Waarom moest de 56-jarige elektromonteur Ali Motamed dood? Ulyse Ellian, de Almeerse fractievoorzitter van de VVD en met Iraanse roots, vindt het niet ondenkbaar dat Iran achter de liquidatie van Motamed zit. Hoe onwerkelijk dit misschien ook klinkt, het is niet ondenkbaar dat dit de waarheid is.

Anouar A.B. en Moreo M., verdacht van het plegen van de moord, stonden vandaag voor de rechter. Volgens het Openbaar Ministerie liquideerden zij Ali Motamed, aangestuurd door het criminele kopstuk Naoufel F., alias ‘Noffel’. 

Politieke opheldering

Ulyse Ellian maakt zich grote zorgen over het regime dat volgens hem in staat is om politieke tegenstanders in het buitenland te vermoorden. 

Hij vraagt de Nederlandse overheid duidelijk te verschaffen over de achtergronden van de moord. “Het lijkt erop alsof Iran nu gewoon in het wildeweg alle dissidenten in Europa vogelvrij verklaart. Dat zou je niet moeten accepteren. Daarvan zou je al Tweede Kamer, als regering maar misschien ook als lokale overheid moeten zeggen: ‘tot hier en niet verder’. Als je dat niet uitspreekt zeg je feitelijk eigenlijk: ga uw gang maar.” 

Onopvallend bestaan

Ali Motamed leeft een onopvallend bestaan in een wijk in Almere, samen met zijn vrouw en 17-jarige zoon. De 56-jarige elektromonteur blijkt echter al enkele dagen te worden gevolgd door mannen in een gestolen BMW. Op de vroege ochtend van 15 december 2015 slaan de daders toe als Motamed in zijn busje stapt om aan het werk te gaan. Hij wordt van dichtbij door zijn hoofd geschoten. Hij overleeft deze aanslag op zijn leven niet. De BMW wordt later die dag brandend gevonden. De politie tast in het duister, een strafblad heeft Motamed niet. Ook is hij niet bekend in politiesystemen. 

Veroordeelde aanslagpleger

Misdaadjournalist Paul Vugts ontdekte dat Ali Motamed in werkelijkheid de Iraanse ter dood veroordeelde aanslagpleger Mohammad Reza Kolahi Samadi is. In zijn thuisland Iran werd deze Kolahi bij verstek veroordeeld voor de ‘Hafte Tir’-aanslag in 1981 waarbij 73 doden vielen, waaronder een hoog aantal regeringsfunctionarissen. Het wordt de grootste aanslag in de politieke geschiedenis van Iran genoemd.

Motamed leefde al sinds de jaren negentig in Nederland onder een schuilnaam. Hij werd internationaal gezocht, zijn foto werd veelvuldig in Iraanse media gedeeld. 
Volgens Het Parool wist zelfs zijn gezin niet van zijn werkelijke identiteit. Het Openbaar Ministerie wilde vandaag overigens niet bevestigen dat Motamed daadwerkelijk Kolahi zou zijn.

‘Waarom hij moet slapen weet ik niet’

Er is lange tijd weinig ontwikkeling in Motamed’s zaak. Tot het Openbaar Ministerie berichten inziet van de versleutelde telefoons van Naofel F., een Amsterdamse crimineel die in april veroordeeld werd tot 18 jaar cel voor een mislukte moordaanslag. In deze berichten is te lezen hoe hij met Randall D. spreekt over de moord op Motamed.

Uit de berichten, ingezien door Het Parool, blijkt dat Motamed al enige tijd in de gaten werd gehouden. 'Bro, een Turk hij werkt gewoon alles electro shit of zo hij rijd witte busje met eneco er op waar (waarom) hij moet slapen weet ik niet en wil niet eens weten hahahah simpele mannetje in de 40 gezin gewoon alles'.

Diplomaten uitgezet na ‘sterke aanwijzingen’

Behalve Ali Motamed, werd eind 2017 ook de Iraniër Ahmad Mola Nissi doodgeschoten, op klaarlichte dag voor de deur van zijn huis. Nissi, die een Iraanse afscheidingsbeweging leidde, was in 2006 naar Nederland gevlucht. Volgens zijn gezin voelde Nissi zich bedreigd. Ook in andere Europese landen zijn Iraanse dissidenten vermoord.

In juni werden twee medewerkers van de Iraanse ambassade het land uitgezet. Paul Vugts zegt dat de overheid helemaal niets wil zeggen over deze zaak en de achtergronden. “Maar er is wel bevestigd dat de AIVD met Iran hierover heeft gesproken voorafgaand aan de uitzetting van de twee diplomaten. Het uitzetten is een zeer vergaande stap dat bijna niet wordt genomen.” 

Bovendien is ook in een regeringsgetrouwe krant gepubliceerd over de uitzetting. Vugts: “in de staatkrant in Iran is beschreven dat de AIVD heeft gemeld dat er sterke aanwijzingen zijn dat Iran achter deze twee achter deze twee moorden in Nederland zat en dat ze daarom zijn uitgezet".

Bij een crisis of ramp kan medisch personeel schaars zijn. Om dat op te vangen, gaat Defensie samenwerken met de Nationale Zorgreserve. Hoe versterken dit soort initiatieven de weerbaarheid van Nederland? "Overheid kan het niet meer alleen aan."

Zorgreservisten kunnen nu worden ingezet als Defensiepersoneel naar het buitenland moet, bijvoorbeeld bij een oorlogsdreiging. Het zijn gediplomeerde vrijwilligers, vaak oud-zorgmedewerkers, die zichzelf aanmelden en op momenten van crisis worden opgeroepen om bij te springen.

Coronacrisis

Bart Hilt is zo'n zorgreservist. Hilt heeft onder andere bij de brandweer, ambulance en huisartsenpost gewerkt. Hij werd voor het eerst ingezet tijdens de coronacrisis.

"Toen was er een oproep via Facebook en daar heb ik toen op gereageerd", legt hij uit. "Er werd gekeken in welke regio je woonde en welke ziekenhuizen mensen nodig hadden. En toen ben ik ondersteunend geweest aan de verpleging."

'Samenwerking goed idee'

De samenwerking tussen Defensie en de Nationale Zorgreserve is volgens Hilt dan ook een goed idee. "Als je kijkt naar alle brandhaarden die we in de wereld hebben, kan je er op deze manier echt voor elkaar zijn."

Middenin de coronacrisis wordt het Nationale Zorgreserve opgericht, als burgerinitiatief, legt directeur Charlotte de Schepper uit. "Een aantal burgers dacht toen, 'goh, steeds meer mensen worden ziek, maar ook steeds meer hulpverleners worden ziek. Hoe kunnen wij helpen?' En die hebben de handen ineengeslagen." Inmiddels wordt het gefinancierd door het Ministerie van Volksgezondheid.

Tekort opvullen

Mocht Defensie beroep doen op de zorgreservisten, zijn ze puur bedoeld als achtervang.

"Wij worden dan niet uitgezonden naar het buitenland. Maar de medisch specialisten van het leger wel, waardoor er een tekort is aan medisch personeel in de bases van Defensie. En die plaatsen gaan wij dan opvullen", legt Hilt uit.

Voordelen burgerinitiatief

Ook Jaap Donker, directeur van de veiligheidsregio Utrecht, ziet de voordelen van het initiatief.

"Als Defensie in het buitenland meer moet doen en de situatie hier schaars is, of als we bijvoorbeeld slachtoffers vanuit het buitenland moeten verzorgen, hebben we iedereen keihard nodig."

'Overheid kan het niet meer alleen'

Het is volgens Donker duidelijk waarom dit nu van belang is. Het gaat daarbij ook niet om de zorg alleen, legt hij uit.

"Op dit moment zie je dat de kans op een lange stroomuitval, of een natuurbrand heel reëel is. Dat willen we niet, maar we moeten ons voorbereiden." En dat kan de overheid niet meer alleen. "We staan voor ongekende uitdagingen, daarbij hebben we mensen nodig die initiatief nemen."

Zelfredzaam worden

De samenwerking is één stap richting het verbeteren van onze zelfredzaamheid. Maar er is werk aan de winkel op het gebied van weerbaarheid, ziet Donker.

"We zijn gewend dat als er iets misgaat, dat de overheid komt helpen. Maar we zien dat de risico's die we lopen zo groot zijn, dat kan de overheid niet aan. We moeten zelf en samen redzaam worden."

Onvoldoende voorbereid op crisis

Nederlanders voelen de urgentie nog onvoldoende, volgens Donker. "We zijn opgevoed met het idee dat het nooit meer oorlog zou worden en dat alles goed gaat, maar we moeten ons voorbereiden op andere scenario's."

Vandaag presenteerde de Europese Commissie plannen die ertoe moeten leiden dat de Europese Unie voorbereid is op verschillende soorten crises.

Krachten lokaal bundelen

Maar hoe? Volgens Donker ligt de kracht ook vooral in dit soort initiatieven. "Gelukkig zijn er veel instanties die daarbij helpen. Mochten mensen willen bijdragen, meld je dan, zodat we de initiatieven aan elkaar knopen en ons kunnen voorbereiden op iets wat hopelijk nooit voorkomt."

Donker zet zich vooral op lokaal niveau in. "Als de stroom er bijvoorbeeld lang af ligt, hebben mensen behoefte aan informatie." Dat zou in de vorm van lokale 'noodsteunpunten' gerealiseerd kunnen worden. "We willen op logische plekken in de samenleving, zoals brandweerkazernes, een stemlokaal of een buurthuis, dat mensen daar terecht kunnen in nood."

Kijk naar elkaar om

We zullen het uiteindelijk vooral met elkaar moeten doen, zegt zorgreservist Bart Hilt. "Ik zie het als een soort roeping. Elkaar ondersteunen en elkaar helpen. Daar waar het tekort is, moet je elkaar aanvullen."

Ook Jaap Donker zegt: "We moeten ook kijken hoe het met de buurman of kwetsbaren in de straat is. Hoe kunnen we samen de schouders eronder zetten? Hoe kunnen we in donkere periodes elkaar hier doorheen loodsen?"

