radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

'Gek mocht je Maarten Biesheuvel niet noemen, krankzinnig wel' - weblog Caroline van den Heuvel

'Gek mocht je Maarten Biesheuvel niet noemen, krankzinnig wel' - weblog Caroline van den Heuvel
Verslaggever Caroline (en cameravrouw) met schrijver Maarten Biesheuvel en partner Eva
Bron: EenVandaag

Schrijver Maarten Biesheuvel overleed gisterochtend op 81-jarige leeftijd. Verslaggever Caroline van den Heuvel bracht heel wat uren met hem en zijn partner Eva door. Ze blikt terug op het leven van de schrijver die zichzelf 'krankzinnig' noemde.

Begin jaren 90, vlak voor kerst, benaderde ik de 'grote schrijver' Maarten Biesheuvel voor het eerst. Ik was zelf nog beginnend redacteur, voelde me wat beschroomd. Of hij een verhaal wilde schrijven voor onze uitzending op kerstavond? Eva, zijn partner, nam de telefoon op. Ze zou het met hem bespreken, zei ze. Binnen een halfuur belde ze al terug. "Maarten is reuze enthousiast. Hij holde meteen naar boven om eraan te beginnen. Een wonder: hij heeft al maanden niet geschreven, een writers block. Hij is alweer een tijd erg depressief."

Sinds 1966 krankzinnig

Maarten Biesheuvel, de schrijver die zichzelf sinds 1966 officieel krankzinnig noemde, is dood. Gisterochtend is hij overleden. Gewoon thuis, in dat leuke houten huisje 'Sunny Home' in Leiden. Hij woonde daar lange tijd met 'zijn' Eva.

In de jaren 70 en 80 schreef hij verhalen en boeken over zijn manisch-depressiviteit. Met titels als In de Bovenkooi, Brommer op zee en Een verpletterende werkelijkheid. Ze maakten allemaal diepe indruk op mij. De manier waarop hij de maanden beschreef waarin hij opgesloten zat in het 'gekkenhuis', omdat hij dacht dat Karel van het Reve God was en dat hijzelf kon vliegen.

De humor, het proza, de absurditeit. Alles werd in een volstrekte eerlijkheid opgeschreven. Hoe God zich in de isolatiecel aan hem openbaarde en Jezus hem pillen gaf. Ik vond het overweldigend om een kijkje in het brein van een krankzinnige te krijgen.

Waanzinnig universum

In zijn verhalen trok hij me zijn leven in. En beleefde ik zijn wanen en angsten mee. Rechtdoor naar zijn waanzinnige universum. Waar de werkelijkheid ophield en de waan begon. Daar lag de kracht van het schrijverschap van Maarten Biesheuvel.

Door de jaren heen hielden we contact en dat verliep eigenlijk altijd via Eva, zijn grote steun en toeverlaat. Eva en Maarten kenden elkaar van het gymnasium en waren sindsdien onafscheidelijk. In 2007 kreeg Maarten de PC Hooftprijs.

Hij had al jaren geen letter meer op papier gekregen. Maar de jury vond zijn verdiensten voor de Nederlandse literatuur belangrijker. Maarten en Eva vonden het een waanzinnig mooie eer.

Bij Maarten thuis

Voorafgaand aan de uitreiking mocht ik 2 dagen bij Maarten en Eva thuis filmen. Twee vreugdevolle dagen. In dat houten huis vol zwerfkatten en hond Bruno. Maarten 't Hart kwam langs om samen met Maarten Biesheuvel piano te spelen en psalmen te zingen. We spraken over literatuur, de liefde en krankzinnigheid. Eva vertelde dat ze bewust geen kinderen kreeg, omdat ze bang was dat de ziekte van Maarten erfelijk zou zijn. 's Avonds werden er frites gehaald.

Verslaggever Caroline met schrijver Maarten Biesheuvel en partner Eva
Bron: EenVandaag
Verslaggever Caroline met schrijver Maarten Biesheuvel en partner Eva

Maarten vertrouwde ons toe dat ze al een graf hadden gekocht, voor Eva, zijn zusje en hemzelf. "Dan lig ik straks samen met twee vrouwen onder de grond." In de tuin bezong hij zijn liefde voor Eva. "Al 52 jaar vormen wij een paar." Wat begon als een interview werd een portret van een levenslange liefde.

Een paar weken later was de uitreiking van de PC Hooftprijs. Samen met cameravrouw Sonja ter Laag ging ik er naartoe. Heel literair Nederland had zich verzameld. Maarten en Eva het stralende middelpunt. Opeens kwam Eva naar ons toe. "Sonja ik moet je nog bedanken. Voor de patat en de kroketten, ik was dat helemaal vergeten."

