radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

'Financiële zuinigheid is overboord': er gaat veel geld uitgegeven worden deze kabinetsperiode

'Financiële zuinigheid is overboord': er gaat veel geld uitgegeven worden deze kabinetsperiode
Gert-Jan Segers (CU), Sigrid Kaag, (D66), Mark Rutte (VVD) en Wopke Hoekstra (CDA)
Bron: ANP

De basisbeurs voor studenten komt terug, er gaan miljarden naar een beter klimaat en wonen en we krijgen nieuwe ministerposten. Het nieuwe coalitieakkoord kost veel geld. "Het nieuwe elan is vooral gekocht elan", zegt financieel journalist Martin Visser.

Er komt een eind aan de langste formatie ooit. Later horen we wie de nieuwe ministers en staatssecretarissen worden, maar vandaag zijn de plannen voor de komende kabinetsperiode gepresenteerd. Het coalitieakkoord heet 'Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst'.

De portemonnee

De echte doorrekening van de plannen is er nog niet, die komt later van het Centraal Planbureau, maar het regeerakkoord is al wel doorgerekend door de partijen zelf. "De koopkracht neemt in 4 jaar in totaal met 2 procent toe", zegt Martin Visser van de Telegraaf.

Er is een groot verschil tussen werkenden en uitkeringsgerechtigden aan de ene kant, en pensioengerechtigden aan de andere kant. "De eerste groep krijgt er 2 procent koopkracht bij, en de tweede groep moet het doen met een half procent."

Geld erbij, geld eraf

Wat Visser opvalt, is dat er veel geld uitgegeven gaat worden. "De financiële zuinigheid is overboord. Er moet ook geld naar klimaat, het onderwijs, dus het is begrijpelijk, maar het is wel opvallend." Tegelijkertijd wordt er voorgesorteerd op minder leuk nieuws: bezuinigingen. "Er wordt bijvoorbeeld 4,5 miljard in de zorg bezuinigd, maar dat is dan voor het volgende kabinet."

"De pandemie heeft de tekortkomingen van de zorg blootgelegd", zegt politiek commentator Joost Vullings. "Er komt dus eerst geld bij en daarna gaat er bezuinigd worden. Dat is verwarrend."

Bekijk ook

Zorg tegen het licht

In het coalitie-akkoord staat dat er in 2023 eerst 1,1 miljard bijkomt in de zorg om de 'pandemische paraatheid' te verbeteren. "Dus dat als er een pandemie uitbreekt, je snel meer ic-bedden hebt. Ze zorgen voor meer opleidingen", legt Vullings uit. "Maar structureel gaan ze richting 5 miljard bezuinigingen na deze kabinetsperiode."

Financieel journalist Visser vult aan: "Het hele zorgpakket wordt tegen het licht gehouden. Ze nemen 4 jaar om te kijken: waar gaat het geld naartoe en wat is nodig? Waar werkt het goed en waar niet." Op basis daarvan wordt dus later weer bezuinigd.

De begroting

In het regeerakkoord staat dat er 25 miljard euro gaat naar oplossingen voor het stikstofprobleem. "Dat is eenmalig via een fonds dat je niet hoeft mee te nemen in de begroting", zegt Vullings. "13 miljard euro voor het stikstofprobleem is wel structureel."

Ondanks dat er grote bedragen uitgegeven gaan worden, blijft de staatsschuld in deze doorrekening van de regerende partijen gelijk. "Dat kan alleen maar als de uitgaven even hard stijgen als de economie. Dan is het verantwoord. Maar het is dus wachten op de definitieve doorrekening van het CPB", zegt Visser.

Bekijk ook

Arbeidsmarkt en toeslagen

De nieuwe regering wil flexwerken inperken. "Allerlei oproepcontracten worden sterk aan banden gelegd. Maar een van de punten waar Koolmees niet uitkwam was: wat is nu een zzp'er. Wie is een ondernemer en wie is eigenlijk een schijnzelfstandige? Dat staat nu niet in het akkoord. Dat moet een nieuwe minister dus wél voor elkaar zien te krijgen", zegt Visser.

De ambitie van het nieuwe kabinet is ook om toeslagen te schrappen. "De ambitie is concreet, maar hoe ze dat dan doen, staat er nog niet in", zegt Visser. "De kinderopvang wordt voor veel werkenden gratis, maar hoe dat eruit moet gaan zien horen we de komende tijd. Heel veel mensen in Nederland krijgen een of meer toeslagen, dus het is heel bewerkelijk om dat allemaal af te schaffen."

