Gaat de ijskast van Wilders nog voller raken? En andere vragen over het vervolg van de formatie beantwoord

Een landgoed in Hilversum, een traktatie van Pieter Omtzigt en een eerste geste van Geert Wilders. Dat is het startpunt van drie heidagen voor de kabinetsformatie. Of het ook een recept is voor succes, vroegen we aan politiek verslaggever Remko Theulings.

Waar gaan ze het over hebben?

"Onderwerp van de onderhandelingen is de rechtstatelijkheid van de PVV. Wilders deed gisteren niet voor niets de geste om een drietal wetsvoorstellen van de PVV in te trekken. Deze gaan -om met Wilders' woorden te spreken- de ijskast in. Juist deze drie voorstellen waren in strijd met de grondrechten in ons land, concludeerde de Raad van State al eerder."

"Het is wel de vraag wat de waarde is van dat 'intrekken', want de voorstellen lagen al jaren 'op de plank'. Er was nog nooit over gedebatteerd, en als dat wel was gebeurd, waren ze alledrie waarschijnlijk door de Tweede Kamer afgeschoten. Het is een gebaar, waarmee Wilders zijn goede wil wil tonen, maar het is voor de andere partijen zeker nog niet voldoende", zegt politiek verslaggever Theulings.

"BBB was blij met de move, en noemde het 'een mooie stap' maar bij de andere partijen heb ik dat enthousiasme niet geproefd. Daar vragen ze zich af, waarom Wilders de voorstellen nu pas intrekt."

Waar zit de meeste spanning?

"Die zit ongetwijfeld tussen Wilders en Omtzigt. Naar buiten toe lijkt het alsof Wilders heeft bewogen, door die drie wetsvoorstellen in te trekken. Maar bijvoorbeeld bij NSC hebben ze rechtstatelijkheid hoog in het vaandel staan en ook de VVD heeft verzekerd dat die bij hen wordt gekoesterd."

"En dan is het intrekken van voorstellen die daar sowieso niet aan voldoen, wel het minste. Dus zal Wilders met meer dan dat moeten komen. Want als ze hier geen overeenstemming over bereiken, gaat er ook niet onderhandeld worden over de inhoud van een mogelijk regeerakkoord", zegt Theulings.

Gaat de ijskast van Wilders dus nog voller raken?

"Dat zou best kunnen", zegt Theulings. "Op de plank waar die drie wetsvoorstellen lagen, vind je nog wel meer PVV-voorstellen die je als 'in strijd met de rechtsstaat' kunt betitelen. Bijvoorbeeld een voorstel voor minimumstraffen, waar de Raad van State ook gehakt van heeft gemaakt."

"En stel, ook die voorstellen gaan de ijskast in: is dat dan voor de anderen een reden om vertrouwen te hebben in regeren met Wilders? Want de voorstellen kunnen dan van tafel zijn, het zijn wel degelijk dingen die Wilders het liefst wil realiseren."

Waarom onderhandelen ze op Landgoed de Zwaluwenberg?

"Het idee is, dat je daar wat meer ontspannen met elkaar kunt praten. Je bent even weg van de drukte (en de pers) van het Binnenhof, het is centraal gelegen, goed beveiligd en je kunt er ook overnachten."

"Na de gesprekken aan tafel kun je nog even een biertje drinken en elkaar beter leren kennen. Het draait in een formatie tenslotte om vertrouwen. Ook in de formaties van 2007, 2017 en 2021 zijn ze hier neergestreken. En dat heeft in alle gevallen geleid tot een kabinet."