Dag in dag uit urenlang in de auto: ondanks dat thuiswerken ook na de coronaperiode is blijven hangen, blijft het aantal files stijgen, volgens de ANWB. "We hebben echt alle partijen in de maatschappij nodig om dit probleem op te lossen."

Sinds het einde van de coronaperiode is de filezwaarte volgens de ANWB met 19 procent gestegen. Dat betekent dat we langere periodes en grotere afstanden in de file staan. En dat terwijl thuiswerken wel vaste kost is geworden na de coronaperiode. Afgelopen maart werkte driekwart van werknemers in loondienst één of meerdere dagen vanuit huis.

Inzetten capaciteiten

De verklaring: we werken op dezelfde dagen thuis, vertelt hoogleraar vervoerseconomie Erik Verhoef van de Vrije Universiteit Amsterdam. "Dat is vaak op de vrijdag. In de filecijfers zie je ook dat het op die dag juist heel erg rustig is." Op de vrijdag is de drukte in tegenstelling tot de andere dagen zelfs met 14 procent gedaald en is er bijna geen spits meer, volgens de ANWB.

Het grote aantal files ligt volgens Verhoef niet aan de capaciteiten, maar aan hoe we die inzetten. "We kunnen de infrastructuur slimmer gebruiken. Er ligt niet te weinig asfalt, we gebruiken het niet slim genoeg."

Drukte op de zaak

Al wordt er nog veel thuisgewerkt, er wordt ook steeds meer druk uitgeoefend om werknemers terug naar de zaak te laten komen, merkt vakbond CNV. "Over die 5 dagen is nu een heel dikke piekbelasting op de dinsdag en de donderdag", vertelt CNV-voorzitter Piet Fortuin. Om de files tegen te gaan, zouden de thuiswerkdagen dus verspreid moeten worden.

Dat ligt volgens Fortuin zowel bij de werkgever als de werknemer. "Je moet het gesprek gaan voeren op de werkvloer: wat zijn nou de goede dagen om thuis te werken? Wat heeft het bedrijf nodig? Wat heb jij nodig? En hoe kunnen we dat nou bij elkaar brengen?"

Betalen voor files

Naast het veranderen van de thuiswerkdagen, is rekeningrijden ook een voor de hand liggende oplossing, vindt Verhoef. "Mensen vinden betalen voor files eng klinken, maar als je het nuchter bekijkt, is het een maatregel waar heel veel mensen mee vooruit zouden gaan."

"Als je tegelijkertijd de motorrijtuigenbelasting en dus de wegenbelasting zou verlagen, dan verhoog je de belastingen eigenlijk niet. Alleen je gaat ze op een andere manier vragen, namelijk op zo'n manier dat je het gedrag stuurt."

"Maar," laat Verhoef weten, "je lost niet alle problemen op als je de prijzen maar goed hebt. We hebben echt alle partijen in de maatschappij nodig om dit probleem op te lossen."

Meerdere natuurbranden en een sproeiverbod in Brabant: het is erg droog. En dat terwijl het pas begin april is. Wapenen we ons wel goed genoeg tegen droogte? "Er is in de winter vrij veel regen gevallen, maar dat water is voor een groot deel afgevoerd."

De kogel is door de kerk: de publieke omroep wordt grondig hervormd. Van de dertien omroepen blijft een handvol 'omroephuizen' over en de NTR verdwijnt, waardoor nog onduidelijk is wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal gaat maken.

Minister Eppo Bruins, die verantwoordelijk voor is mediabeleid, heeft zijn plannen vandaag in een brief naar de Tweede Kamer gestuurd. Volgens hem moet de publieke omroep beter inspelen op veranderingen in de samenleving en de opkomst van de grote techbedrijven, die de digitale media domineren. Ook wil Bruins 157 miljoen euro bezuinigen.

'Iedereen een plek geven'

"Wat we nodig hebben is een publieke omroep die beter samenwerkt, waar men met elkaar ervoor zorgt dat er meer geluid vanuit de samenleving terechtkomt in de omroepen en de programma's", zegt Bruins over het doel van zijn plannen. "Wat ik hoop is dat we over een paar jaar nog die mooie programma's zien die we nu ook zien, maar dat we merken dat iedereen een plek krijgt in het bestel."