Beter voorbereid dan achteraf problemen

Toch hoopt Hilt binnenkort nog niet ingezet te worden. "Dat zou het mooiste zijn. Hoe minder dat we nodig zijn, hoe beter het eigenlijk is. Maar ja, je kan beter zorgen dat je iets achter de hand hebt, als dat je te laat bent en je in de problemen raakt."

Tot nu toe hebben 4.000 zorgprofessionals zich gemeld bij de Nationale Zorgreserve. Ze hopen te groeien naar een bestand van zo'n 5.000 mensen.

De Amerikaanse president Trump voert de druk rondom de koop van Groenland op. Hij wil het eiland vanwege de strategische ligging en bodemschatten en stuurt daarom vicepresident JD Vance op pad voor een bezoek. "Dit is voor de meeste Denen een shock."

"Het is een grote stressfactor en je mag het niet onderschatten", zegt Clingendael-onderzoeker Karen van Loon over de huidige situatie.

Bondgenootschap onder druk

Van Loon is gespecialiseerd in geopolitiek in het Noordpoolgebied en bredere veiligheids- en defensievraagstukken en ziet hoe Donald Trump met zijn uitspraken en het bezoek van vicepresident JD Vance, het bondgenootschap tussen Amerika en Denemarken onder druk zet.

Groenland valt op dit moment, tot hun grote ongenoegen, nog onder het Deense koninkrijk.

Denen in schok door bezoek Vance

Het had een bezoek moeten zijn waarbij alleen de vrouw van JD Vance, Second Lady Usha Vance, aanwezig zou zijn. "Ze zou bezoekjes afleggen aan verschillende Groenlandse gemeenschappen, maar die bezoeken zijn nu afgelast. Het blijft nu bij een bezoek aan de Amerikaanse luchtmachtbasis", zegt Van Loon.

"Wat er nu gebeurt is voor de meeste Denen echt een schok. Je kan wel spreken van een ernstige vertrouwensbreuk", vertelt de onderzoeker.

'Groenland niet te koop'

Vicepresident Vance zal nu namelijk wel aanwezig zijn bij het bezoek en hoogstwaarschijnlijk gesprekken voeren met diplomaten.

En dat terwijl Denemarken al meerdere keren heeft aangegeven geen interesse te hebben in het verzoek van Trump. Ze zijn niet van plan om Groenland 'over te dragen' aan de Verenigde Staten.

'Hij wil niet loslaten'

Toch blijft Trump aandringen. De uitspraken die vanuit de Verenigde Staten blijven komen hebben een impact op zowel de Denen als Groenlanders. Ze zijn niet gewend dat een president blijft aandringen.

"Vroeger hebben ze het ook wel eens gevraagd, maar werd het losgelaten", zegt Van Loon. Volgens de onderzoeker werd Trump tijdens zijn eerste termijn zelfs uitgelachen toen hij het balletje opgooide. "Het leek toen absurd, maar sinds hij voor de tweede keer president is, is het duidelijk dat hij het niet wil loslaten."

Toch onderhandelen

Maar juist door die houding moeten Deense en Amerikaanse onderhandelaren nu toch met elkaar om tafel gaan zitten. "Om een consensus te vinden en niet te vergeten om Groenland bij dit proces te betrekken", legt de onderzoeker uit.

"Want", vervolgt Van Loon, "Groenland is wel een regio die in zeer grote mate zelfbestuur heeft binnen het Koninkrijk Denemarken." De twee landen kunnen dus niet zonder inspraak van het hoofd van het eiland een beslissing maken. Dit vooral omdat Groenland onafhankelijk wil zijn, ook van Denemarken.

Angst in Groenland

De angst in Groenland is op dit moment dus groot, weet Van Loon. Ze willen hun onafhankelijkheid van Denemarken niet inruilen voor afhankelijkheid van Amerika. "Het gevoel is daar heel sterk. Er is angst voor wat er komen gaat."

"Ze hebben al een heel lang proces afgelegd met Denemarken en dat dekolonisatieproces is nog steeds bezig", gaat de onderzoeker verder.

Respectloos

"Ze zijn er heel duidelijk in dat ze geen Amerikanen willen worden." En dat is vooral te zien aan alle standpunten die hun regering op dit moment inneemt.

Zo liet de Groenlandse premier Múte Bourup Egede de afgelopen maanden al publiekelijk weten dat het eiland niet te koop is, en dat hij Trump respectloos vindt.

'Rol van de EU is beperkt'

Kan de Europese Unie nog iets betekenen in deze noodgedwongen onderhandelingen, aangezien Denemarken een lidstaat is? "Dat is een lastig verhaal", antwoordt Van Loon. "Denemarken is lid van de EU maar Groenland niet. Ze hebben in de jaren 80 een opt-out gehad."

Maar aangezien de EU wel nog steeds investeert in Groenland - onder andere in onderwijs en gezondheid - én een paar jaar geleden een mineralendeal heeft gesloten, zou de EU wel een bemiddelende rol kunnen spelen, denkt de onderzoeker. "Dus er is een rol voor de EU, maar die blijft wel beperkt."