De aanbesteding van busvervoer in het oosten van Nederland vorig jaar ligt onder een vergrootglas. Aanleiding: fraude die door de winnaar van de aanbesteding zou zijn gepleegd bij de aanschaf van elektrische bussen.

Het Franse ov-bedrijf Keolis won afgelopen september de aanbesteding met een waarde van 900 miljoen euro voor het busvervoer in delen van Gelderland, Overijssel en Flevoland. Maar nu blijkt dat de vervoerder bij de aanbesteding contracten heeft opgesteld met geheime afspraken, zogeheten side letters. Deze contracten zijn gemaakt met twee Chinese fabrikanten van elektrische bussen. Die side letters hadden volgens Follow The Money maar één specifiek doel: het binnenhalen van de aanbesteding.

Geschorst

Inhoud van deze geheime afspraken: de twee Chinese leveranciers, BYD en Ginaf, zouden niet met boetes of rechtszaken worden geconfronteerd wanneer ze hun garanties over de levering van honderden elektrische bussen niet zouden nakomen. En deze garanties vormden juist een belangrijk onderdeel van de aanbesteding.

Bronnen van Follow The Money melden dat Keolis en ingehuurde adviseurs de side letters als 'frauduleus' hebben bestempeld. Een directielid dat de documenten ondertekende én de vlootmanager van het bedrijf zijn tijdens een intern onderzoek van Keolis geschorst.

'800 manjaren werk verloren'

De aanbesteding van het busvervoer in de IJssel- en Vechtstreek leidde vorig jaar al tot het nodige tumult. Zo legde het Nederlandse VDL, Europees marktleider op het gebied van elektrisch busvervoer, het af tegen de Chinese bussen.

Eigenaar Wim van der Leegte klaagde daarop over oneerlijke concurrentie. Volgens hem gingen met de verloren opdracht '800 manjaren werk, exclusief uitbesteed werk en onderzoek en ontwikkeling bij toeleveranciers en kennisinstellingen' voor Nederland verloren.

China schermt eigen markt af

De VDL-topman riep op tot bezinning. Hij wees erop dat China de eigen markt afschermt met hoge importheffingen. "De handelsbalans is uit het lood. Produceren wij niet meer in Nederland, dan verliezen we de kennis en volgt het kapitaal en daarmee onze welvaart."

In antwoord op Kamervragen van het CDA noemde staatssecretaris Mona Keijzer van Economische Zaken het mislopen van de order door VDL 'teleurstellend'. Maar het stellen van eisen aan de herkomst van producten is niet toegestaan, schreef de bewindsvrouw. Ook gaf ze aan beperkte mogelijkheden te hebben om onderzoek te doen naar buitenlandse bedrijven die met staatssteun oneerlijk concurreren.

'Eigen bussen eerst'

Mogelijke fraude bij de aanbesteding zet die discussie toch weer op scherp. PVV-Statenlid Joeri Pool ageerde eind vorig jaar al tegen de vergunning. Hij vond dat het Overijsselse provinciebestuur het Nederlandse VDL, dat 1000 werknemers heeft in de provincie, had laten vallen.

Pool diende daarop een motie in met de titel 'Eigen bussen eerst!' die een meerderheid haalde in de Provinciale Staten. "Daarin hebben we uitgesproken dat de provincie bij de eerstvolgende aanbesteding meer rekening moet houden met lokale werkgelegenheid. En dat zou wel eens snel kunnen gebeuren. Want als hier daadwerkelijk gefraudeerd is, zal deze aanbesteding helemaal opnieuw moeten."

'Schimmig beeld'

Hamvraag voor het PVV-Statenlid Pool is: wat wist verantwoordelijk gedeputeerde Bert Boerman over de side letters? Pool kwam vorig jaar met hem in aanvaring nadat Keolis, dat al het treinverkeer in de provincie verzorgt, een locomotief naar Boerman vernoemde. "2 weken later kondigde nota bene diezelfde gedeputeerde aan dat Keolis de aanbesteding voor het busvervoer had gewonnen. Dat geeft natuurlijk een heel schimmig beeld."

Bron: Keolis

Volgens Pool is er een groot probleem als Boerman op de hoogte was van de side letters, maar ook wanneer hij er niets van wist. "Want dan word je als provinciebestuur dus opgelicht waar je bij staat. Dan moet je echt je aanbestedingsprocedures tegen het licht gaan houden."

'Afstand van niet integer gedrag'

Vervoersbedrijf Keolis erkent in een reactie te vermoeden 'onregelmatigheden te hebben ontdekt bij haar inschrijving op de aanbesteding IJssel-Vecht.' "Keolis neemt afstand van ieder niet integer gedrag en zal passende maatregelen nemen. Lopende het onderzoek kunnen we op dit moment geen verdere informatie verstrekken."

