Een groot deel van de gymleraren heeft last van 'lawaaidoofheid', als gevolg van teveel geluid tijdens de gymles. Op allerlei plekken lopen mensen schade op door het werk, denk aan stratenmakers. Maar wat kun je doen? Jurist Sandra Voges legt het uit.

Van de 70 geteste docenten bewegingsonderwijs op de basisschool, heeft ongeveer 35 procent last van lawaaidoofheid. Dat blijkt uit onderzoek van Fontys Hogeschool Eindhoven, waarvan vandaag de resultaten naar buiten kwamen.

Arbeidsongeval of beroepsziekten

Senior juridisch specialist Sandra Voges bij DAS ziet cliënten die in hun loopbaan schade hebben opgelopen door de werkomstandigheden. Ze heeft tal van voorbeelden.

"Denk aan mensen die met gevaarlijke stoffen hebben gewerkt, terwijl de afzuiging bijvoorbeeld kapot was. Of aan iemand die zwaar moest tillen, terwijl de tillift stuk was", vertelt ze. Een belangrijk verschil is of het gaat om een ongeval, zoals een arm die een machine komt, of om beroepsziekten. "Denk aan een burn-out die ontstaan is op het werk of mentale klachten door pesterijen van collega's."

Zorgplicht van werkgever

Je moet bewijzen, dat je (letsel)schade hebt opgelopen tijdens het uitvoeren van je werkzaamheden. "Bij een ongeval is dat makkelijker, want dan is er bijvoorbeeld een ambulance langs geweest, maar bij een beroepsziekte kan dat veel moeilijker zijn."

Vervolgens moet de werkgever bewijzen dat hij aan de zorgplicht heeft voldaan. "Dus dat de werkgever voor een veilige werkomgeving heeft gezorgd. Dat is zijn plicht."

Elke zaak is verschillend

Het verschilt per zaak of geval of je schade kunt verhalen op je werkgever, vertelt Voges. "De samenhang tussen je werkzaamheden en een burn-out of gehoorschade is bijvoorbeeld moeilijk aan te tonen. Het is niet standaard: dit is gebeurd op het werk, dus nu is mijn werkgever aansprakelijk."

"Uitspraken van rechters verschillen ook", vertelt Voges. "Het is echt afhankelijk van individuele feiten en omstandigheden. Soms ziet de rechter dat de werkgever hier of daar nog iets had kunnen doen om het veiliger te maken. Dat gaat soms heel ver."

De arbeidsrelatie goed houden

Voges ziet in de praktijk nog al eens dat werknemers voor een dilemma staan om hun werkgever aansprakelijk te stellen. "Vanwege de arbeidsrelatie kan er echt een drempel zijn, omdat je de relatie goed wil houden", vertelt ze.

Ze ziet dan ook vaak dat werknemers een aansprakelijkstelling versturen in het eind van het dienstverband, af als er sprake is van een arbeidsconflict. "Maar als jij echt veel schade hebt en je kunt je werk niet meer doen, kan dat ook voor jou in de kosten lopen. Denk aan huishoudelijk hulp die je moet inschakelen, of dat je eerder altijd zelf op de ladder klom om je huis te schilderen en je dat nu niet meer kunt."

Is de werkgever verzekerd?

Het kan veel makkelijker worden om je werkgever aansprakelijk te stellen als je weet dat hij of zij een schadeverzekering voor werknemers heeft. "Dat zeg ik ook altijd tegen cliënten: vraag aan je werkgever of hij een schade- en een aansprakelijkheidsverzekering heeft."

Dat kan het voor een werknemer veel makkelijker maken om de zaak te starten. "Want je werkgever betaalt gewoon premie voor die verzekeringen, dus die kan de werkgever gewoon inschakelen. Dan kan het veel makkelijk worden om door te zetten."

In gesprek gaan

En als je nooit je mond open doet, is het ook heel moeilijk voor een werkgever om maatregelen te treffen, zegt Voges. "Je moet er voor zorgen dat je je werkgever informeert, als je vindt dat je werk te zwaar is, zodat je werkgever maatregelen tijdig kan treffen, voordat je uitvalt voor je werk. Je kunt niet na 30 jaar je werkgever vragen om schade te vergoeden omdat je klachten hebt door het zware werk. Als je bijvoorbeeld werkt als stratenmaker, weet je dat dat zwaar is voor je
knieën."

"Als je daar een zaak van wil maken, moet je een verwijt richting je werkgever kunnen maken. Het is goed om in gesprek te gaan met je werkgever als de werkzaamheden te zwaar zijn. Misschien kun je ander, minder belastend of zwaar werk doen. Het is belangrijk om hierover bewijs te verzamelen, bijvoorbeeld een gespreksverslag."

Schriftelijk vastleggen

"Maar als jij steeds hebt gezegd tegen je werkgever dat je niet zwaar kan tillen en dat de tillift kapot is en je dan uiteindelijk letsel hebt aan je arm, kun je je werkgever daarvoor aansprakelijk stellen. Belangrijk is, dat je bewijs hebt dat je het hebt aangegeven aan je werkgever, dat je werkgever ervan wist."

Het advies van Voges is om altijd juridische hulp in te schakelen. "Soms kom je in zaken terecht die gewoon echt heel ingewikkeld zijn."

6 jaar na de geruchtmakende 'stikstofuitspraak' van de Raad van State ligt er sinds een kleine week eindelijk een pakket aan plannen op tafel. Maar onder juristen, milieuactivisten én boeren zijn er twijfels. "Nederland komende 5 jaar nog niet van slot."

"Het is een enorme draai en een mooie stap", zegt boerin Chantal Farjon. Haar melkveebedrijf met 160 koeien in het Overijsselse Bruchterveld zou gered zijn als de stikstofregels worden opgerekt zoals landbouwminister Femke Wiersma nu voorstelt. "Maar ik denk dat het venijn in de details zit."

'Rechtszaken beangstigend'

Chantal is een van de 2.500 zogeheten PAS-melders. Dat zijn boeren die onder het oude Programma Aanpak Stikstof (PAS) geen natuurvergunning hoefden aan te vragen voor activiteiten met een beperkte stikstofuitsoot. Chantal breidde haar boerderij in 2015 uit, maar na de stikstofuitspraak van de Raad van State in 2019 werd haar bedrijf in één klap illegaal.

De overheid zoekt al jaren naar een manier om de PAS-melders te 'legaliseren', omdat het buiten hun schuld gebeurde. Maar milieuorganisaties als Mobilisation for the Environment (MOB) denken daar anders over en proberen via de rechter boeren als Chantal te laten stoppen. "Beangstigend", noemt ze de dreiging die nog altijd boven haar hoofd hangt.

Minister wil regels oprekken

Minister Wiersma presenteerde eind vorige maand haar langverwachte stikstofbeleid. In 2035 moet de hoeveelheid stikstof die boeren, bedrijven en het verkeer uitstoten zijn gehalveerd ten opzichte van 2019. Er komen vrijwillige regelingen voor boeren, een nieuw vergunningstelsel en verduurzaming in de industrie en het verkeer.

Ook wil ze de stikstofregels oprekken, de zogeheten rekenkundige ondergrens. Daarmee zijn veel PAS-melders in één keer geholpen. Strenger wordt Wiersma bij kwetsbare natuurgebieden zoals de Veluwe en De Peel. Daar komt een regionale aanpak, met onder meer een regeling voor boeren om vrijwillig te stoppen en 'extensivering', oftewel minder dieren per hectare.

Stikstofexpert is kritisch

Ralph Frins is universitair hoofddocent omgevingsrecht aan Tilburg University en een van de stikstofexperts in Nederland. Hij is kritisch: "De recente uitspraken van de Raad van State en de rechtbank in de Greenpeace-zaak maken duidelijk dat er nu stappen gezet moeten worden. We weten al decennia dat er maatregelen nodig zijn, maar de stappen tot nu toe zijn veel te klein."

Volgens hem lijkt het erop dat Wiersma het laat aankomen op nieuwe rechtszaken. En dan moet je, zo zegt Frins, kunnen aantonen dat je als overheid voldoende stappen zet. "De landsadvocaat zegt zelf dat dit pakket hooguit in een paar gebieden kan werken. Nota bene de landsadvocaat, die de overheid ook heeft verdedigd in de recente Greenpeace-zaak, waartegen het kabinet in beroep gaat."

'Dit is nieuw kleuterplan'

Milieuactivist Johan Vollenbroek oordeelt vernietigend over de plannen. Het was zijn organisatie MOB die de zaak aanspande tegen het PAS-systeem, waarin de Raad van State de ingrijpende 'stikstofuitspraak' deed. "Ook dit nieuwe kleuterplan is in strijd met de habitatrichtlijn. De eerstkomende 5 jaar gaat Nederland niet van het slot, omdat er gewoon geen stikstofruimte is om vergunningen te verstrekken."

Hij noemt het 'bizar' dat het kabinet de eisen van de rechter negeert. De rechtbank heeft volgens hem duidelijk gemaakt dat Nederland in 2030 de helft minder stikstof moet uitstoten, en niet pas in 2035. Minister Wiersma laat hem geen andere keuze dan een juridische weg te bewandelen, vindt Vollenbroek. "Onze intentie is simpel: we willen de natuur redden."

'Chantage door MOB'

Maar volgens melkveehouder Chantal gaat de wens om de natuur te redden ten koste van bedrijven zoals die van haar. "We hebben het idee dat wij heel goed bezig zijn. We hebben extra land per koe en we doen aan natuurbeheer, met drones vliegen we over het land om nesten te beschermen."

De boerin vindt het daarom onbegrijpelijk dat Vollenbroek en zijn milieuorganisatie via de rechter probeert af te dwingen dat zij moet stoppen haar bedrijf. "Ze zijn niet tevreden over het pakket van de minister. En dan chanteren ze de minister door boeren aan te pakken. En de natuur is er nog steeds helemaal niks mee opgeschoten."

Bij kabinet aankloppen?

"Zij moet met haar zorgen bij zowel de provincie als het kabinet aankloppen", reageert Vollenbroek. "Ik hoop dat zij gaat inspreken in de Tweede Kamer, laat weten dat dit plan het niet gaat redden. Ik hoop dat ze dat gaan doen, want dat betekent dat als er echt een goede oplossing komt, wij kunnen stoppen met al onze procedures."

Hij zegt dat MOB jaren geleden al een plan heeft ingediend voor 'een complete herstructurering van de landbouw, waarbij de stikstofuitstoot fors omlaag gaat'. Dat zou volgens hem 24 tot 30 miljard euro kosten. "Economisch gezien levert het winst op. Nederland zou volgens een economische studie welvarender zijn met een veel kleinere veestapel. Je moet eventjes flink investeren, maar dan hebben we ook wat. En dan komen we van het stikstofslot."

Friese verzetstrijders brachten tijdens de Tweede Wereldoorlog talloze, vaak Amsterdamse, Joden naar de dorpen Bontebok en De Knipe. 80 jaar later leeft de geschiedenis daar nog enorm, vooral bij mensen die de oorlog zelf hebben meegemaakt.