Een leven lang aan de pillen

Gek mocht je Maarten niet noemen. Krankzinnig wel. En grappen mocht je er ook over maken. Maar het was een leven lang pillen slikken. De depressie tastte hem steeds meer aan. Schrijven lukte op een gegeven moment nog nauwelijks. Soms was Maarten echt niet aanspreekbaar en bleef hij dagen op bed liggen.

Ik ga bovenop mijn vrouwen liggen

Een volgend moment was hij een gastheer om van te dromen. Kerst 2014 kwam ik op de thee. Eva keek me aan en zei bijna bestraffend: "Caroline je weet dat het thema van de komende boekenweek krankzinnigheid is. Ik geloof dat wij precies in de doelgroep vallen." En zo werd een nieuw interview geboren. In 2018 overleed Eva. Een grote klap voor Maarten. Met hulp van een aantal dierbare vrienden bleef hij overeind en kon hij in zijn geliefde huisje blijven wonen.

En nu is Maarten er niet meer. Hij is verlost. Hij wordt in besloten kring begraven. In het graf waar Eva en zijn zusje al liggen. "Ik ga bovenop mijn vrouwen liggen", wilde hij in een goede bui nog wel eens zeggen. Hij wordt vast met open armen ontvangen.

De reportage uit 2007

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Nederlandse overheid te afhankelijk van Amerikaanse techbedrijven, waarschuwen experts: 'Donald Trump kan ons chanteren'

Nederlandse overheid te afhankelijk van Amerikaanse techbedrijven, waarschuwen experts: 'Donald Trump kan ons chanteren'
Het datacenter van Microsoft in het Noord-Hollandse Middenmeer
Bron: ANP

Nu de verhoudingen met de Verenigde Staten in rap tempo verslechteren, maken experts en politici zich steeds grotere zorgen over de Nederlandse afhankelijkheid van Amerikaanse technologie: van e-mail tot data-opslag zijn we vólledig afhankelijk.

"Het is echt vijf over twaalf", zegt Bert Hubert, technologie-expert en voormalig toezichthouder van de AIVD. "Wij zitten nu al in een situatie dat als men in Amerika met het verkeerde been uit bed stapt, organisaties in Nederland in z'n geheel kunnen worden stilgelegd, zoals recent is aangekondigd voor het Internationaal Strafhof - waar Trump niet blij mee is en hij sancties voor heeft uitgeschreven."

Alle gemeenten

Hubert en andere deskundigen schetsten onlangs aan Kamerleden in het parlement de Nederlandse afhankelijkheid van Amerikaanse clouddiensten, zoals die van Microsoft, Amazon en Google. "Honderd procent van de Nederlandse gemeenten is al afhankelijk van Microsoft", aldus Hubert.

"Zodra data over jou per e-mail wordt verstuurd, staat het in de Amerikaanse cloud en valt het onder het bereik van de Amerikaanse overheid." Daar zit de zorg, nu de Verenigde Staten een radicaal andere afslag hebben genomen. In de Tweede Kamer waarschuwden verschillende experts dat onze afhankelijkheid van de Amerikaanse techreuzen tegen ons gebruikt kan worden.

Bekijk ook

Ondoordacht gebruik

Nog voor de inauguratie van Donald Trump begin dit jaar concludeerde de Algemene Rekenkamer bovendien al dat Nederland clouddiensten ondoordacht is gaan gebruiken en nauwelijks stil staat bij de risico's.

"Laat ik het onomwonden zeggen: het risico bestaat dat buitenlandse regeringen, met name de VS, informatie van de Nederlandse rijksoverheid of van burgers kunnen inzien en wellicht zelfs aanpassen", zei Ewout Irrgang van de Algemene Rekenkamer. Risico's zijn er volgens hem voor de overheid, bedrijven én Nederlandse burgers.

Diensten uitschakelen

"Ik maak me heel erg zorgen", zegt Europarlementariër voor GroenLinks-PvdA Kim van Sparrentak. In het zwartste scenario zou Trump volgens haar Europa kunnen chanteren door diensten uit te zetten. "Dat zou in de praktijk betekenen dat overheden niet meer bij hun data kunnen. Mensen krijgen hun toeslagen niet meer uitgekeerd. Al dat soort zaken lopen dan direct vast."

In de hele Europese Unie zijn er volgens Van Sparrentak maar enkele gemeenten die niet afhankelijk zijn van de Amerikaanse cloud. Hetzelfde speelt volgens haar bij ziekenhuizen. Inmiddels is zeventig procent van de Europese cloudmarkt in handen van grote Amerikaanse spelers.

