Ethisch onverantwoord? China kloont voor het eerst apen

Tot stand gekomen uit de cel van een volwassen dier: voor het eerst zijn wetenschappers erin geslaagd om een aapje te klonen tot meerdere, genetisch identieke exemplaren. De twee java-aapjes Zhong Zhong en Hua Hua zijn een exacte kopie van het aapje waarvan de lichaamscellen werden afgenomen. Chinese wetenschappers spreken van een doorbraak, maar tegenstanders zijn kritisch.

‘Dolly’ werd er in de jaren zestig wereldberoemd door: zij was het eerste gekloonde schaap ter wereld. Na Dolly schoot het klonen van zoogdieren in een volgende versnelling. De twee apen werden enkele weken geleden geboren in een laboratorium in China, zo bleek woensdag uit een publicatie in het wetenschappelijke tijdschrift Cell. De aapjes zijn nu zes en acht weken oud.

Wat wij de Dolly-techniek noemen, heet voluit somatic cell nuclear transfer (SCNT). Om een dier te klonen, halen wetenschappers de kern van een volwassen cel weg bij het volwassen dier. Vervolgens brengen de onderzoekers de kern in een eicel waarvan de kern is weggehaald. De nieuwe cel wordt in de baarmoeder ingebracht en na een tijdje zal de nieuwe kloon geboren worden.

Obstakels in het onderzoek

Klonen wordt vaak verward met genetische manipulatie. Bij genetische manipulatie is er sprake van verandering van het genetisch (erfelijk) materiaal, het DNA. Deze verandering kan bij een gewone kruising niet plaatsvinden. Bij klonen wordt juist een genetische kopie gemaakt van het dier dat het DNA heeft geleverd. Er vindt dus geen verandering van het DNA plaats.

Inmiddels zijn de gekloonde apen Zhong Zhong en Hua Hua wereldnieuws. Makaken worden veel gebruikt voor medisch onderzoek, omdat de genen sterk lijken op die van de mens. Ook  Zhong Zhong en Hua Hua kunnen worden ingezet voor onderzoek naar menselijke ziektes. Het gaat dan vooral om genetisch bepaalde ziektes, bijvoorbeeld kanker en immuniteitsziekten. Volgens onderzoekers is dat positief: de aap staat veel dichterbij de mens dan andere proefdieren.

Beperkte slagingskans 

Toch is het lastig om de techniek ook toe te passen op volwassen apen. Onderzoeksleider Mu-Ming Poo van het Chinese Instituut voor Neurowetenschappen zegt dat het kopiëren van de aapjes enkel lukte met embryonale cellen.

Wereldwijd is er lof vanuit de wetenschap, maar vooral ook felle kritiek op de creatie. Er wordt namelijk verschillend gedacht over het nut en de gevolgen van klonen. De slagingskans voor het maken van een gekloneerd embryo is erg beperkt. Vaak hebben de gekloonde dieren afwijkingen, zoals misvormingen in de lever of problemen met de ademhaling.  Daarnaast speelt ook de ethische discussie.

Klonen van de mens binnenkort mogelijk?

In de Europese Unie is klonen verboden. Toch wordt er buiten de EU nog altijd volop geëxperimenteerd. Vooral China, waar de aapjes zijn geboren, werpt zich op als wereldleider op het gebied van proefapen. Met het succesvol klonen van de Java-aapjes lijkt het klonen van mensen opnieuw een stap dichterbij gekomen. Het gros van de wetenschappers is echter sceptisch.

Robin Lovell-Badge van het Francis Crick Instituut in Londen stelt tegenover de BBC dat de gebruikte kunstgrepen om de aapjes te klonen “erg inefficiënt en gewaagd zijn. Het is niet een stap dichterbij het klonen van mensen.” Darren Griffin van de universiteit van Kent noemt dergelijke kloonaapjes weliswaar nuttig voor onderzoek naar menselijke ziekten, maar wijst tegelijk op de noodzaak van ethische bezinning.

Het klonen van mensen is in veel landen verboden vanwege medisch-ethische bezwaren. In Nederland zegt de Embryowet van 20 juni 2002 hierover: "Het is verboden handelingen met geslachtscellen of embryo's te verrichten met het oogmerk van de geboorte van genetisch identieke menselijke individuen."

‘Techniek om mensen te klonen is er’

Toch denkt onderzoeksleider Mu-Ming Poo daar anders over. “Alleen regels kunnen het nu nog tegenhouden. De maatschappij moet hier scherper op letten”, aldus Poo van het Chinese Instituut voor Neurowetenschappen in het tijdschrift Nature. De Chinese wetenschappers willen op termijn grote hoeveelheden genetisch identieke apen klonen. Poo’s woorden zijn helder: de technische barrière voor het klonen van apensoorten, inclusief de mens, is doorbroken. De twee java-aapjes Zhong Zhong en Hua Hua zijn daar volgens hem het levende voorbeeld van.