatting 290.000 mensen dementie in 2021.

In de gemeente Kerkrade leefden in 2023 naar schatting 1.000 mensen met dementie. Naar verwachting zal dat in 2050 stijgen met 60 procent, volgens gemeente Kerkrade.

Hoogste ziektekosten

Ook wethouder van Integraal Ouderenbeleid in Kerkrade Jo Paas kent deze cijfers. "Alleen al de kosten van dementie van 2020: 10,6 miljard. De hoogste ziektekosten van alle ziektes van Nederland. En in 2040 komen we 50.000 bedden tekort voor mensen die in een verzorgingstehuis opgenomen moeten worden als gevolg van dementie", somt hij op.

"We hebben geen bedden, het kost veel te veel geld en er is geen medicijn." Dus, is de wethouder van mening, moeten we zelf zorgen dat we fysiek en mentaal in beweging blijven. "We zijn zelf het medicijn", herhaalt hij de naam van de campagne.

Bekijk ook

Extra functie

Naast dat de bus zorgt voor sociaal contact, heeft die ook nog een andere functie. Van Vliet: "Wij ontmoeten allerlei soorten mensen uit de samenleving en als wij merken dat mensen extra zorg nodig hebben, dan weten we ook bij wie we terecht kunnen in de gemeente Kerkrade."

Hij gaat verder: "Dus ja, de bus heeft als eerste functie: komen, zijn en ontmoeten. Maar als we zien en proeven dat er meer nodig is, dan weten we naar wie we ze kunnen doorverwijzen. En daar zijn we heel blij mee." Ook wethouder Paas voelt dit: "We hebben zicht op wat er gebeurt en je krijgt dan ook een gevoel dat je weet: hoe zit het nou in onze maatschappij?"

Meer zicht

Ook wethouder Paas voelt dit: "We hebben zicht op wat er gebeurt en je krijgt dan ook een gevoel dat je weet: hoe zit het nou in onze maatschappij?" Hij is dan ook groot voorstander van de campagne en initiatieven zoals de ontmoetingsbus. "Het moet indalen bij mensen dat ze aan het voorkomen of vertragen van het proces van dementie zelf iets kunnen doen." Zelf is hij 71 en probeert zichzelf mentaal uit te blijven dagen, sluit hij af.

De aftrap van de campagne 'We zijn zelf het medicijn' wordt de komende tijd uitgerold over heel Zuid-Limburg.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Eerst Cito, nu de doorstroomtoets: waarom er steeds kritiek is vanuit scholen op de eindtoets

Vier basisscholen die eerder hadden aangekondigd om de verplichte doorstroomtoets niet af te nemen, moeten dat van de staatssecretaris nu alsnog doen. Anders volgen er financiële sancties. De scholen uiten kritiek dat de toets te weinig meet.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant