radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Farmaceuten keken niet naar bijeffecten coronavaccins op vrouwen

Farmaceuten keken niet naar bijeffecten coronavaccins op vrouwen
Bron: ANP

Vrouwen reageren vaak anders op corona dan mannen. En toch worden verschillen tussen man en vrouw nauwelijks meegenomen in de studies van coronavaccins. Platform voor onderzoeksjournalistiek Investico bestudeerde klinische proeven van vijf coronavaccins.

Niet één van de studies (Pfizer/BioNtech, Moderna, AstraZeneca, Sputnik V en Janssen) bleek opgetreden bijwerkingen uit te splitsen naar sekse. Mede daardoor is het niet duidelijk of er bij mannen en vrouwen verschillende bijwerkingen van de vaccins optreden. Dat blijkt uit onderzoek van Platform voor onderzoeksjournalistiek Investico voor EenVandaag, Trouw, en De Groene Amsterdammer.

'Een gemiste kans'

"Er is niet gekeken naar de verschillen in bijwerkingen van de vaccins voor man en vrouw. Terwijl dat in mijn ogen wel een belangrijk aspect is", zegt Chahinda Ghossein, onderzoeker en cardioloog aan het Maastricht UMC. "Dat is teleurstellend en een gemiste kans. Covid-19 raakt mannen en vrouwen niet gelijk. Het virus is dodelijker voor mannen, terwijl vrouwen vaker Long-Covid doormaken waarbij de klachten lang aanhouden. Wetenschappelijk kun je er niet omheen de interactie tussen geslacht en Covid-19 te onderzoeken."

Ghossein deed zelf onderzoek naar behandelmethoden in het geval van corona. Ook bij bestudering van die onderzoeksopzetten bleek een sekse-specifieke analyse te ontbreken. "Dan komt er een nieuwe ziekte op de markt en vervallen we weer in oude denkpatronen, in oude onderzoeksstijlen", zegt Ghossein.

Vrouwen melden meer bijwerkingen

Wereldwijd blijken vrouwen meer bijwerkingen van coronavaccins te melden dan mannen. Bij het Nederlands bijwerkingencentrum Lareb kwamen tot nu toe 26 duizend meldingen met bijna 152 duizend bijwerkingen binnen. Van de melders was 86,6 procent vrouw, mogelijk omdat tot dusver veel jonge, vrouwelijke gezondheidsmedewerkers zijn gevaccineerd.

"Als vrouwen al meer melden, dan weten we niet hoe dat komt. Ervaren ze meer klachten, hebben ze daadwerkelijk klachten, trekken ze eerder aan de bel?", zegt Lareb-directeur Agnes Kant. Maar ook ernstige bijwerkingen treffen tot nu toe vooral vrouwen, zoals de trombose met lage bloedplaatjes die in verband gebracht wordt met het AstraZeneca-vaccin.

Lees ook

'Blanke man als gouden standaard'

Het is niet zo dat vrouwen helemaal niet zijn meegenomen in de trials van coronavaccins. "Er hebben evenveel vrouwen als mannen meegedaan met de onderzoeken naar het coronavaccin", vertelt immunoloog Marjolein van Egmond van Amsterdam UMC. "Maar met de resultaten van de onderzoeken in de hand is niet goed gekeken naar verschillende effecten voor man en vrouw."

"In het verleden gold de blanke man als gouden standaard", legt ze uit. "Er is toen veel onderzoek gedaan naar mannen en dat wordt dan 1 op een 1 vertaald naar vrouwen. Het blijkt dat man en vrouw toch echt anders zijn, anders reageren op medicijnen. Dus het zou een automatisme moeten worden dat je het meeneemt in je studie." Wetenschappers zouden zich daar nog te weinig van bewust zijn. "Dat heeft ook vaak met praktische dingen te maken. Als je de groep gemengder wilt maken, heb je meer personen nodig en wordt de studie langer. Geld is ook een belangrijke reden, maar zou geen reden mogen zijn. Dus daar moet wel echt iets in veranderen."

