Formerende partijen moeten er nu echt zien uit te komen, zegt populisme-expert: 'Veel kiezers zijn het beu'

Na maandenlange gesprekken over de vorm, praten PVV, VVD, NSC en BBB over de inhoudelijke koers van het nieuwe kabinet. "Als het ze niet lukt om iets te doen aan migratie en woningnood, hebben ze gefaald", zegt populisme-deskundige Marcelo Mooren.

Onder de informateurs Ronald Plasterk en Kim Putters ging het maandenlang over de vorm van het nieuwe kabinet: meerderheid, minderheid, gedoogconstructie of toch extra-parlementair? Met de nieuwe informateurs Richard van Zwol en Elbert Dijkgraaf is de formatie een nieuwe fase ingegaan: er wordt nu onderhandeld over de inhoud.

'De partijen moeten leveren'

En dat betekent extra druk op de schouders van de vier onderhandelende partijen. "Veel van hun kiezers zijn het beu. Die willen antwoorden en oplossingen voor de problemen waarom ze op die partijen hebben gestemd. De partijen moeten leveren en ook snel", zegt populisme-deskundige Marcelo Mooren.

Mooren is lobbyist en deed in het verleden kiezersonderzoek voor het CDA. Hij publiceerde vorig jaar het boek 'Vaste Grond. Nieuw houvast als alternatief voor populisme', waarin hij analyseert waarom kiezers op populistische partijen zoals PVV en BBB stemmen. Daarnaast doet hij in het boek suggesties om in het kabinetsbeleid tegemoet te komen aan de grieven van deze kiezers.

Geen zekerheid meer

Het gebrek aan zekerheid speelt volgens Mooren een belangrijke rol in de afweging van kiezers om op een populistische partij te stemmen. De deskundige noemt er drie: de zekerheid van bestaan, de zekerheid van cultuur en zekerheid van een overheid die er voor hen is. Kiezers hebben het idee dat ze deze zijn kwijtgeraakt en komen daarom uit bij populistische partijen.

''In het eerste geval gaat het om het gebrek aan woningen, gebrek aan koopkracht en gevangen zijn in flexbanen. Het tweede gaat over migratie en gebrekkige integratie van migranten, wat Paul Scheffer lang geleden al 'het multiculturele drama' noemde. En bij het derde punt gaat het bijvoorbeeld over zaken als de beschikbaarheid van scholen voor hun kinderen en een functionerend belastingstelsel'', noemt Mooren.

'De dodelijke drieslag'

De deskundige spreekt daarom over 'de dodelijke drieslag'. Volgens Mooren hebben kiezers dan het gevoel dat de economie en cultuur er niet voor hen is en de overheid deze groep ook in de steek laat. ''Dan keert men zich tegen de bestaande orde en komt men bij de populisten terecht."

Moorens boek 'Vaste Grond' leest als een mogelijk regeerakkoord, dat tegemoet komt aan de populistische stemmer. Maar wat moet er dan in dat akkoord komen te staan? Hoewel Mooren zegt dat er moet worden gekeken naar de bredere problematiek om alle problemen op te lossen, springen er twee onderwerpen echt uit: "Het woningtekort en migratie."

Woningcrisis snel aanpakken

"Die woningcrisis oplossen is lastig, maar kun je niet afdoen met 'sorry, het duurt wat langer'. Want de crisis heeft verregaande invloed op allerlei zaken: koopkracht, bestaanszekerheid, uitstel van de gezinsfase, de demografie, en uiteindelijk ook op de betaalbaarheid van onze sociale zekerheid", zegt Mooren. "De problemen zijn niet te overzien als dit probleem niet snel wordt opgelost; dat duurt al veel te lang. Dat moet dit kabinet echt doen."

Het tweede belangrijke punt is volgens de deskundige het beperken van migratie. Uiteindelijk was dat ook een heikel punt waardoor het vorige kabinet is geklapt. ''Het was een prangend onderwerp in de campagne en ook de belangrijkste reden dat mensen PVV stemden."

Migratie beperken

Je moet kritisch naar arbeidsmigratie kijken, zegt Mooren: "Wel de ingenieur uit India of de verpleegkundige uit Venezuela, maar niet de HR-manager uit Roemenië."

En als het om een rem op asielmigratie gaat, hoeft Nederland volgens Mooren niet uit allerlei verdragen te stappen: "Er zijn dingen die je nu al kunt doen: asielzoekers laten meebetalen aan de opvang, gezinshereniging beperken, het terugkeerbeleid strenger maken of sneller beoordelen of een gebied veilig is, om er maar een paar te noemen."

'Lukt dit niet, dan faalt het kabinet'

Met deze twee aspecten valt of staat volgens Marcelo Mooren het nieuwe rechtse kabinet: "Er zijn natuurlijk meer dingen die men moet doen. Bijvoorbeeld beter reken- en taalonderwijs realiseren en een belastingstelsel dat goed functioneert. Maar migratie en woningbouw zijn de twee grote."

"Als dat lukt, kun je zeggen: dit kabinet is een succes. Maar omgekeerd geldt ook: als het niet lukt, dan hebben ze gefaald."