Formeren, hoe makkelijk kan het zijn?

De eerste formatiepoging na de verkiezingen is onlangs gestrand. De politieke partijen kwamen er niet uit, de inhoudelijke verschillen waren te groot. Informateur Edith Schippers zoekt naarstig naar een combinatie die wel kan werken, maar dat blijkt nog lastig. Reden voor politiek commentator Kees Boonman om eens te kijken naar de mogelijkheden die op tafel liggen. Formeren, hoe makkelijk kan het zijn? 

De VVD wil niet met de PVV, wel met het CDA, D66 en ChristenUnie. Of als dat niet kan, in plaats van de ChristenUnie met GroenLinks. Maar dan moet GroenLinks minder moeilijk doen over principes. Betekent dat Jesse Klaver niet meer “welkom” mag zeggen tegen migranten.

Jesse Klaver heeft voorlopig geen trek “welkom” in te slikken, maar aarzelt nog of hij nu als hoofdprincipe “welkom” neemt, of het accent legt op “meer belasting betalen voor wie het kan missen”.

Krap, maar GroenLinks kan praten 

GroenLinks wil, als er geen rek zit in de standpunten van VVD en CDA, desnoods wel praten met D66, SP en PvdA – dus zonder de VVD - waarmee je precies op 75 zetels komt. Krap, maar mogelijk dat er dan toch nog iets valt af te spreken met de ChristenUnie en de Partij voor de Dieren op deelonderwerpen.

Het CDA wil hetzelfde als de VVD, desnoods met de SP, maar  in principe niet met  alleen links. Zelfs niet als Sybrand Buma dan premier zou kunnen worden. Want dan is het CDA, dat net bezig is een wat rechtsere volkspartij te worden, de wegbereider voor links. Dat gaat dus niet. Buma kan altijd nog premier worden, maar dan bij de volgende verkiezingen, als hij nu geen fouten maakt. Anders kan hij die topplek wel vergeten.

Wat gaat Omtzigt doen?

Wat iedereen trouwens vergeet is de vraag: wat doen we met Pieter Omtzigt. Rutte wil hem niet in een kabinet, want Omtzigt weet alles beter en voor je het weet worden kabinetsvergaderingen een gedetailleerde hel. Maar Buma wil Omtzigt niet als fractievoorzitter van zijn CDA, want dan is een kabinet met het CDA al gevallen voordat het op het bordes staat. Maar over de posten later meer.

D66 wil heel veel maar ook weer heel veel niet. Dus niet met de ChristenUnie in combinatie met de VVD en het CDA. Wel is met deze laatste twee partijen een gesprek met SP, de PvdA en dan toch wel zeker ook GroenLinks de moeite van het proberen waard. Maar dan moet GroenLinks wel wat inslikken, want anders heeft het geen zin de VVD en CDA aan tafel te vragen. Tenzij natuurlijk VVD en CDA gewoon toch even luisteren wat eventueel wellicht mogelijk zou kunnen zijn in deze variant met SP en PvdA. Maar dan moeten de PvdA en SP wel willen.

SP wil niet Roemer, maar Buma 

De SP is een verhaal apart. Wilde de SP vroeger Roemer als premier, nu kiezen de socialisten voor Buma van het CDA als de potentiële baas in het Torentje. Terwijl Buma niet op de lijst staat van de SP. Hoe dan ook, een CDA in combinatie met GroenLinks, D66 en PvdA .

De PvdA wil even niks, maar ooit komt er wellicht toch de vraag voorbij. Dijsselbloem zit op Financiën en als niemand oplet, dan blijft hij daar gewoon zitten, ook al doet de PvdA niet mee aan een coalitie. Maar toch, de PvdA kan altijd nog. Maar dan met GroenLinks, D66, SP en wat dan?

Met de VVD is niet logisch, maar wat nu niet logisch is kan in de politiek op enig moment later weer wel logisch worden. Maar dan krijg je weer het probleem VVD en GroenLinks in één coalitie waarover ik reeds het probleem heb benoemd. Dus komt het inslikken van Jesse Klaver en het bijdraaien van Mark Rutte als discussiepunt opnieuw weer aan de orde.

De Partij voor de Dieren en 50Plus zijn bereid mee te doen op de een of andere manier want zij hebben samen toch negen zetels. Niet niks en bij elkaar opgeteld al bijna een grote partij. In dat geval is het raar de SGP te over te slaan, want waarom zou je met Kees van der Staaij niet een aantal specifieke afspraken kunnen maken. Hij heeft toch drie zetels, en elke zetel is er een.

Denk toch aan de Eerste Kamer

Bovendien moet de Eerste Kamer niet vergeten worden want als er een coalitie komt met een beperkte meerderheid – laat staan een minderheid - in de Tweede Kamer en géén meerderheid in de Eerste Kamer moet je toch iets verzinnen om het voor een kabinet  aan ‘de overkant’ werkbaar te houden.

Eventueel zou er nog een kabinet te overwegen zijn op basis van afspraken met 13 partijen, maar dat lijkt lastig want daar zit dan weer wel de PVV bij en daar willen de meesten eigenlijk niet mee samenwerken.

Een riskante minderheid?

Eventueel is een minderheidscoalitie toch de enige oplossing, maar met het oog op de gemeenteraadsverkiezingen is dat riskant. In verkiezingstijd verkopen mooie beloften toch meer dan een compromisbeleid. Dus een wankele minderheidscoalitie is niet ideaal.

Als er dan toch een minderheidscoalitie wordt overwogen kun je natuurlijk altijd nog het demissionaire kabinet weer missionair maken. Is een minderheidscoalitie, maar wel ervaren in de klus, dus waarom geen doorstart. Dan zijn er ook weer deelakkoorden mogelijk met D66,GroenLinks, ChristenUnie en SGP. Dat ging de afgelopen jaren behoorlijk goed.

Laten we dus niet ingewikkeld doen over de formatie. In de politiek ligt achter elke onmogelijkheid ook een mogelijkheid.

Ik ben benieuwd naar het advies van informateur Schippers.

Elke zaterdag volgt politiek commentator Kees Boonman (@keesboonman) in Kamerbreed het politieke nieuws aan de hand van gesprekken met politieke en maatschappelijke hoofdrolspelers. . Zie ook de KeesVlog