Lees ook

Oneindig veel subgroepen

Medisch directeur van Pfizer, Marc Kaptein, vindt niet dat Pfizer-Biontech te weinig oog heeft gehad voor man-vrouw verschillen. "Tijdens onze fase 3-studie hadden we 44 duizend deelnemers, waarvan 50 procent vrouw en 50 procent man. De EMA kijkt of wij een effectief en veilig vaccin hebben en heeft geconcludeerd dat er geen betekenisvolle verschillen zijn tussen man en vrouw. Die verschillen zijn er wel tussen jong en oud. We zien bijvoorbeeld dat ouderen minder bijwerkingen hebben."

Als je iedereen in subgroepen wil vangen, kun je wel bezig blijven, vindt Kaptein. "Je kunt oneindig veel subgroepen maken: jong oud, dun dik, zwart wit, man vrouw. En dan hebben we het nog niet eens over mensen met een geschiedenis van kanker, hepatitis b of c, of hiv. Al die groepen zijn we nu aan het onderzoeken, op het moment dat we een veilig vaccin hebben."

De medisch directeur benadrukt dat het coronavaccin veilig en effectief is. "Laat je vooral vaccineren, of je nou man of vrouw bent, of je nou jong of oud bent. Uiteindelijk werkt het voor ons allemaal. Dat is de manier hoe we tot groepsimmuniteit komen en hopelijk de coronamaatregelen kunnen afbouwen."

Lees ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Minder zorgstudenten in het mbo, terwijl personeelstekort groeit: 'We moeten ons rot schrikken als samenleving'

Het aantal studenten op mbo-opleidingen voor verpleegkundigen en verzorgenden blijft maar dalen. In de laatste 5 jaar ging het om een daling van 30 procent, terwijl er juist veel vraag is naar zorgpersoneel. De MBO Raad wil nu actie van het kabinet.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Kans op inslag van asteroïde 2024 YR4 op aarde steeds groter, maar volgens deze ruimteonderzoeker hoeven we niet bang te zijn

Kans op inslag van asteroïde 2024 YR4 op aarde steeds groter, maar volgens deze ruimteonderzoeker hoeven we niet bang te zijn
Bron: Unsplash

Een groep astronomen trekt aan de bel, want de kans dat een asteroïde de aarde gaat raken wordt steeds groter. In 2 weken tijd steeg deze van 2,6 naar 3,1 procent. "Historisch, maar niet te vergelijken met de asteroïde die dinosaurus heeft uitgeroeid."

De asteroïde, die volgens NASA op 22 december 2032 de aarde zou kunnen raken, heeft zelfs al een naam: 2024 YR4. Hij heeft een geschatte doorsnee van tussen de 40 en 90 meter, en verplaatst zich met een snelheid van meer dan 10 kilometer per seconde. Mocht hij de aarde raken, dan krijgen we dus met een flinke klap te maken.

'Neem het met een korrel zout'

Zijn we over 7 jaar in gevaar? Als je het aan ruimtevaartspecialist Angelo Vermeulen vraagt, niet. "Je moet het met een grote korrel zout nemen", merkt hij op. "Het is een vrij relatief hoog cijfer. Maar de gemeenschap van astronomen wereldwijd maakt zich eigenlijk geen zorgen."

"Want wat er meestal gebeurt, is dat naarmate men meer en meer informatie te weten komt over de baan en de snelheid van de asteroïde, door meerdere metingen te doen, ze zich eigenlijk realiseren dat de kans kleiner wordt dat hij de aarde zou raken."

Bekijk ook

Nog geen 'doomsdag'

"Dit is dus zeker nog geen 'doomsday-scenario'", zegt Vermeulen. Op het moment van de eerste observatie is de asteroïde namelijk nog ver verwijderd van de aarde. Het is een klein object in de verre verte. Om hem te spotten hebben astronomen een sterke telescoop nodig.

"Dan probeer je zo goed mogelijk de baan en de snelheid op te meten", legt hij uit. "Het percentage gaat dan vaak schommelen, soms omhoog en dan soms weer omlaag. Wanneer hij dichterbij de aarde zit kunnen we hem veel makkelijker observeren en opmeten." Pas dan kunnen astronomen écht spreken over de kans op een inslag. "Maar in het verleden is eigenlijk altijd gebleken dat die kans dan 0 procent werd en dat het dan langs de aarde heen vliegt."

