In Iran gaan burgers al maanden de straat op om te protesteren tegen het regime en voor meer vrijheid. Daar wordt hard tegen opgetreden. Met EenVandaag Vraagt vroegen we wat jullie daarover willen weten.

Iran-deskundige en politicoloog Maaike Warnaar van de Universiteit Leiden geeft antwoord op de zes meestgestelde vragen.

1. Waarom treedt het regime zo streng op tegen demonstranten?

"Dat de regering streng optreedt kunnen we wel vaststellen. En dat gebeurt op verschillende manieren. Het regime is fysiek aanwezig: er zijn confrontaties tussen demonstranten en 'veiligheidstroepen' en er vinden veel arrestaties plaats. Maar er zijn ook allerlei vormen van intimidatie en censuur. De regering versterkt echt de greep op de samenleving."

"De eisen die worden gesteld door de demonstranten gaan over wat voor de regering de kern van de islamitische republiek is. Daar is de regering heel vasthoudend in. En daar baseren ze ook hun legitimiteit op, op die kern."

"Een regering baseert haar macht altijd op een zekere mate van repressie en legitimiteit. Op dat laatste kunnen ze hun macht niet meer baseren, dus dan blijft alleen repressie over."

2. Is er een mogelijkheid voor een vreedzame oplossing?

"Die is er in theorie altijd wel. Maar het lijkt erop dat er van beide zijden weinig animo is voor een compromis. De posities van de demonstranten en de regering liggen zo ver uit elkaar dat er voor beide partijen geen denkbare middenweg is."

"Voor een vreedzame oplossing moet je ergens een overlap zien te vinden, dat je elkaar tegemoet kunt komen. Maar daarvoor liggen de groepen echt te ver uit elkaar. Er is ook geen sprake van één duidelijke leider bij de demonstranten, dus het is moeilijk om dan in gesprek te gaan."

3. Hoe is de moraalpolitie ontstaan en wat zijn hun bevoegdheden?

"In 1978 en 1979 vond er een revolutie plaats in Iran. Op 1 februari 1979 kwam het boegbeeld van die revolutie, ayatollah Ruhollah Khomeini, terug naar Iran. De sjah was toen al vertrokken. Die had heel lang repressief bewind gevoerd, waardoor er eigenlijk geen plek was voor een oppositie."

"De ayatollah heeft via de moskeeën de revolutie naar zich toe weten te trekken. Daardoor werd het een islamtische revolutie, met als gevolg dat er tussen 1979 en 1983 heel veel maatregelen zijn doorgevoerd die in lijn waren met zijn visie op de politieke islam. Die was heel conservatief en had gevolgen voor de positie van vrouwen."

"Vrouwen werden verplicht een sluier te dragen, op de juiste manier. Ze mogen in het openbaar geen waterpijp roken, niet hard lachen of dansen. Daar moet de moraalpolitie dan op handhaven."

"We moeten dat wel in de Iraanse context blijven zien, want we vullen veel in vanuit het Westen. Iraanse vrouwen zijn heel mondig en laten zich niet in de hoek zetten. En dat mogen vrouwen daar ook. Vrouwen mogen bijvoorbeeld ook autorijden. Het is niet zoals in Afghanistan, waar vrouwen uit het sociale leven verbannen worden."

4. Wat kan de buitenwereld doen om de Iraanse bevolking te ondersteunen?

"Het is belangrijk om onderscheid te maken tussen wat westerse overheden kunnen doen en wat mensen zoals jij en ik kunnen doen. Regeringen zijn heel beperkt. De Iraanse regering gaat ervan uit dat de demonstraties door het Westen zijn ingegeven, dat ze westerse doelen dienen."

"Elke steunbetuiging vanuit een westerse regering is een bevestiging daarvan: 'Zie je wel, het Westen probeert Iran opnieuw te onderwerpen.' Ik vind het dan ook lastig als ik de steunbetuigingen van Nederlandse ministers zie. Dat is koren op de molen van de hardliners."

"Wat jij en ik kunnen doen? Veel Iraniërs hebben er behoefte aan dat ze weten dat het gezien wordt, dat ze er niet alleen in staan. We kunnen allemaal een bijdrage leveren aan dat de Iraanse regering niet ongezien en ongemerkt de repressie kan voortzetten."

"Daar moet de kanttekening bij gemaakt worden dat we in het Westen geneigd zijn om te denken dat de Iraanse demonstranten precies dezelfde samenleving willen als hier. Dat is niet het geval. Je moet voorzichtig zijn met je eigen denkbeelden en standaarden opleggen aan de demonstranten. Het is niet zo dat alle Iraanse vrouwen hun hoofddoek willen afwerpen, ze willen vrije keuze. Ze willen Iraniër zijn op hun eigen manier."

