Hoe verlaag je de energierekening? Volgens CDA kan het door passagiers die vrijgesteld zijn van de vliegtaks ook te belasten, zoals passagiers van privéjets. Dat moet zo'n 240 miljoen euro opleveren, al zorgt dat geld niet per se voor een lagere rekening.

Woensdag zal het CDA tijdens de Algemene Beschouwingen na Prinsjesdag voorstellen om belasting op privé- en transfervluchten in te stellen. Op het eerste oog een eerlijk idee. Toch moet je volgens luchtvaartjournalist Yteke de Jong oppassen. "Henri Bontenbal rekent zich al rijk", zegt ze over de CDA-lijsttrekker.

Concurrentie

"In die zin dat hij lijkt te denken dat Schiphol de enige luchthaven ter wereld is", voegt ze toe. Daarmee doelt ze op de concurrerende luchthavens zoals Parijs, Londen en Frankfurt.

"Hij treft eigenlijk een maatregel waarbij mensen makkelijk kunnen uitwijken." Je kan jezelf er dus ook mee in de vingers snijden. "Het is dus maar de vraag of hij uiteindelijk dat geld wel ophaalt."

Meer begrip

Passagiers die overstappen op Schiphol of met een privéjet vliegen, hoeven op dit moment geen vliegbelasting te betalen. Wie vliegt vanuit Nederland moet dat wel. Het gaat om een bedrag van 26,43 euro, dat je sinds 1 januari 2021 op iedere vlucht moet betalen.

Het is niet de eerste keer dat er zo'n belasting op vluchten bestaat. In 2008 werd een soortgelijke taks ingevoerd, die overigens een jaar later door verzet vanuit Nederlandse luchthavens alweer werd afgeschaft.

Verzet tegen vliegbelasting

"Misschien dat een dergelijk verzet tegen de vliegbelasting nu wel minder wordt", zegt luchtvaarteconoom Eric Pels. "Je zet nu dat zowel in Den Haag als in de bredere maatschappij meer begrip lijkt te bestaan voor het idee dat Schiphol misschien moet gaan krimpen."

Het CDA richt z'n pijlen op overstappers en passagiers van privévluchten. Het is oneerlijk dat zij geen belasting betalen, vindt de partij. Door de vliegbelasting voor iedere passagier gelijk te trekken voor iedere vlucht, wil het CDA de energierekening voor alle Nederlandse huishoudens met een aantal tientjes te verlagen.

'Korting' op de energierekening

Vorig jaar stapten er ongeveer 10 miljoen mensen over op Schiphol, plus de 66.000 passagiers die met een privéjet vlogen. Wanneer dat bedrag wordt vermenigvuldigd met de vliegtax (26,43 euro), is de uitkomst iets meer dan 266 miljoen.

Aan het begin van dit jaar waren er in Nederland 8,3 miljoen huishoudens, blijkt uit cijfers van het CBS. Wanneer de volledige opbrengst uit de extra vliegbelastingen wordt uitgesmeerd over de huishoudens, zou dat betekenen dat zij jaarlijks 32 euro 'korting' krijgen op de energierekening.

Effectievere manier

Maar of dat lukt is een tweede. "Het is natuurlijk maar een marginaal deel van alle vliegbewegingen", zegt luchtvaartjournalist De Jong over privévluchten. "Je ziet de laatste tijd dat er echt om wordt geroepen dat de privéjets aangepakt moeten worden", geeft ze aan.

Zelf weet ze niet of vliegbelasting voor privéjets wel de beste oplossing is. "Ik denk dat hogere havengelden een effectievere manier is om geld binnen te halen dan om het via passagiers te doen. Want als je uitgaat van zo'n 25 euro per persoon, haal je via privéjets niet meer dan een paar miljoen binnen."

Meerdere natuurbranden en een sproeiverbod in Brabant: het is erg droog. En dat terwijl het pas begin april is. Wapenen we ons wel goed genoeg tegen droogte? "Er is in de winter vrij veel regen gevallen, maar dat water is voor een groot deel afgevoerd."

De kogel is door de kerk: de publieke omroep wordt grondig hervormd. Van de dertien omroepen blijft een handvol 'omroephuizen' over en de NTR verdwijnt, waardoor nog onduidelijk is wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal gaat maken.

Minister Eppo Bruins, die verantwoordelijk voor is mediabeleid, heeft zijn plannen vandaag in een brief naar de Tweede Kamer gestuurd. Volgens hem moet de publieke omroep beter inspelen op veranderingen in de samenleving en de opkomst van de grote techbedrijven, die de digitale media domineren. Ook wil Bruins 157 miljoen euro bezuinigen.

'Iedereen een plek geven'

"Wat we nodig hebben is een publieke omroep die beter samenwerkt, waar men met elkaar ervoor zorgt dat er meer geluid vanuit de samenleving terechtkomt in de omroepen en de programma's", zegt Bruins over het doel van zijn plannen. "Wat ik hoop is dat we over een paar jaar nog die mooie programma's zien die we nu ook zien, maar dat we merken dat iedereen een plek krijgt in het bestel."

In het huidige omroepbestel gaat dat nu niet goed, vindt de minister. Om een nieuw geluid te laten horen moet je eerst een compleet nieuwe omroep oprichten, met het daarbij minimaal 50.000 leden en een volledig nieuwe organisatie. Tussen een idee en het eerste programma zit volgens hem te veel tijd.

Vier of vijf 'omroephuizen'

Om dit te veranderen, en om kosten te besparen, moeten de huidige dertien omroepen van Bruins - als alles meezit - in 2029 opgaan in vier of vijf 'omroephuizen'. Daarmee is het bijna onvermijdelijk dat bekende omroepnamen zullen verdwijnen. In de toekomst hoeven omroepen bovendien geen leden meer te hebben en kunnen er geen nieuwe omroepen meer toetreden tot het bestel.

Maar om ervoor te zorgen dat alle geluiden die te horen zijn in de maatschappij ook daadwerkelijk een plek krijgen op televisie, radio en internet, wil de minister de omroephuizen verplichten om 'mee te bewegen met veranderende geluiden in de samenleving'. Hoe dat er in de praktijk uit moet gaan zien en wie daar toezicht op houdt, moet nog worden uitgewerkt, erkent hij.

Wat merkt de kijker?

Wel is het 'onvermijdelijk' dat de kijker of luisteraar iets gaan merken van de plannen, erkent de minister. Dat komt door de jaarlijkse bezuiniging van bijna 160 miljoen euro, maar ook door het verdwijnen van een omroep als de NTR. Die maakt educatieve programma's en (educatieve) jeugdprogramma's. Denk aan Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal, maar ook programma's als Andere Tijden.

De hervormingen van de publieke omroepen leveren volgens Bruins daarnaast niet genoeg geld op om te voorkomen dat in de toekomst ook programma's van andere omroepen op radio en televisie geschrapt zullen moeten worden.

'Meer herhalingen'

"Dit zal leiden tot meer herhalingen en minder productie", verwacht mediahistoricus en omroepdeskundige Huub Wijfjes van de Rijksuniversiteit Groningen. Ook is het volgens hem de vraag wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal - 'die breedgedragen zijn' - zal overnemen.

"De minister wil dat de educatieve taken naar andere omroepen gaan", legt hij uit. "Maar wie neemt dat soort programma's over? Of de geschiedenisprogramma's? Dat is onduidelijk."

Terug naar oude systeem

De mediahistoricus zegt dat Nederland met het nieuwe omroepbestel terugkeert naar het systeem dat voor 1968 bestond: omroepen die voor eeuwig in het bestel zitten omdat nieuwe omroepen niet kunnen en mogen toetreden.

En met het opheffen van de NTR, een zogenoemde 'taakomroep' die culturele en educatieve programma's moet uitzenden, keren we volgens Wijfjes terug naar de situatie van voor 1992. "Mijn grootste zorg is: hoe wordt de kwaliteit overeind gehouden met minder geld?"

'Eindelijk alles op de schop'

VVD-Kamerlid Claire Martens is juist tevreden dat het omroepbestel nu eindelijk op de schop gaat. Haar partij pleit al jaren voor een grondige stelselherziening omdat de publieke omroep niet meer bij de tijd zou zijn.

In het plan van minister Bruins zegt Martens grotendeels haar eigen plannen terug te zien. "Focus op waar wat ons betreft eigenlijk de publieke omroep voor is. Dus meer op journalistiek, en op het maken van culturele programma's."

Minder geld, minder kwaliteit?

Het Kamerlid zegt dat het 'een feit' is dat de publieke omroep het moet gaan doen met minder geld. "Maar dat betekent niet dat de mensen thuis daar last van gaan hebben", vertelt ze. "Wij willen al die managementlagen, al die bestuurslagen gaan afzwakken. Dus minder geld naar de publieke omroep betekent niet minder geld naar de journalistiek."

Maar volgens omroepdeskundige Wijfjes is dat nog maar de vraag: "De hervorming hinkt op twee gedachten: enerzijds bezuinigen, maar anderzijds investeren in de publieke omroep en journalistiek. Dat is moeilijk met elkaar te verenigingen."