Meerdere asteroïden in zonnestel

Naast 2024 YR4 vliegen er meer dan een miljoen asteroïden door het zonnestel, weet Vermeulen. Tussen Mars en Jupiter zit een asteroïdengordel waar een groot deel van deze 'mini planeetjes' vliegen. "Die zitten daar eigenlijk vrij veilig, want ze draaien in een baan om de zon. Ze zijn geen bedreiging."

"Maar er zijn dus ook asteroïden die los door het zonnestelsel vliegen." En voor die losse - zoals 2024 YR4 - moeten we uitkijken. "Ze zouden mogelijk op de aarde kunnen neerstorten. En dat is in het verleden al gebeurd, er zijn genoeg voorbeelden. De bekendste is natuurlijk het uitsterven van de dinosauriërs, veroorzaakt is door zo'n inslag."

Bekijk ook

Zeer zeldzame gebeurtenis

Ook in de Amerikaanse staat Arizona sloeg zo'n 50.000 jaar geleden een asteroïde in. Onderzoekers schatten in dat deze een diameter van ongeveer 50 meter had en rond de 300.000 ton woog. "Je kan hem bezichtigen, een prachtige geologische formatie", noemt de ruimtevaartspecialist het.

De aarde blijft dus niet gespaard van zulke inslagen, vertelt Vermeulen. "Maar dat het zal gebeuren in een tijdbestek van een mensenleven is zeer zeldzaam."

DART

Ook vertelt de ruimtevaartspecials dat NASA technologie heeft ontwikkeld om de banen van asteroïden te wijzigen, zodat ze de aarde niet raken. "Tijdens die missie, genaamd DART, heeft men met een ruimte toestel van ongeveer 600 kilo recht op een asteroïde laten inslaan om te zien of we de baan van die asteroïde konden wijzigen."

"En dat is een groot succes geworden", gaat hij verder. De baan is zelfs veel meer veranderd dan gehoopt. "Dus we kunnen asteroïden wel van een baan doen afwijken. En als je dat op tijd doet, zelfs al is het een kleine wijziging, dan heeft het groot effect wanneer het in de buurt van de aarde komt."

Bekijk ook

Tsunami als gevolg

Maar stel het gebeurt wel, hoe zou dat er dan uit zien? "De gevolgen van zo'n inslag zijn niet te overzien", antwoordt Vermeulen. "Maar het zal minder apocalyptisch zijn dan wat je ziet in films."

En dat komt vooral doordat het grootste oppervlak van de aarde, ongeveer 70 procent, bedekt is met water. "In het Los Alamos National Laboratory heeft men een computersimulatie laten maken (van een asteroïde inslag, red.). En zo hebben ze ontdekt dat het best meevalt. Wat je krijgt is een tsunami, en het blijkt dat maar een fractie van de totale energie van die asteroïde omgezet wordt in golven. De golven zullen niet zo heel ver reizen. Dus we kunnen daar ook wel wat wat geruster over zijn."

Aardbevingen en klimaatverandering

Wel kan die eventuele inslag op 22 december 2032 voor seismisch effecten zorgen, zoals een aardbeving. "En in een gebied waar veel vulkanische activiteit is, kan het die activiteit gaan uitlokken. Want je krijgt bij een inslag sowieso een enorme schokgolf als een asteroïde in de atmosfeer ontploft of op aarde neerstort." Hij vergelijkt het met honderdmaal de kracht van een bom van Hiroshima.

"En als zo'n ding in de atmosfeer komt, genereert dat verder ook heel veel hitte waardoor het branden kan veroorzaken", gaat Vermeulen verder. "Dat is een effect dat lang na de inslag nog kan blijven doorwerken, het werpt allerlei stoffen in de atmosfeer op, die dan een deel van het zonlicht kunnen blokkeren en waardoor je het klimaat kan gaan verstoren."

Kans op een asteroïde inslag op aarde wordt steeds groter, maar volgens deze ruimtespecialist hoeven we niet bang te zijn

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant