Vrouwen reageren vaak anders op corona dan mannen. En toch worden verschillen tussen man en vrouw nauwelijks meegenomen in de studies van coronavaccins. Platform voor onderzoeksjournalistiek Investico bestudeerde klinische proeven van vijf coronavaccins.

Niet één van de studies (Pfizer/BioNtech, Moderna, AstraZeneca, Sputnik V en Janssen) bleek opgetreden bijwerkingen uit te splitsen naar sekse. Mede daardoor is het niet duidelijk of er bij mannen en vrouwen verschillende bijwerkingen van de vaccins optreden. Dat blijkt uit onderzoek van Platform voor onderzoeksjournalistiek Investico voor EenVandaag, Trouw, en De Groene Amsterdammer.

'Een gemiste kans'

"Er is niet gekeken naar de verschillen in bijwerkingen van de vaccins voor man en vrouw. Terwijl dat in mijn ogen wel een belangrijk aspect is", zegt Chahinda Ghossein, onderzoeker en cardioloog aan het Maastricht UMC. "Dat is teleurstellend en een gemiste kans. Covid-19 raakt mannen en vrouwen niet gelijk. Het virus is dodelijker voor mannen, terwijl vrouwen vaker Long-Covid doormaken waarbij de klachten lang aanhouden. Wetenschappelijk kun je er niet omheen de interactie tussen geslacht en Covid-19 te onderzoeken."

Ghossein deed zelf onderzoek naar behandelmethoden in het geval van corona. Ook bij bestudering van die onderzoeksopzetten bleek een sekse-specifieke analyse te ontbreken. "Dan komt er een nieuwe ziekte op de markt en vervallen we weer in oude denkpatronen, in oude onderzoeksstijlen", zegt Ghossein.

Vrouwen melden meer bijwerkingen

Wereldwijd blijken vrouwen meer bijwerkingen van coronavaccins te melden dan mannen. Bij het Nederlands bijwerkingencentrum Lareb kwamen tot nu toe 26 duizend meldingen met bijna 152 duizend bijwerkingen binnen. Van de melders was 86,6 procent vrouw, mogelijk omdat tot dusver veel jonge, vrouwelijke gezondheidsmedewerkers zijn gevaccineerd.

"Als vrouwen al meer melden, dan weten we niet hoe dat komt. Ervaren ze meer klachten, hebben ze daadwerkelijk klachten, trekken ze eerder aan de bel?", zegt Lareb-directeur Agnes Kant. Maar ook ernstige bijwerkingen treffen tot nu toe vooral vrouwen, zoals de trombose met lage bloedplaatjes die in verband gebracht wordt met het AstraZeneca-vaccin.

Lees ook

'Blanke man als gouden standaard'

Het is niet zo dat vrouwen helemaal niet zijn meegenomen in de trials van coronavaccins. "Er hebben evenveel vrouwen als mannen meegedaan met de onderzoeken naar het coronavaccin", vertelt immunoloog Marjolein van Egmond van Amsterdam UMC. "Maar met de resultaten van de onderzoeken in de hand is niet goed gekeken naar verschillende effecten voor man en vrouw."

"In het verleden gold de blanke man als gouden standaard", legt ze uit. "Er is toen veel onderzoek gedaan naar mannen en dat wordt dan 1 op een 1 vertaald naar vrouwen. Het blijkt dat man en vrouw toch echt anders zijn, anders reageren op medicijnen. Dus het zou een automatisme moeten worden dat je het meeneemt in je studie." Wetenschappers zouden zich daar nog te weinig van bewust zijn. "Dat heeft ook vaak met praktische dingen te maken. Als je de groep gemengder wilt maken, heb je meer personen nodig en wordt de studie langer. Geld is ook een belangrijke reden, maar zou geen reden mogen zijn. Dus daar moet wel echt iets in veranderen."

Lees ook

Oneindig veel subgroepen

Medisch directeur van Pfizer, Marc Kaptein, vindt niet dat Pfizer-Biontech te weinig oog heeft gehad voor man-vrouw verschillen. "Tijdens onze fase 3-studie hadden we 44 duizend deelnemers, waarvan 50 procent vrouw en 50 procent man. De EMA kijkt of wij een effectief en veilig vaccin hebben en heeft geconcludeerd dat er geen betekenisvolle verschillen zijn tussen man en vrouw. Die verschillen zijn er wel tussen jong en oud. We zien bijvoorbeeld dat ouderen minder bijwerkingen hebben."

Als je iedereen in subgroepen wil vangen, kun je wel bezig blijven, vindt Kaptein. "Je kunt oneindig veel subgroepen maken: jong oud, dun dik, zwart wit, man vrouw. En dan hebben we het nog niet eens over mensen met een geschiedenis van kanker, hepatitis b of c, of hiv. Al die groepen zijn we nu aan het onderzoeken, op het moment dat we een veilig vaccin hebben."

De medisch directeur benadrukt dat het coronavaccin veilig en effectief is. "Laat je vooral vaccineren, of je nou man of vrouw bent, of je nou jong of oud bent. Uiteindelijk werkt het voor ons allemaal. Dat is de manier hoe we tot groepsimmuniteit komen en hopelijk de coronamaatregelen kunnen afbouwen."

Lees ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.