Hoofdlijnen

Dat er niet heel veel details in het regeerakkoord staan, was volgens Joost Vullings wel te verwachten. "De details over bijvoorbeeld het afschaffen van de toeslagen ontbreken nu, want je wilt dat het systeem zo gemaakt wordt dat mensen niet meteen heel hard gestraft worden als ze een keer een foutje maken. Ze wilden een regeerakkoord op hoofdlijnen. De details worden nog uitgewerkt en dat geduld moeten we opbrengen."

De partijen waaruit het kabinet gevormd gaat worden, konden de afgelopen tijd niet altijd goed met elkaar door één deur. Maar de chemie tussen de formerende partijen is nu goed, zegt Vullings. "De onderhandelingen hebben de vier partijen goed gedaan, maar er is het afgelopen jaar natuurlijk ontzettend veel gebeurd tussen die partijen. Dus op het moment dat er stress uitbreekt, en dat gebeurt vroeg of laat in een kabinet, dan moet blijken of die oude wonden weer snel worden opgereten."

Bescheidenheid

"Wat mij opviel is de bescheidenheid waarmee het regeerakkoord werd gepresenteerd", zegt hij. "Als je met z'n vieren zo lang hebt onderhandeld, kun je opgelucht zijn en wil je van de daken schreeuwen dat het gelukt is, maar dat doen ze niet."

Het is een zwaar politiek jaar geweest door de toeslagenaffaire, het coronabeleid en bijvoorbeeld de stikstofcrisis. "Je hoort ze nu zeggen: 'Dit zijn onze plannen, laten we ze vooral gaan uitvoeren, om ook het vertrouwen weer te herstellen. Ze willen het dus eerst echt laten zien, voordat ze gaan zeggen: 'Dit zijn goede plannen'", besluit Vullings.

Luisteren

Luister hier de reacties van financieel journalist Martin Visser en politiek commentator Joost Vullings terug in EenVandaag op NPO Radio 1

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Waarom president Donald Trump vrede in Oekraïne wil, zonder Europa erbij te betrekken

De VS wil snel een deal met Poetin om de oorlog in Oekraïne te stoppen. Maar Europa is niet uitgenodigd aan de onderhandelingstafel. Waarom wil Donald Trump dit zo graag? En wat zijn de gevolgen van deze nieuwe koers? "Betekent het einde van de NAVO."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Kabinet wil meer bouwen met nieuwe woonwet, maar zorgt dat ook voor betaalbare woningen? 'Minder sociale huur'

Kabinet wil meer bouwen met nieuwe woonwet, maar zorgt dat ook voor betaalbare woningen? 'Minder sociale huur'
Woonminister Mona Keizer wil met nieuwe wet meer betaalbare woningen
Bron: ANP

Nu het woningtekort is opgelopen tot ruim 400.000 woningen, wil het kabinet de bouw van betaalbare huizen afdwingen. Maar volgens de SP is dat bij lange na niet genoeg. De overheid moet de regie volledig terugpakken – desnoods door grond te onteigenen.

De ambitie van het kabinet is torenhoog: 100.000 woningen per jaar erbij. Om meer grip te krijgen op de woningbouw stuurde woonminister Mona Keijzer vandaag het wetsvoorstel Versterking regie volkshuisvesting naar de Tweede Kamer.

Versneld woningen bouwen

De aangepaste wet van de minister bepaalt onder meer hoeveel, waar en voor wie er gebouwd gaat worden. Maar het regelt ook kortere procedures en versneld bouwen buiten de bebouwde kom.

Nieuw is dat per regio twee derde van de nieuwbouw betaalbaar moet zijn, waarvan 30 procent sociale huur. Lukt het nu niet om genoeg betaalbare huizen op een locatie te bouwen, dan kun je dat compenseren op een andere plek. Gemeenten met weinig sociale of middenhuur kunnen gedwongen worden meer te bouwen.

Woningnood oplossen

"Het is belangrijk dat mensen met een gemiddeld inkomen in alle gemeenten kans hebben op een betaalbare woning", benadrukt Keijzer. "Iedereen kent wel iemand die al jaren aan het wachten is op een betaalbaar plekje." Volgens de minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening brengt deze wet de regie daarop terug.

"Het gaat bepalen welke betaalbare woningen je waar gaat bouwen en versnelt daarbij procedures, zodat we de woningnood op kunnen lossen met elkaar." Alles bij elkaar moet het volgens Keijzer gaan lukken om uiteindelijk 100.000 woningen per jaar erbij te bouwen. "Als je kijkt naar de cijfers van vorig jaar, dan zitten we al op 82.000 woningen. En als je kijkt wat er in de pijplijn zit, dan gaan we in 2027 honderdduizend woningen realiseren."