In het huidige omroepbestel gaat dat nu niet goed, vindt de minister. Om een nieuw geluid te laten horen moet je eerst een compleet nieuwe omroep oprichten, met het daarbij minimaal 50.000 leden en een volledig nieuwe organisatie. Tussen een idee en het eerste programma zit volgens hem te veel tijd.

Vier of vijf 'omroephuizen'

Om dit te veranderen, en om kosten te besparen, moeten de huidige dertien omroepen van Bruins - als alles meezit - in 2029 opgaan in vier of vijf 'omroephuizen'. Daarmee is het bijna onvermijdelijk dat bekende omroepnamen zullen verdwijnen. In de toekomst hoeven omroepen bovendien geen leden meer te hebben en kunnen er geen nieuwe omroepen meer toetreden tot het bestel.

Maar om ervoor te zorgen dat alle geluiden die te horen zijn in de maatschappij ook daadwerkelijk een plek krijgen op televisie, radio en internet, wil de minister de omroephuizen verplichten om 'mee te bewegen met veranderende geluiden in de samenleving'. Hoe dat er in de praktijk uit moet gaan zien en wie daar toezicht op houdt, moet nog worden uitgewerkt, erkent hij.

Wat merkt de kijker?

Wel is het 'onvermijdelijk' dat de kijker of luisteraar iets gaan merken van de plannen, erkent de minister. Dat komt door de jaarlijkse bezuiniging van bijna 160 miljoen euro, maar ook door het verdwijnen van een omroep als de NTR. Die maakt educatieve programma's en (educatieve) jeugdprogramma's. Denk aan Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal, maar ook programma's als Andere Tijden.

De hervormingen van de publieke omroepen leveren volgens Bruins daarnaast niet genoeg geld op om te voorkomen dat in de toekomst ook programma's van andere omroepen op radio en televisie geschrapt zullen moeten worden.

'Meer herhalingen'

"Dit zal leiden tot meer herhalingen en minder productie", verwacht mediahistoricus en omroepdeskundige Huub Wijfjes van de Rijksuniversiteit Groningen. Ook is het volgens hem de vraag wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal - 'die breedgedragen zijn' - zal overnemen.

"De minister wil dat de educatieve taken naar andere omroepen gaan", legt hij uit. "Maar wie neemt dat soort programma's over? Of de geschiedenisprogramma's? Dat is onduidelijk."

Terug naar oude systeem

De mediahistoricus zegt dat Nederland met het nieuwe omroepbestel terugkeert naar het systeem dat voor 1968 bestond: omroepen die voor eeuwig in het bestel zitten omdat nieuwe omroepen niet kunnen en mogen toetreden.

En met het opheffen van de NTR, een zogenoemde 'taakomroep' die culturele en educatieve programma's moet uitzenden, keren we volgens Wijfjes terug naar de situatie van voor 1992. "Mijn grootste zorg is: hoe wordt de kwaliteit overeind gehouden met minder geld?"

'Eindelijk alles op de schop'

VVD-Kamerlid Claire Martens is juist tevreden dat het omroepbestel nu eindelijk op de schop gaat. Haar partij pleit al jaren voor een grondige stelselherziening omdat de publieke omroep niet meer bij de tijd zou zijn.

In het plan van minister Bruins zegt Martens grotendeels haar eigen plannen terug te zien. "Focus op waar wat ons betreft eigenlijk de publieke omroep voor is. Dus meer op journalistiek, en op het maken van culturele programma's."

Minder geld, minder kwaliteit?

Het Kamerlid zegt dat het 'een feit' is dat de publieke omroep het moet gaan doen met minder geld. "Maar dat betekent niet dat de mensen thuis daar last van gaan hebben", vertelt ze. "Wij willen al die managementlagen, al die bestuurslagen gaan afzwakken. Dus minder geld naar de publieke omroep betekent niet minder geld naar de journalistiek."

Maar volgens omroepdeskundige Wijfjes is dat nog maar de vraag: "De hervorming hinkt op twee gedachten: enerzijds bezuinigen, maar anderzijds investeren in de publieke omroep en journalistiek. Dat is moeilijk met elkaar te verenigingen."