De provincie Overijssel zegt deze week door Keolis op de hoogte te zijn gesteld van de vermoedens van fraude. "Wij zijn juridisch informatie aan het inwinnen om erachter te komen wat dit betekent voor de gegunde aanbesteding. Lopende dit juridische traject kunnen we op dit moment geen verdere informatie verstrekken", zegt het provinciebestuur in een schriftelijke verklaring.

Paus Franciscus ligt sinds 3 weken in het ziekenhuis vanwege een dubbele longontsteking. Overal in de wereld komen gelovigen bijeen om voor hun leider te bidden en gister kregen ze eindelijk goed nieuws van de paus zelf: het gaat iets beter met hem.

Het ‘strengste asielbeleid ooit’ dat asielminister Marjolein Faber wil uitvoeren, is weer een stapje dichterbij. De fel bekritiseerde asielwetten zijn vrijwel ongewijzigd goedgekeurd door de ministerraad en kunnen worden voorgelegd aan de Tweede Kamer.

Het zijn misschien wel de meest beeldbepalende wetten van dit kabinet: de asielnoodmaatregelenwet en de Wet invoering tweestatusstelsel. Deze twee wetten regelen dat niet elke asielzoeker onder dezelfde voorwaarden in Nederland mag blijven, maken gezinshereniging moeilijker, verblijfsvergunningen korter en schaffen ook de verblijfsvergunningen voor onbepaalde tijd af.

Tweede ronde

De ministerraad boog zich vandaag voor de tweede keer over de wetten van Faber (PVV), aanleiding hiervoor is het spoedadvies van de Raad van State. Faber zegt dat de kritiek over de onzekerheden bij de uitvoering is besproken. 'Maar ik heb één zekerheid. Zo kan het niet langer," aldus Faber.

Vorige maand raadde het belangrijke adviesorgaan asielminister Faber af de wetten in de 'huidige vorm' in te dienen. De wetten zijn volgens de Raad van State onzorgvuldig voorbereid.

Niets aanpassen, alleen kleine correctie

Maar al voor de ministerraad begon, liet Faber weten dat ze behalve een 'kleine correctie' niets zou wijzigen aan haar asielwetten. Die kleine aanpassing komt volgens haar neer op een 'technische correctie'.

Hierdoor kunnen asielzoekers na een afwijzing niet langer bezwaar maken bij de de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND), de organisatie die bepaalt of mensen een verblijfsvergunning krijgen. Ze moeten nu direct beroep instellen bij de rechter.

Wel extra geld

Wel wordt er extra geld vrijgemaakt om de wetten beter uitvoerbaar te maken. In totaal wordt 115 miljoen euro vrijgemaakt.

Het gaat dan om 101,8 miljoen euro voor het tweestatusstelsel en 13,3 miljoen euro voor de asielnoodmaatregelenwet. Daarmee komt Faber enigszins tegemoet aan de snoeiharde kritiek van de Raad van State.

Kritiek

Het adviesorgaan is kritisch omdat de plannen van Faber in de praktijk niet haalbaar zouden zijn. Zo zouden er volgens het orgaan, en uitvoeringsorganisaties, nog meer opvangplekken nodig zijn omdat asielzoekers langer moeten wachten op een besluit. En dat wil het kabinet juist niet.

Ook krijgt de IND er door deze wet veel meer werk bij, maar extra geld kan die problemen dus wel iets verzachten. Tot vandaag werd de organisatie vanaf 2027 juist gekort.

'Gaat ten koste van de rechtszekerheid'

Eerder liet ook nog de Raad voor de Rechtspraak zich al kritisch uit over de plannen van Faber. De Raad noemt het 'bijzonder onwenselijk', dat de regelingen aangepast worden net voordat er nieuwe Europese regels in gaan.

Dat 'gaat ten koste gaan van de rechtszekerheid', zegt de Raad. Het zou helpen als de nieuwe regels wat later in zouden gaan, maar dat wil het kabinet niet.

Gemeenten kritisch

Mark Boumans, burgemeester van Doetinchem en voorzitter van commissie asiel en migratie van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG), noemt het 'zorgelijk' dat de wetten niet zijn aangepast.

"Wij vrezen overlast en chaos voor mensen in dorpen en steden waar wij verantwoordelijk voor zijn," zegt Boumans. "Het lijkt heel moedig en strak beleid. Maar het effect zou weleens tegengesteld kunnen zijn, waardoor de kiezer die graag wil dat er iets gebeurt nog meer teleurgesteld raakt."