Bekijk ook

Flexibel

Projectontwikkelaar Maarten de Gruyter ziet positieve elementen in de wet. Als een project in een buurt met veel sociale huur financieel niet haalbaar is, biedt de nieuwe wet volgens hem meer flexibiliteit.

"Op dat moment kun je zeggen: 'Weet je, we gaan hier wat meer vrije sector en wat meer middenhuur realiseren'", zegt De Gruyter. Sociale huur kan dan op een andere plek in de regio komen.

Meer geld nodig

Maar nog altijd mist de projectontwikkelaar oplossingen voor de financiële haalbaarheid van projecten. Er is volgens De Gruyter meer geld nodig. "Je kunt wel een project sneller tot stand willen brengen, maar op het moment dat een project nog steeds niet haalbaar is, dan heeft dat natuurlijk niet zoveel zin."

De bouw van betaalbare woningen, sociaal en midden, is volgens De Gruyter vaak niet rendabel. Dat bleek eind vorig jaar ook uit cijfers van de gemeente Utrecht. Volgens de gemeente lopen ontwikkelaars bij betaalbare huurwoningen soms tot 46.000 euro verlies per woning.

Bekijk ook

Kritiek van SP

Met de nieuwe woningwet wil het kabinet meer grip krijgen op het bouwen van betaalbare woningen, maar volgens SP-leider Jimmy Dijk kiest de overheid voor een 'woningmarkt' en niet voor 'volkshuisvesting'. "De markt heeft heel erg gefaald in het bouwen van betaalbare woningen voor mensen", zegt hij.

Volgens Dijk leidt de verplichting van 30 procent sociale huur per regio, in plaats van per gemeente en project, juist tot minder sociale huur. Vooral op de plekken waar het volgens de partij echt nodig is. "Het klinkt sociaal, maar het is een versoepeling. Het betekent voor gemeenten waar er meer dan 30 procent sociale huur is, dat ze minder sociale huur moeten gaan bouwen."

Miljoen woningen voor 800 euro

Daarom komt oppositiepartij SP vandaag met een radicaal ander woonplan. De partij denkt dat het haalbaar is 1 miljoen woningen te realiseren met een maximale huur van 800 euro, voor iedereen. SP-leider Dijk zegt dat dit kan door 'speculanten' aan te pakken. Dat zijn mensen die huizen opkopen om ze vervolgens met een zo groot mogelijke winst door te verkopen. Ook pleit hij om leegstand tegen te gaan en te investeren in renovatie en nieuwbouw.

"Grondprijzen bepalen nu 60 procent van de bouwkosten. Daar moeten we echt vanaf. We moeten speculanten aanpakken en keihard belasten", benadrukt Dijk, die in het uiterste geval grond zelfs wil onteigenen. "Een overheid die inderdaad gaat ingrijpen op de grondprijzen. Daar is niks communistisch aan. Er zijn onwijs veel landen in Europa die dat ook doen, en terecht."

Bekijk ook

Onrealistisch en onbetaalbaar

Critici noemen het plan van de SP onrealistisch en vooral onbetaalbaar. Volgens ontwikkelaars zou het plan in de tientallen miljarden kunnen lopen. Maar Dijk wijst op het verleden. "Voor de jaren 90 was dit doodnormaal. Toen lukte het om 100.000 woningen per jaar te bouwen. 70 tot 80 procent van de mensen kon toen een betaalbare huurwoning vinden."

Dijk wil de plannen financieren met een woonfonds van 20 miljard euro. "Als je de staatsschuld met 1,7 procent laat oplopen, kun je dit doen. We hebben de laagste staatsschuld in 50 jaar." Om het woonfonds verder te vullen kijkt Dijk ook naar de hypotheekrenteaftrek. Door dit af te schaffen boven hypotheken van 450.000 euro, zou dit volgens hem 6 miljard euro moeten opleveren.

Minister ziet niets in SP-plan

Hoewel het plan volgens de SP-leider haalbaar is, ziet projectontwikkelaar De Gruyter dat anders. De projectontwikkelaar pleit voor minder regels en lagere kosten om betaalbare woningen te bouwen.

Ook woonminister Keijzer wijst de SP-plannen voor onteigening af. "Dat is wel vrij communistisch. Het eigendomsrecht is een van de pijlers van onze rechtsstaat." Onteigening duurt volgens haar jaren en helpt woningzoekenden niet.

Hoe wil de politiek betaalbare woningen bouwen?

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant