Consultants, ICT'ers, communicatiedeskundigen: ze worden bij bosjes ingehuurd door de overheid. De gemeente Langedijk spant de kroon volgens raadslid Maurice Schoutsen. "700 procent boven het budget, ik vind dit waanzin."

Het is een terugkerend thema in de politiek: de stijgende kosten die gemaakt worden bij het inhuren van externe medewerkers door het Rijk, gemeenten en provincies. Om die reden stelde toenmalig Minister Donner in 2010 de 'Roemernorm' vast, vernoemd naar de bedenker van dit criterium, oud-SP leider Emile Roemer. Die norm houd in dat ministeries niet meer dan 10 procent van hun personeelskosten mogen uitgeven aan externe werknemers.

Kosten consultants exploderen

Vorig jaar bleek dat de helft van de ministeries deze norm aan de laars lapte. In totaal werd in 2018 maar liefst 1,4 miljard euro uitgegeven aan personeel dat van buiten de organisatie kwam. "Schandalig en heel slecht", zegt Tweede Kamerlid voor de SP Ronald van Raak.

Van Raak komt om die reden nu met een initiatiefwet om de 'Roemernorm' wettelijk te verankeren voor alle overheden. "Je merkt dat de overheid zelf heel weinig kennis in huis heeft. Dan word je afhankelijk van externe medewerkers en je moet steeds voor heel veel geld mensen inhuren. Je leert dan niet als Rijk of gemeente om je eigen taken serieus te nemen."

Bron: ANP

'Geen idee wat al die externe mensen doen'

Eén van die gemeenten waar de kosten voor extern personeel de spuigaten uitlopen is de gemeente Langedijk. Volgens berekeningen heeft de gemeente ruim 4 miljoen euro uitgegeven aan het inhuren van extern personeel. Dat berekende GroenLinks raadslid Maurice Schoutsen op basis van openbare cijfers. En dat is maar liefst 700 procent meer dan in de begroting van de gemeente stond. "Ik vind het waanzin en absurd. En wat mij helemaal stoort is dat wij als gemeenteraad hier helemaal niet over geïnformeerd worden", zegt Schoutsen.

Hij vroeg het gemeentebestuur om opheldering over het werk dat dit externe personeel doet, maar ving bot. "Ik kreeg alleen maar vage antwoorden van de wethouder. Dat het ging om projecten die vanuit het Rijk op de gemeente afkomen. Maar het kwalijke is, we weten gewoon niet wat het rendement van deze ingehuurde mensen is en of het geld op de juiste manier besteed wordt."

Provincies spannen de kroon

Kamerlid Van Raak kent meer gemeenten waar de kosten van de inhuur van dit soort extern personeel exploderen. "Bij gemeenten zie je dat er vaak meer dan 20 procent van de personeelskosten aan externen wordt besteed. Bij provincies loopt dat aantal zelfs op tot 30 procent. Daarom is het zo belangrijk dat we hier wettelijk voor alle overheden een plafond voor afspreken", zegt Van Raak.

Hoogleraar arbeidsrecht aan de Universiteit van Amsterdam Evert Verhulp snapt de gedachte achter het wetsvoorstel van de SP, maar vreest dat het zijn doel voorbij kan schieten. "Ik denk dat de consequentie is dat heel veel projecten dan simpelweg niet meer uitgevoerd kunnen worden. Het diepere probleem is dat deze ICT'ers en consultants kennelijk niet voor de overheid willen werken. Het lijkt me beter om dat eerst op te lossen", zegt Verhulp.

Van Raak dient eind van deze maand zijn initiatief wetsvoorstel in bij het debat over de begroting van Binnenlandse Zaken. Onduidelijk is nog of andere partijen het voorstel van de SP zullen steunen.

De Consumentenbond doet vandaag een oproep in de Tweede Kamer: verlaag de btw op elektriciteit om de energierekening financieel behapbaar te houden. Maar is dat de oplossing? "Tijdelijke pleister."

De energierekening: voor veel mensen is het een grote zorg. Daarom roept de Consumentenbond op om het btw-tarief voor energie van 21 procent naar 9 procent te verlagen.

Hoge rekening profiteert

Dat er iets moet gebeuren is duidelijk, ook volgens energie-expert bij Milieu Centraal Gwen Jansen. Maar het voorstel van de Consumentenbond is volgens haar maar 'een tijdelijke pleister'. Daarbij is het vooral voordelig voor mensen die al veel stroom gebruiken, en niet voor mensen die juist proberen de energierekening laag te houden omdat ze al moeite hebben met betalen.

