Wat we kunnen leren van een overstroming van 6 eeuwen geleden om Nederland te beschermen

Vluchten voor het water: Nederlanders doen het al eeuwen. Zo overspoelde precies 600 jaar de Sint-Elisabethsvloed een deel van Nederland. Wat kunnen we nog leren van een eeuwenoude overstroming? Aardwetenschapper Steven Weisscher onderzocht het.

In 1421, tijdens de nacht van 18 op 19 november, werden 28 dorpen overspoeld in het gebied dat we nu kennen als de Biesbosch.

Dorp na dorp verwoest

"Door een combinatie van vloed, hoogwater en een noordwesterstorm braken de dijken door en liep alles onder", vertelt directeur van het Biesbosch MuseumEiland, Peter van Beek waar nu een tentoonstelling over onder andere de Sint-Elisabethsvloed wordt georganiseerd.

"Het zoute zeewater stroomde de polder in en zette niet alleen een groot deel van West-Nederland onder water, maar maakte ook de vruchtbare landbouwgrond voor jaren onbruikbaar", weet Van Beek. "Bewoners van de laagst gelegen gebieden moesten hun vee redden, dorp na dorp werd door het water verzwolgen."

Slib, planten en veen

Maar wat kunnen we nu nog leren van een overstroming van zes eeuwen geleden? Aardwetenschapper Steven Weisscher, aan de Universiteit Utrecht onderzocht hoe West-Nederland na de overstroming weer land werd in plaats van water.

Uit Weisschers experiment blijkt onder andere dat slib, planten en veen het overstroomde land op een natuurlijke manier ophoogden. "Hoe beter we begrijpen hoe de natuur dat deed, hoe beter we kunnen nadenken over hoe we water meer ruimte kunnen geven."

Bak met zand en water

In een bak met zand en water in het lab van Weisscher wordt de eb- en vloedstroming in de Waddenzee nagebootst. Via een buisje aan de rand van de bak komen er zaadjes van planten in het water terecht. En wat blijkt: langzaam maar zeker wordt de bodem opgehoogd met zand, slib en planten.

"De Sint-Elisabethsvloed was eenzelfde soort situatie als waar mijn experiment over gaat: de zee breekt door de dijk, laat zand en slib achter en vervolgens wordt de bodem vanzelf weer hoger. De Biesbosch ligt nu ook vrij hoog, in vergelijking met de polders die niet zijn ondergelopen tijdens de overstroming."

Bron: EenVandaag

Strijd tegen het water

Lang is er in Nederland sprake geweest van een 'strijd tegen het water', vertelt de aardwetenschapper. Maar dat is geen goede houding, vindt hij. "Ik denk dat je bewust met water moet omgaan en je bewust moet zijn van wat het kan doen."

In Nederland zijn we inmiddels goed bezig, volgens hem. "In die zin dat we proberen vooruit te kijken naar wat er op ons afkomt. Je kunt ervoor kiezen een watervloed te ondergaan en daarna de schade te repareren, maar je kunt er ook voor kiezen vooraf zo goed mogelijk te overzien wat er met het water gaat gebeuren."

Dijken doorprikken

Aan de hand van zijn experiment wil Weisscher het land laten 'meegroeien' met de stijging van de zeespiegel. "We kunnen wachten tot het misgaat en een nieuwe watersnoodramp krijgen, of het land zelf gecontroleerd laten overlopen."

Als als we ervoor kiezen bepaalde dijken door te prikken, dan kan het land daarachter door afwisselend eb en vloed langzaam meestijgen met het zeeniveau - net als in mijn experiment. Daardoor kunnen we langer in West-Nederland blijven wonen."

Verder ophogen

Volgens de aardwetenschapper moeten we dynamischer met water leren omgaan als we willen blijven wonen waar we nu wonen. "We kunnen ervoor kiezen om sommige stukken land tijdelijk onder water te zetten, zodat het zich ophoogt door slib en veen. Daarna kunnen we er weer gaan wonen."

Wel is dat idee houdbaar tot een bepaalde zeespiegelstijging, zegt hij. "Als de zeespiegel nog 40 tot 60 meter stijgt, wat in theorie kan, dan is verhuizen eigenlijk onze enige optie."

Wonen op water

En als het dan zover is dat er een deel van ons land onder water komt te staan? Museumdirecteur Van Beek heeft er wel ideeën over: "Wonen op het water is iets waar we over moeten nadenken, om ervoor te zorgen dat we met zoveel mensen in West-Nederland kunnen blijven wonen."

"De oplossing zal voor een deel op het water gezocht moeten worden in de toekomst, omdat het water waarschijnlijk voor een deel bezit gaat nemen van delen van ons land."