Het asielzoekerscentrum van Ter Apel is sinds vorige week overvol. De lokale gemeenteraad van Westerwolde is helemaal klaar met de terugkerende problemen rondom het azc en dreigt het contract met het COA op te zeggen als er niet snel een oplossing komt.

Bezorgdheid en boosheid overheersen onder de gemeenteraadsleden in Westerwolde over de situatie in het asielzoekerscentrum van Ter Apel. In plaats van de maximaal toegestane 2000, zaten er op piekmomenten 2700 vluchtelingen in het centrum.

Weinig steun uit Den Haag

"Het probleem ligt op het bordje van de gemeente Westerwolde en er komt weinig steun vanuit Den Haag", zegt Herma Hemmen, fractievoorzitter van het CDA.

De fractievoorzitters van Westerwold overlegden woensdagavond met de burgemeester en spraken collectief af dat ze de misstanden bij het azc niet langer accepteren. "Dat willen we niet meer zien en dat moet helemaal klaar zijn. Richting de bewoners van Ter Apel kunnen we dit niet maken. Andere gemeenten moeten verantwoordelijkheid nemen en zeker Den Haag", vertelt PvdA-fractievoorzitter Wim Eilert.

'Bewoners van kastje naar de muur'

Volgens de politieke partijen worden afspraken keer op keer niet nagekomen en pleegt het COA daarmee contractbreuk. Daarmee zou Westerwolde ook kunnen besluiten het contract op te zeggen: CDA, PvdA en Gemeentebelangen laten weten dat zeker te overwegen als uiterst middel.

Eilert van de PvdA: "We kunnen niet uitsluiten dat het contract wordt opgezegd. Den Haag moet het serieus nemen. We zitten in een situatie waarbij de bewoners van het kastje naar de muren worden gestuurd. Dat willen we niet langer. Blijkbaar moeten we Den Haag duidelijk maken dat dit onaanvaardbaar is."

Terugkerend fenomeen

Volgens hoogleraar migratiegeschiedenis Marlou Schrover zijn de huidige problemen met de opvang van vluchtelingen een terugkerend fenomeen. "Na een vluchtelingencrisis beginnen de azc's met afschalen. Dat gebeurt met grote regelmaat. Op korte termijn is dat een logische stap, maar door de tijd heen zie je dat er weer nieuwe vluchtelingen komen. Het herhaalt zich steeds."

"Op lange termijn krijg je dat gemeenten weer zeggen 'we hebben het vorige keer al gedaan' en je hebt boze bewoners. Ook alle middelen moeten opnieuw gekocht worden", zegt Schrover. Daarnaast veroorzaakt een gebrek aan doorstroming naar gewone woningen volgens haar ook problemen.

'Slechte opvang schrikt vluchtelingen niet af'

Schrover pleit voor het gedeeltelijk in stand houden van de voorzieningen in de azc's. Het afschrikwekkende effect dat volgens haar ook een rol speelt bij het in stand houden van een beperkte opvangcapaciteit, is volgens haar niet zo sterk.

"Je kan aannemen dat het bedoeld is om een signaal uit te doen gaan dat mensen niet naar Nederland komen. Het is maar de vraag of dat mensen afschrikt en of migranten er zo naar kijken. Vluchtelingen weten vaak heel veel en weten wel degelijk wat over de situaties, maar de keuze die gesuggereerd dat het ontmoedigt is niet zo groot. Je vlucht niet voor niks."

Vanaf november meer tijdelijke opvang

Het COA reageert dat 'de situatie in Ter Apel dringend vraagt om een nieuwe tijdelijke opvanglocatie'. "Zodat we terug kunnen naar de normale bezetting. Voor de omwonenden, voor ons personeel en voor de mensen die er verblijven."

Vanaf november is er zoals aangekondigd meer tijdelijke opvang, zegt het COA. "Maar ook in de tussentijd is er meer opvang nodig om crisisnoodopvang te voorkomen."

Bijna 20.000 Oekraïense kinderen zijn sinds de invasie door de Russen ontvoerd. President Zelensky wil geen vredesakkoord voordat alle gedeporteerde burgers teruggekeerd zijn, terwijl Rusland ontkent. "Ze beroven ons van onze toekomst."

Twee van deze kinderen zijn Veronika en Sasha. Hun verhaal wordt verteld in de documentaire 'After The Rain: Putin's Stolen Children Come Home' van de Brits-Oekraïense regisseur Sarah McCarthy. "Sasha werd als kleuter bij een Russische controlepost van haar vader gescheiden", vertelt McCarthy.

Ontvoerd op zomerkamp

"Haar vader kwam in een detentiekamp terecht en Sasha belandde met haar broertjes en zusjes in een tehuis in Moskou. Na zijn vrijlating moest haar vader zelf uitzoeken waar zijn kinderen waren. Ook Veronika, de dochter van een Oekraïense soldaat, werd gedeporteerd."