"Dit voorstel is eigenlijk vooral goed voor de mensen met een hoge energierekening, want die profiteren het meest", vertelt ze. "Maar juist de mensen die het heel hard nodig hebben, maar een lagere energierekening hebben, profiteren minder. Dus wij zijn voorstander van meer structurele maatregelen."

Beter isoleren

Minder btw betalen klinkt als een goed idee, maar houdbaar is het niet volgens Jansen. "Want uiteindelijk gaat die btw weer omhoog, dus je kan beter kijken hoe deze mensen op de langere termijn geholpen kunnen worden."

Maar er zijn volgens de energie-expert wel andere maatregelen die genomen kunnen worden om de energierekening betaalbaar te houden. "Verreweg op één staat het beter isoleren en ventileren van de woningen. Energie die je niet verbruikt hoef je ook niet te betalen. 2 op de 3 woningen zijn nog slecht geïsoleerd en 9 op de 10 slecht geventileerd. Dat zorgt voor veel hogere kosten dan nodig is."

Inzet energiecoaches

Maar volgens Jansen kunnen zogenaamde energiecoaches ook een groot verschil maken. Dat terwijl in bijvoorbeeld de gemeente Amsterdam de huis-aan-huisbezoeken met de energiecoaches worden stopgezet. "Uit onderzoek van TNO blijkt heel duidelijk dat energiecoaches, heel goed werk leveren en dat zij de maatschappelijke kosten ook op termijn heel erg laag kunnen houden. Ook voor de gezondheid van heel Nederland is dat goed."

Het is een laagdrempelige manier om mensen te helpen, zegt Jansen. "Je ziet dat heel veel energiehulp mensen nog niet bereikt. De deuren blijven dicht, vooral bij mensen die de energierekening niet kunnen betalen. Daar is schaamte en wantrouwen. Hoe kom je daar wel binnen? Door heel dicht bij deze mensen te staan." Volgens de experts is dat het geval met energiecoaches. "Die werken ook vaak met vrijwilligers uit de buurt, die wel binnenkomen bij deze mensen."

Radiatorfolie, douchetimers en tochtstrips

Claar Wachter is zo'n energiecoach bij organisatie !WOON die bewoners in Amsterdam bijstaat. Zij weet precies waar ze op moet letten als ze bij mensen over de vloer komt, en heeft een aantal trucjes die ze altijd aanbeveelt. Bijvoorbeeld een timer voor in de douche: "Na 5 minuten geeft die een geluid als een sirene." Of folie achter de verwarming: "Dat zorgt dat je niet de buitenmuur verwarmt, maar dat alles binnen blijft."

En zo kan ze nog even verder gaan: tochtstrips, de instellingen van de cv-ketel en zelfs de brievenbus komen aan bod bij haar huisbezoeken. Daar ziet ze ook wat de hoge rekening met mensen kan doen. "Ik kom ook wel bij mensen die hun verwarming niet aan durven te zetten vanwege de energierekening. Dat is ook niet goed voor de gezondheid."

'Het is altijd zinvol'

Het werk van Claar wordt gewaardeerd door de mensen die het nodig hebben. "Mensen zijn blij als ik uitleg hoe de verwarming werkt: dat je niet de radiatoren aan en uit moet doen, maar de thermostaat moet gebruiken. Of mijn uitleg over de radiatorfolie of over ventileren. Het is altijd zinvol, ook als het alleen is om mensen gerust te stellen dat ze het meeste goed doen."

Een lagere btw is volgens Claar helemaal niet zo'n slecht idee. "Er zit nu wel heel veel belasting op voor de consument, dus ik ben het wel eens met de redenatie." Verder is de energiecoach het met Milieu Centraal eens dat goede isolatie in woningen de meest duurzame oplossing is. "Dat scheelt enorm."

Investeren in energiehulp

Helemaal tegen het idee van de Consumentenbond is Jansen van Milieu Centraal overigens niet. "Elke poging om te zorgen dat die energierekening betaalbaar wordt, is hartstikke goed want het is heel erg nodig. Maar", gaat ze verder, "wij denken dat er een betere maatregel is."

"Wij zijn er groot voorstander van dat het energiehulp-werkveld eigenlijk versterkt wordt om hun werk nog beter te kunnen doen. Dat ze de tools krijgen, de content, de kennis om de mensen ook structureel te kunnen helpen", sluit ze af.