5. Lopen Iraniërs in het buitenland ernstig gevaar als zij zich uitspreken?

"Zij zelf worden in principe beschermd door de politieke context waarin ze wonen. De Nederlandse overheid en veiligheidsdiensten zouden er in principe voor garant moeten staan dat iedereen hier veilig is. Of mensen zich ook veilig voelen, is een andere vraag."

"In Nederland zijn al 2 keer Iraniërs omgebracht, vermoedelijk door de Iraanse regering. Dat zou nooit mogen gebeuren, maar dat zijn natuurlijk heel uitzonderlijke gevallen. Een grotere zorg is hoe het gaat met de familie van die mensen, als die in Iran wonen. Via de familie daar heeft de regering namelijk wel vat op je."

6. Gaan de protesten echt voor verandering in Iran zorgen?

"Wisten we dat maar. Wat we zien is dat de protesten groter en breder gedragen zijn dan ze tot nu toe zijn geweest. Dat geeft nieuwe hoop op iets van grotere proporties. Nu lijkt het voor het eerst alsof iedereen meedoet. Ik kan niet zeggen wat er gaat gebeuren, maar als er verandering plaatsvindt, dan begint het vaak op deze manier."

Om het overvolle stroomnetwerk te ontlasten, wordt gezocht naar creatieve oplossingen. Minister Sophie Hermans en staatssecretaris Chris Jansen sluiten vandaag een 'netcongestiedeal' met de ov-sector om netcongestie tegen te gaan.

Elektrische auto's, zonnepanelen, warmtepompen: ons stroomnetwerk is overvol. Netcongestie wordt dat genoemd.

File op het net

"We kunnen spreken van file op het elektriciteitsnet", zegt energieanalist Sanne de Boer van de Rabobank. "Vergelijk het met de de snelweg. Als iedereen tegelijk wil invoegen, dan kan dat niet."

"Hetzelfde gebeurt op het stroomnet. De afgelopen jaren heeft iedereen meer elektriciteit verbruikt, en vaker op hetzelfde moment. Dat past niet."

Deal met de ov-sector

Om deze zogenoemde netcongestie te bestrijden, is de komende 15 jaar een investering van 195 miljard euro nodig, volgens het Rijk. In de tussentijd wordt er gezocht naar creatieve oplossingen.

Minister Sophie Hermans van Klimaat en Groene Groei en staatssecretaris Chris Jansen van Openbaar Vervoer en Milieu sluiten daarom vandaag een 'netcongestiedeal' met de openbaar vervoerssector. Het idee is dat het openbaar vervoer gaat helpen om de druk op het elektriciteitsnet te verminderen.

Efficiënter gebruikmaken van infrastructuur

"Op deze manier kunnen we efficiënter gebruikmaken van de infrastructuur die er al is", legt De Boer uit. "Openbare vervoersbedrijven maken gebruik van hun eigen elektriciteitsnetten. Op sommige momenten zijn die kabels hard nodig, bijvoorbeeld in de ochtend- en avondspits", legt ze uit.

"Maar wanneer er minder openbaar vervoer rijdt, kunnen de kabels gebruikt worden om auto's of elektrische bussen op te laden. Hier hoef je dus geen extra kabels voor in de grond te leggen."

Idee op een bierviltje

Het Rotterdamse ov-bedrijf RET is al volop bezig met duurzaam gebruik van energie. "Naast het delen van ons stroomnet, hebben we nu ook een batterij in de buurt van de Erasmusbrug geplaatst", vertelt technicus Leo Vliegenthart van de RET.

"5 jaar geleden heb ik het idee op een bierviltje geschreven. Het woord 'netcongestie' bestond toen nog niet eens."

Batterij die werkt als powerbank

"Op het moment dat er een tram voorbij rijdt, en die remt, dan levert die tram energie terug aan de batterij. De batterij wordt op deze manier continu opgeladen en werkt kostenefficiënt", legt Vliegenthart uit. "De batterij fungeert als powerbank."

De opgeslagen stroom kan weer gebruikt worden om andere voertuigen op te laden. "Op deze manier proberen wij de 'file' op het stroomnet te omzeilen en dragen wij 20 tot 25 procent bij aan de laadsector van Rotterdam."

Alleen geschikt voor kleine hoeveelheden

Maar ondanks de voordelen van zo'n batterij blijft energieanalist De Boer sceptisch. "Batterijen zijn zeker functioneel", zegt ze. "Maar ze nemen ook veel ruimte in."

"Bovendien zijn batterijen alleen geschikt om kleine hoeveelheden energie voor korte tijd op te slaan", vervolgt ze. "Helaas kunnen we de overtollige zonnestroom van de zomer niet bewaren tot aan de winter."

Klein deel van de oplossing

Volgens De Boer is het getekende convenant tussen het Rijk en de ov-sector niet de hele oplossing voor netcongestie. "We moeten niet verwachten dat we hierdoor uit de problemen zijn. Het is ook nodig om de netten te verzwaren, maar dit kost veel tijd en geld."

"Slimmer gebruikmaken van de infrastructuur die we hebben, is een 'no-brainer'. Maar het blijft een klein deel van de oplossing."

Asielminister Faber wil geen handtekening zetten onder koninklijke onderscheidingen voor vijf oud-COA-medewerkers, werd gisteren bekend. Kan dat zomaar? Historicus Kemal Rijken zet de feiten over onderscheidingen voor ons op een rij.

Rijken noemt het 'zeer uitzonderlijk' dat de minister de voordracht voor een koninklijke onderscheiding niet wil ondertekenen. "We hebben dit in de parlementaire geschiedenis in de laatste 80 jaar niet gezien." Hij beantwoordt vier vragen over wat er komt kijken bij het krijgen van een koninklijke onderscheiding en deze situatie.

1. Hoe gaat het toekennen van onderscheidingen in zijn werk?

Voordat de minister een handtekening moet zetten, is daar al een heel proces aan voorafgegaan, weet Rijken. "Een voorbeeld: iemand heeft 40 jaar lang vrijwillig voor de tennisvereniging gewerkt en de mensen op de tennisvereniging vinden dat deze persoon een lintje verdient. Dan gaan die mensen in eerste instantie brieven schrijven over die persoon", vertelt de historicus.

"Die aanbevelingsbrieven worden gestuurd naar de desbetreffende gemeente waar die persoon woont, en die worden allemaal gecontroleerd." Vervolgens maakt de burgemeester de beslissing of iemand in aanmerking komt. "Dan tekent de Commissaris van de Koning en daarna de Kanselarij der Nederlandse Orden." Die beheert de registers van onderscheiden personen en regelt de lintjes.

"En daarna pas gaat het naar het ministerie en de bewindspersoon. Die tekent dan ook. In de meeste gevallen. Vervolgens zet de koning nog zijn handtekening." Nadat de koning de onderscheiding heeft getekend, kan het lintje door de burgemeester worden uitgereikt.

2. Waarom is hier een minister voor nodig?

"In principe is de minister altijd verantwoordelijk en dat heeft te maken met de ministeriële verantwoordelijkheid", vertelt Rijken.

Hij legt uit: "De koning is niet verantwoordelijk voor zijn inhoudelijke daden. Dat zijn de ministers volgens de Grondwet. In dit geval, als de koning tekent, dan betekent dat dat er een minister of een staatssecretaris ook al moet hebben getekend."

"Dus als de koning uiteindelijk een handtekening moet zetten op de koninklijke onderscheiding dan moet dat gedekt zijn, zoals dat heet, door een minister of een staatssecretaris. En daarom is die handtekening nodig."

3. Waarom is het zo uitzonderlijk dat minister Faber weigert?

"De minister mag het doen, maar het is wel uitzonderlijk", vertelt Rijken. "Wat de minister in principe heeft gedaan, is een pure politieke daad. Gewoon om een frame neer te zetten: 'Ik ben tegen deze medewerkers en ik ben tegen asielzoekers en het is mijn beleid niet.'" Ze zet het weigeren dus in om te communiceren waar ze tegen is, volgens de historicus.

En dat is nog niet eerder op deze manier gebeurd, weet Rijken. "Er zijn geen gevallen bekend waarbij de minister zo nadrukkelijk naar buiten trad en zei: 'Ik teken niet omdat het niet mijn politiek is.' En dat komt ook omdat de lintjes zijn staatsonderscheidingen neutraal zijn."

"Die worden gegeven aan mensen die zich meestal decennia lang, vaak vrijwillig, hebben ingezet voor andere mensen. Het is in Nederland dus zo dat de regering en politici niet bepalen wie wel of geen lintje krijgt. Het komt vanuit de samenleving. En dat gegeven wordt dan beloond namens de Staat", legt Rijken uit. "Een koninklijke onderscheiding is dus neutraal en is daardoor ook geen politieke beslissing."

4. Wat betekent het volgens jou dat Faber weigert?

Hierdoor kan een precedent ontstaan, vertelt Rijken. "Het risico dat je nu krijgt, is dat er in de toekomst kabinetten zullen zijn en ministers zullen zijn die zeggen: 'Dit is in het verleden zo gegaan met mevrouw Faber, en deze persoon bevalt mij niet, dus ik ga daarvoor liggen en ik teken niet.' Dat kan nooit de bedoeling zijn van een neutrale staatsonderscheiding, die de koninklijke onderscheidingen toch zijn."

Betekent het dat deze mensen hun lintje niet krijgen? "Nee", zegt Rijken. "Het is namelijk zo dat een andere bewindspersonen ook kan tekenen. Dat zal gewoon ook gebeuren en deze vijf mensen krijgen gewoon een lintje."