''Ze namen ons mee naar een soort kamp in Rusland. De politie pakte onze telefoons af. Ik huilde constant, omdat ik bang was dat ik mijn familie nooit meer zou zien'', vertelt Veronika in de film. McCarthy, die zelf een Oekraïense moeder heeft, reist met haar documentaire nu de wereld rond om zoveel mogelijk mensen te laten zien wat er gebeurt. "Dit is de keiharde realiteit voor duizenden Oekraïense gezinnen."

Nieuwe identiteit

Inmiddels zijn er 1.247 kinderen teruggehaald, vertelt Darya Gerasymchuk. Zij is kinderrechtencommissaris en adviseur van president Zelensky. "Maar van heel veel kinderen weten we nog niet waar ze zijn. Ze zijn ondergebracht bij Russische pleeggezinnen en hebben een nieuwe naam en identiteit gekregen.''

Het is heel moeilijk om te achterhalen waar de kinderen zich bevinden. ''Vaak begint het met een tip van een ouder, of beelden op Russische televisie waarin kinderen te zien zijn bij adopties of heropvoedingsprogramma's'', zegt Gerasymchuk. ''Ook Amerikaanse satellietbeelden hielpen bij het opsporen van kinderen. Maar de financiering van dat programma is inmiddels stopgezet door de Trump-regering."

Rusland ontkent

Zodra duidelijk is waar een kind zich bevindt, wordt er door de organisatie Save Ukraine contact opgenomen met de familie. Deze organisatie is opgericht door Mykola Kuleba, voormalig kinderombudsman van Oekraïne, en werkt om de kinderen terug te halen.

Meestal gaat er dan een moeder of oma met een medewerker op pad naar Rusland of bezet gebied, via veilige routes zoals Polen, Wit-Rusland of Turkije. Met juridische stappen, onderhandelingen of persoonlijke contacten wordt dan geprobeerd om het kind vrij te krijgen.

'Genocide op ons volk'

En dat is niet eenvoudig, vervolgt Gerasymchuck. "Want Rusland erkent zelden dat er sprake is van ontvoering en werkt vrijwel nooit actief mee aan terugkeer. Het belangrijkste doel van de ontvoering van Oekraïense kinderen door de Russen is de genocide op het Oekraïense volk. Door het Oekraïense volk kinderen te ontnemen, proberen de Russen ons van onze toekomst te beroven."

Voor Sasha en Veronika liep het goed af. Sasha woont nu in Letland, en Veronika is terug in Kyiv. Ze hebben inmiddels beiden getuigd bij het Internationaal Strafhof. Maar veel kinderen komen getraumatiseerd terug en zijn geïndoctrineerd door Russische propaganda. Duizenden kinderen zijn nog altijd vermist.

Voorwaarde voor vrede

De vredesonderhandelingen tussen Rusland en Oekraïne verlopen moeizaam. Voor Oekraïne is de terugkeer van alle gedeporteerde burgers, met als prioriteit de ontvoerde kinderen, een belangrijke voorwaarde voor een akkoord. President Zelensky is stellig: alle kinderen moeten terug zijn voordat er serieus over vrede kan worden gepraat.

Het onderwerp stond bovenaan de Oekraïense agenda tijdens de besprekingen in Saoedi-Arabië eind vorige maand. Volgens de Amerikanen gold de terugkeer van de kinderen als een eerste stap om vertrouwen op te bouwen tussen de partijen, maar ook dat lijkt nog ver weg.

Meer steun nodig

Darya Gerasymchuk hoopt dat de aanklacht van het Internationaal Strafhof in het vredesproces een verschil kan maken. "De arrestatiebevelen tegen president Poetin en zijn commissaris voor de kinderrechten Maria Lvova-Belova waren historisch", zegt ze.

"Ze erkenden niet alleen het oorlogsmisdrijf van kinderontvoering, maar ook het bredere patroon van genocide: het systematisch overbrengen van Oekraïense kinderen naar Russische gezinnen.''

Juridische druk

''Hopelijk zet dit juridische druk op Rusland en helpt het ons om meer kinderen terug te krijgen. De wereld ziet nu zwart-op-wit wat wij al lang weten: wat Rusland 'redding' noemt, is in werkelijkheid gedwongen deportatie'', zegt Gerasymchuk.

Ze is ook blij met de internationale coalitie Bring Kids Back UA, een gezamenlijk initiatief van Oekraïne en Canada, waar inmiddels 41 landen aan deelnemen. "Maar we hebben meer steun nodig. Alleen met internationale druk en sancties krijgen we beweging. De terugkeer van deze kinderen is voor ons essentieel", benadrukt ze. "Zolang zij niet thuis zijn, is vrede onmogelijk."