Gratis kinderopvang veroorzaakt nog langere wachtlijsten: 'Nu al komen we 4.500 mensen tekort'

Als het kabinet de kinderopvang zo goed als gratis maakt, zal de vraag ernaar hard stijgen. De Brancheorganisatie Kinderopvang verwacht dat in het hele land de wachtlijsten verder zullen groeien: "Dan ben je over 5 jaar de eerste."

Het zo goed als gratis maken van kinderopvang is een belangrijk speerpunt van dit kabinet.

Eenvoudiger stelsel

Op dit moment ontvangen ouders een toeslag voor opvang, afhankelijk van hun inkomen. Na de toeslagenaffaire is belangrijk voor het kabinet om de bekostiging van kinderopvang sterk te vereenvoudigen.

Daarnaast verwacht minister Karien van Gennip van Sociale Zaken en Werkgelegenheid dat gratis kinderopvang ervoor zorgt dat meer ouders fulltime gaan werken: "Wij vinden het allereerst heel belangrijk dat beide ouders kunnen werken. En dan helpt het dat kinderopvang bijna gratis is. Daarnaast is het voor kinderen ook belangrijk voor hun ontwikkeling. Uit allerlei onderzoeken blijkt dat kinderen bij de opvang meer taal leren, sociale gewoontes leren, gezond eten, ouders de kans geven te werken en kinderen te ontwikkelen."

Langere wachtlijsten

De Brancheorganisatie Kinderopvang is minder positief over het plan voor gratis kinderopvang: "Ik denk dat ik het kabinet moet teleurstellen. Dit is op deze termijn, in deze arbeidsmarkt niet realistisch om uit te voeren", zegt directeur Emmeline Bijlsma. Zij vreest nog langere wachtlijsten.

"Bij een vergoeding van 95 procent zal de vraag toenemen, wij schatten een toename van tussen de 20 en 30 procent. Dan hebben we bij de invoering in 2025 dus 32.000 medewerkers nodig. Nu al komen we 4.500 mensen tekort, dus dan zullen groepen moeten sluiten en wachtlijsten toenemen."

Juist meer ongelijkheid

Voor het terugdringen van het personeelstekort wijst minister Van Gennip naar de sector zelf: "Er is een grote rol weggelegd voor werkgevers als het gaat om arbeidsvoorwaarden, roosters en cultuur op de werkvloer. Dat moet ervoor zorgen dat mensen daar willen werken."

Of gratis kinderopvang daadwerkelijk goed is voor de arbeidsparticipatie, zoals minister Van Gennip zegt, is nog maar de vraag. In 2020 berekende het Centraal Planbureau (CPB) dat de werkgelegenheid mogelijk zelfs iets zou afnemen. Daarnaast verwacht het CPB dat de inkomensongelijkheid iets zal toenemen. Bij gratis opvang gaan rijke gezinnen net zoveel besparen als armere, wat zorgt voor een grotere inkomensongelijkheid.

Oppasdag opa en oma verdwijnt

Ook de Brancheorganisatie Kinderopvang verwacht niet dat ouders veelvuldig meer gaan werken door gratis kinderopvang. Directeur Bijlsma denkt eerder dat de oppasdag van opa en oma wordt ingeruild voor een opvangdag, waardoor de vraag verder toeneemt.

"Als ik in deze orde van grootte denk, dan krijg ik het heel benauwd. Als je in verwachting bent van je kindje, wil je alvast een plekje reserveren en dan krijg je te horen: 'Sorry over 1,5 jaar ben je de eerste'. Als het heel populair is, dan ben je over 5 jaar de eerste. Er zijn locaties waar dit nu al aan de hand is."

Maximum uurtarief

GroenLinks, PvdA en SP zijn op hun beurt bang dat er met de gratis kinderopvang grote bedragen overheidsgeld direct in de zakken van commerciële kinderopvangorganisaties belandt. Zo'n 75 procent van de kinderopvangorganisaties is commercieel. Daarom willen de partijen een winstmaximalisatie en maximum-uurtarief invoeren. Minister Van Gennip belooft nu onderzoek financieringsstromen in deze sector: "Wij willen niet dat overwinsten wegstromen naar investeerders, maar dat het geherinvesteerd wordt in de sector."

Brancheorganisatie Kinderopvang ziet niets in dat plan. Emmeline Bijlsma: "Als je dat beperkt zal de kwaliteit dalen. De overheid stelt de prijs altijd te laag vast: in de zorg, de jeugdzorg, het onderwijs. Daarnaast zal je zien dat nieuwe ondernemers niet meer op de markt komen en die hebben we juist nodig."