Farmaceuten houden vast aan patent op coronavaccin en daar hebben armere landen veel last van

Een vaccin waarmee we eindelijk het virus te lijf kunnen: het was bevrijdend nieuws. Wel houdt producent Pfizer vast aan het patent, waardoor de productie wordt beperkt en de prijs hoger uitvalt. En dat treft vooral armere landen.

Het zijn landen als India en Zuid-Afrika die bij de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) aan de bel trokken. Want door het patent kan een producent eigenlijk iedere prijs vragen die hij wil en kunnen goedkope replica's niet worden geproduceerd. En dus minder mensen worden gevaccineerd. Expert op het gebied van wereldwijde gezondheid Tom Buis ziet de actie van beide landen als 'een goede stap', maar vindt het nog niet ver genoeg gaan. "Want als je toegang hebt tot het patent, dan weet je nog niet hoe je het vaccin moet produceren."

Zere been van farmaceuten

Het patent vrijgeven, dat is wat landen als India en Zuid-Afrika het liefst willen. Vrijgeven, zodat het vaccin goedkoper en makkelijker kan worden geproduceerd.

Het is tegen het zere been van de farmaceuten, want ze vinden dat ze als commercieel bedrijf grote financiële risico's hebben genomen bij de ontwikkeling van het vaccin. Het vaccin van Pfizer gaat 15,50 per dosis kosten.

Zelf produceren

Op een wereldbevolking van bijna 8 miljard mensen is het mét patenten vrijwel ondoenlijk iedereen snel van een vaccin te voorzien. Zo kan producent Pfizer, toch een van de grootsten, de komende twee jaar 'slechts' ruim 1,3 miljard vaccins maken. En 80 procent daarvan is al verkocht aan rijke landen als de VS, Japan en de EU.

Door het patent vrij te geven zouden minder welvarende landen het vaccin zelf kunnen gaan produceren. Maar volgens Buis ben je er dan nog niet. "Je moet ook weten hoe je vervolgens het vaccin of het geneesmiddel produceert. En daar denken we dat overheden juist wel extra druk op de producenten kunnen zetten."

Ervaring delen

"Pfizer zou bijvoorbeeld het patent en de kennis en kunde die nodig zijn om zo'n vaccin te produceren kunnen delen met C-TAP", legt Buis uit. "Dat is een initiatief van de Wereldgezondheidsorganisatie waarin productie door andere producenten juist gefaciliteerd wordt. En daarmee zouden we de toegankelijkheid van vaccins over de hele wereld kunnen vergroten."

"Want een producent kan wel toegang hebben tot het patent, maar dan weet je misschien nog niet precies hoe je het vaccin daadwerkelijk kan produceren. Daarvoor is veel ervaring nodig en die zouden de producenten ook kunnen delen in zo'n initiatief als C-TAP."

Rol Nederland

Regeringen broeden intussen op een remedie voor de 'kunstmatig gecreëerde schaarste' aan vaccins. Wat Buis betreft ligt er in het afdwingen van het vrijgeven van patenten ook nog wel een rol voor overheden. "De Nederlandse overheid kan bijvoorbeeld druk uitoefenen op vaccinproducenten."

"We hebben in Nederland ook een vaccin-producent, genaamd Janssen", noemt hij als voorbeeld. Wij geven met z'n allen heel veel publieke middelen uit om die vaccins te kopen en ook deels het onderzoek te financieren. En daar zou je best iets voor mogen terug verwachten."

Zelf vooraan in de rij

De Europese Unie is tegen het voorstel van India en Zuid-Afrika om de patenten op te schorten om goedkope replica's van het middel te kunnen maken. Buis vindt dat Nederland zich daar wel eens wat drukker om zou mogen maken. Zo onderzoeken Frankrijk en Duitsland of ze farmaceuten kunnen aanpakken met dwanglicenties.

"Nederland zou zich bij de Europese commissie hard kunnen maken om C-TAP te ondersteunen", zegt hij. En dan moet het niet bij mooie woorden blijven. "Minister De Jonge heeft een mooi statement gemaakt bij de jaarlijkse vergadering van de WHO, maar de daden bleven wel een beetje achter. Het blijkt toch te gaan om jezelf vooraan in de rij te zetten. En daar zullen armere landen toch last van krijgen in de toekomst."