Bekijk ook

Stresstest

Met veertig collega's heeft Van Sparrentak de Europese Commissie daarom verzocht in kaart te brengen wat er gebeurt als die diensten daadwerkelijk uitvallen. "We hebben te lang gedacht: Amerika is onze vriend."

VVD-Europarlementariër Bart Groothuis deelt de zorgen en vreest ook dat Trump bepaalde diensten domweg uit laat zetten als wij niet naar hem luisteren. "Bijvoorbeeld met de sancties tegen het Internationaal Strafhof in Den Haag, die totaal afhankelijk is van Amerikaanse technologie", zegt hij.

Eigen boontjes doppen

"Het gaat gewoon op zwart als Trump dat wil. We zullen onze eigen boontjes moeten doppen. Dat hadden we zelf niet zo voorspeld, dat de Amerikanen zo ver van ons af zouden kunnen drijven. En dat betekent voor ons dat er niks anders op zit dan onze technologische industrie in eigen hand nemen," aldus Groothuis.

"Er zijn Europese alternatieven, maar nog niet op de schaal die we nodig hebben. Die zul je langzaam moeten gaan creëren." Die investeringen kunnen volgens beide Europarlementariërs in de honderden miljarden euro's lopen. De EU zou daarbij vooral regels moeten opstellen om ervoor te zorgen dat data van Europese burgers ook altijd in Europa blijft.

Bekijk ook

Cloud Kootwijk

Maar vast staat volgens de Europarlementariërs dat Europa op eigen digitale benen moet komen te staan. Techexpert Hubert vindt ondertussen dat Nederland het heft in eigen handen moet nemen: Cloud Kootwijk, een Nederlandse, veilige cloud voor overheid en zorg - voor e-mail, chat, videobellen en bestandsdeling - zou digitale soevereiniteit moeten garanderen.

De naam is een verwijzing naar Radio Kootwijk, waarmee de Nederlandse staat zichzelf een eeuw geleden onafhankelijk maakte van buitenlandse communicatienetwerken. Zsolt Szabó, Staatssecretaris Digitalisering en Koninkrijksrelaties, komt nog voor de zomer met een nieuwe Nederlandse cloudstrategie.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Grote zorgen bij klimaatwetenschappers om beleid Donald Trump, in Amerika én daarbuiten: 'Staan aan rand van afgrond'

Grote zorgen bij klimaatwetenschappers om beleid Donald Trump, in Amerika én daarbuiten: 'Staan aan rand van afgrond'
Het nieuwe beleid van Donald Trump is geen goed nieuws voor klimaatwetenschap
Bron: NASA / EenVandaag

De nieuwe regering van president Donald Trump in de Verenigde Staten zet het mes in klimaatonderzoek en klimaatbeleid. "Wetenschappers worden geïntimideerd, er heerst echt chaos."

Meer dan 30 jaar werkte Dan Costa bij de Environmental Protection Agency (EPA), het Amerikaans milieuagentschap. Als National Director was hij onder meer verantwoordelijk voor onderzoek naar luchtvervuiling en klimaatverandering, en de gevolgen daarvan voor de volksgezondheid.

'Volksgezondheid kon hen niets schelen'

Costa werkte onder zes verschillende presidenten. "Er was altijd wel verschil te merken tussen Republikeinse en Democratische regeringen", vertelt hij.

"Maar toen de eerste Trump-regering aantrad kregen we voor het eerst het gevoel dat volksgezondheid hen eigenlijk niets kon schelen. We merkten snel dat alles wat werd gedaan op het gebied van milieu en volksgezondheid door die regering werd geïsoleerd en gemarginaliseerd."

Frontale aanvallen

Wat nu gebeurt gaat volgens Costa nog een stap verder: "De toekomst van veel wetenschappelijk onderzoek is opeens onzeker, mensen beginnen het gevoel te krijgen dat ze aan de rand van een afgrond staan. Wetenschappers worden geïntimideerd, er heerst echt chaos."

Costa doelt op het rappe tempo waarmee wetenschap onder de regering-Trump onder druk komt te staan. Vooral de takken die niet in de politieke ambities van de regering passen, zoals onderzoek naar klimaatverandering en klimaatadaptatie, krijgen met frontale aanvallen te maken.

Bekijk ook

'Geweldige denkers'

"Wat mij verbijstert, is de snelheid waarmee wetenschap wordt afgebroken. Ik ben echt sprakeloos", reageert de Nederlandse klimaatwetenschapper Heleen de Coninck.

"En dat terwijl de Amerikaanse klimaatwetenschap zo belangrijk is voor verdere kennisopbouw op de hele wereld. Er zitten daar geweldige denkers."

Samenwerking van 'levensbelang'

De Coninck is verbonden aan de TU Eindhoven en de Radboud Universiteit in Nijmegen en schreef mee aan verschillende VN-klimaatrapporten. Regelmatig werkt ze samen met collega's in de Verenigde Staten. "Er zit daar enorm veel wetenschappelijke kracht, met veel relevante data."

"Klimaatverandering is echt een mondiaal probleem. Als we resultaten met z'n allen blijven delen kunnen bijvoorbeeld ook ontwikkelingslanden zich beter voorbereiden op klimaatverandering en extreem weer. Goede internationale samenwerking is van levensbelang, letterlijk."

Bekijk ook

Helft van personeel moet weg

Of deze internationale samenwerking blijft bestaan, is de vraag: onlangs liepen medewerkers van miljardair Elon Musk, die de overheid efficiënter en goedkoper wil maken, het hoofdkantoor binnen van de National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA). Dit onderzoeksinstituut is vergelijkbaar met het Nederlandse KNMI.

NOAA speelt in de VS een cruciale rol bij het voorspellen van gevaarlijke weersomstandigheden, het beschermen van de oceanen en het verzamelen van wetenschappelijke gegevens over klimaatveranderingen. Desondanks kregen medewerkers te horen dat de helft van het personeel op termijn moet vertrekken en dat het budget met zo'n 30 procent wordt gekort.

'Trump-loyalist zonder inhoudelijke kennis'

"We verwachten dat ook binnen de Environmental Protection Agency zoiets zal gebeuren", zegt Dan Costa. "Maar het is onduidelijk hoe drastisch de gevolgen zullen zijn."

Gerust is hij er in ieder geval niet op: "De nieuwe EPA-baas is een Trump-loyalist en hij heeft geen enkele kennis van milieuwetenschappen."

Bekijk ook

Klimaatdata veilig stellen

Ook de NASA ligt onder vuur. Met behulp van satellieten, onderzoeksvliegtuigen en grondstations wordt daar een breed scala aan klimaatdata verzameld. Gegevens zoals temperatuurveranderingen in de atmosfeer, hittegolven en afwijkingen in klimaattrends, maar ook smeltende ijskappen, zeespiegelstijging, extreme regenval en meer.

"NASA doet veel moeite om ervoor te zorgen dat de datasets beschikbaar blijven, bijvoorbeeld op veilige parallelle servers en websites", vertelt Costa. "Zelfs als de oorspronkelijke websites offline worden gehaald."

Data beschermen

Al In 2016 werd daarvoor de Environmental Data Governance Initiative opgericht. "Betrokken wetenschappers ontwikkelden een strategie om gegevens te bewaren", legt Costa uit. "Ze proberen data te beschermen, toegankelijk en up-to-date te houden. Dat is nu cruciaal, de situatie is erg onzeker."

De ontgoocheling onder wetenschappers is groot. "Waarheid en feiten lijken er niet meer toe te doen", stelt De Coninck vast. "De redelijkheid is echt zoek. Tegenwoordig ontkent men wetenschappelijke bevindingen vaak glashard, en dat is op lange termijn zeer zorgelijk. Dat zeg ik niet alleen als wetenschapper, maar ook als burger."

Bekijk ook

Duur onderzoek

De Coninck stoort zich ook aan de beeldvorming rondom zogenaamd duur en log onderzoek, zoals nu in de VS. "Bedrijven zoals die van Musk bouwen voort op onderzoek en innovatie die ook door de Amerikaanse overheid zijn betaald", legt ze uit.

"De talenten, zoals ingenieurs die er werken, zijn opgeleid dankzij de overheid", benadrukt de wetenschapper. "Dus het saneren van overheden op deze manier zorgt eerder voor een innovatie-armer land dan een innovatievere economie."

'We leven in cruciale periode'

Haar Amerikaanse collega Dan Costa hoopt dat de wetenschap niet verder wordt ondermijnd. "We leven in zo'n cruciale periode. Als we klimaatverandering willen aanpakken, kunnen we niet verder met een, of zelfs twee handen op onze rug gebonden."

"Ik kijk vaak naar mijn kleinkinderen en vraag me af: wat is de erfenis die mijn generatie aan deze jonge mensen zal nalaten?", sluit hij af.

Grote zorgen bij klimaatwetenschappers om beleid Donald Trump, in Amerika én daarbuiten

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant