Het is een jaar geleden dat Anne Faber verdween. Michael P., een veroordeelde zedendelinquent, kreeg 28 jaar cel en tbs voor de moord. De zaak legde pijnlijk de zwakten in de behandeling van zware zedenmisdadigers bloot. Zo ontliep P. eerder tbs en kon hij gemakkelijk aan drugs komen. Hoe staat het er een jaar later voor? 

Michael P. kreeg in 2010 elf jaar cel voor de verkrachting van twee meisjes. Hij weigerde destijds mee te werken aan psychiatrisch onderzoek waardoor hij tbs ontloopt. Tegen het einde van zijn celstraf belandt hij op een forensisch psychiatrische afdeling (FPA) in Den Dolder om te werken aan zijn terugkeer naar de maatschappij. Hij krijgt er veel vrijheid en komt eenvoudig aan drugs. Hij gebruikte coke en snoof het vermalen ADHD-medicijn Ritalin, wat een vergelijkbare werking heeft met cocaïne.

'Geen enkele kliniek is waterdicht'

Volgens AD-journalist Yelle Tieleman, die de zaak van Anne Faber volgt en er een boek over schrijft, zijn de verkrijgbaarheid van drugs in en rond de FPA in Den Dolder nog altijd een probleem. “Drugsdealers die op het terrein rondlopen zijn er wat minder doordat de beveiliging is opgeschroefd. Maar de patiënten die hier zitten gaan hun drugs op een andere manier halen”, zegt de AD-journalist. “Ze pakken de trein naar een ander dorp of ze vinden allerlei manieren om die drugs toch binnen te krijgen. Er is onvoldoende zicht op hoe dat binnenkomt en dat het ook binnenblijft”, stelt Tieleman. 

De kliniek in Den Dolder is niet de enige instelling met dit probleem. "Ik denk dat het in alle klinieken gebeurt", zegt Robert Jan Verkes. "Er is geen kliniek die dit waterdicht weet te krijgen”, stelt de hoogleraar. Ook tbs-advocaat Jan Jesse Lieftink constateert het en noemt het een ‘groot probleem’. "Klinieken worstelen daar zelf ook mee”, zegt tbs-advocaat Lieftink. 

FPA Utrecht: ‘Drugs helaas niet uit te bannen'

De kliniek, voorheen Roosenburg Aventurijn nu FPA Utrecht, laat EenVandaag bij monde van een woordvoerder weten dat men probeert "drugs maximaal te bestrijden, maar dat het helaas niet uit te bannen is." De kliniek stelt dat iedere patiënt minimaal twee drugscontroles per week ondergaat. Standaard zijn de urinecontroles, maar ook haren, wangslijmvlies, bloed of adem kunnen gecheckt worden. Deze tests merken de meeste harddrugs op. Vermalen ritalin - dat eenzelfde werking als cocaïne kan hebben - niet. 

Details over hoe vaak er iemand wordt betrapt wil men niet kwijt. Maar “als een cliënt wordt betrapt op middelengebruik volgen altijd consequenties. Denk hierbij aan de inperking van vrijheden”, zegt een woordvoerder van de kliniek. Behalve de patiënten zelf, kunnen ook binnengekomen spullen en de kamer gecontroleerd. Ook vinden er onaangekondigde controles plaats en bezoek van patiënten worden gecontroleerd als er een vermoeden is dat zij drugs naar binnen willen smokkelen. De kliniek heeft een verbeterplan opgesteld op het gebied van verslavingsproblematiek, veiligheid en personeelsbeleid. In oktober zal een tweede voortgangsrapportage verschijnen.

Meer mogelijkheden met tbs-weigeraar

Na de moord op Anne is het besef doorgedrongen dat er meer mogelijk is met tbs-weigeraars dan gedacht. "Wat veel rechters niet wisten is dat zij tbs op kunnen leggen zonder advies van een gedragsdeskundige", zegt Jan Jesse Lieftink, tbs-advocaat, “en zonder dat een stoornis is vastgesteld door een gedragsdeskundige.” Advocaat Lieftink ziet dat rechters na de moord van Anne Faber scherper op zijn geworden en dat ze vaker deskundigen oproepen op zitting. Lieftink heeft het idee dat er vaker een gedragsdeskundige wordt opgeroepen. “Je ziet een bewustwording bij rechters.” 

Het Pieter Baan Centrum heeft een speciale afdeling voor weigerende observandi ingericht. Daarnaast is een wet die het mogelijk maakt dat de medische voorgeschiedenis van een TBS weigeraar er versneld door gegaan. “Er is vorig jaar een druk op gekomen en nu is die wet toch aangenomen”, hoogleraar forensische psychiatrie Robbert-Jan Verkes. Daarnaast vindt Verkes dat de zaak heeft aangetoond dat een tbs-behandeling wel degelijk belangrijk is. “Tbs is toch beter vanwege de stapsgewijze terugkeer naar de maatschappij. En als iemand gevaarlijk blijft, dat blijft hij gewoon binnen.” 

Nog te verwachten onderzoeken

Naar verwachting zal nog dit jaar een rapport van de Inspectie Veiligheid en Justitie en de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd verschijnen over het detentieverloop van Michael P. Ook komt in 2019 de Onderzoeksraad voor Veiligheid met een rapport naar de wijze waarop tijdens de reintegratie van gedetineerden en TBS’ers rekening wordt gehouden met de veiligheid van de samenleving. 

Apple en Meta krijgen van de Europese Commissie samen een boete van zo'n 700 miljoen euro voor het overtreden van de Digital Markets Act. Deze wet richt zich op techbedrijven die zo groot zijn dat ondernemers en consumenten bijna niet zonder hen kunnen.

Het geplande topoverleg in Londen tussen de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Oekraïne over het beëindigen van de oorlog tussen Oekraïne en Rusland is tot op het laatste moment uitgesteld.

Het overleg van vandaag ging wel door, maar zonder de ministers van Buitenlandse Zaken van de meeste landen. De Oekraïense ministers van Buitenlandse Zaken en Defensie namen wél deel aan de gesprekken. Zij reisden af naar Londen om zich, volgens presidentieel stafchef Andriy Jermak, in te zetten voor 'een compleet en onvoorwaardelijk staakt-het-vuren als eerste stap op weg naar een oplossing'.

Wat betekent dit voor Oekraïne?

"Eigenlijk is dit weer een stap in een behoorlijk schimmig proces waarin Oekraïne en Rusland beide proberen te doen alsof ze echt vrede willen om op die manier de Amerikanen aan boord te houden", zegt Oost-Europa expert van Instituut Clingendael Bob Deen.

De onderhandelingen vinden plaats terwijl Rusland recent, ook tijdens het paasbestand, meerdere drone-aanvallen uitvoerde. "Ze zijn erg bezig met naar elkaar te wijzen. De Oekraïners zeggen: de Russen willen helemaal geen vrede, die blijven gewoon aanvallen, zelfs tijdens het staakt-het-vuren. En de Russen proberen zo redelijk mogelijk over te komen naar de Amerikanen met allemaal eisen die voor Oekraïne eigenlijk onbespreekbaar zijn."

'Diefstal van Oekraïnes grondgebied'

Een van de eisen van Rusland is dat Oekraïne de Krim 'inlevert'. En dat is vernederend, zegt Deen. "Het moeten opgeven van de Krim is eigenlijk voor geen enkele Oekraïense president acceptabel. Dat kan je ook niet aan de Oekraïense bevolking uitleggen. Het lijkt alsof deze deal bewust geformuleerd is zodat Zelensky het er mee eens moet zijn."

"Wat er nu op tafel ligt is een 'typisch Russische geste', waarin je eigenlijk onredelijk veel claimt en daarna redelijk probeert over te komen door te zeggen dat je alleen maar wilt houden wat je al bezet hebt", gaat de expert verder. "Maar eigenlijk blijft het nog steeds diefstal van Oekraïens grondgebied."

Amerika gefrustreerd

Niet alleen met de deal, maar ook met hun afwezigheid wil vooral de Verenigde Staten een statement maken. Zo benadrukt Amerika-verslaggever Tom van 't Einde het belang van de afwezigheid van de Amerikaans minister van Buitenlandse Zaken, Marco Rubio.

"De Amerikanen zijn echt ontzettend gefrustreerd dat er zo weinig ontwikkeling in de onderhandelingen zitten, president Trump voorop", zegt Van 't Einde. "Hiermee willen ze een duidelijk statement naar Oekraïne afgeven. Ze verwachten veel meer beweging vanaf hun kant."

Onredelijke verwachtingen van Trump

President Trump voerde sinds het begin van zijn presidentschap zware druk op het vredesproces. Tijdens zijn campagne zei hij binnen 24 uur een einde aan deze oorlog te willen maken, later stelde hij dit bij naar 100 dagen. "Het was onredelijk om te verwachten dat hij het in 24 uur of 100 dagen zou kunnen beëindigen en daar loopt Trump nu tegenaan", merkt Deen op over de tijdsruk die de president op de onderhandelingen zet.

Van 't Einde vult aan: "Hij wil laten zien aan zijn kiezers dat hij deze oorlog tot een goed einde kan brengen. Of hij daar nou een stuk Oekraïne voor moet opofferen of niet, dat maakt voor hem eigenlijk niet veel uit."

Hoop op beweging

Toch is dit overleg niet geheel zinloos. "Er zit echter wel degelijk beweging in", zegt Deen. "Het is niet alleen maar nep. De Amerikaanse gezant Steve Witkoff is vorige week uit Rusland gekomen met een aantal ideeën waar hij Trump van heeft weten te overtuigen. Die zijn vorige week al aan de Oekraïners en Europeanen gepresenteerd."

"Een staakt-het-vuren zou in het voordeel van Oekraïne zijn. Ze weten dat ze het niet heel lang meer vol kunnen houden, zeker als de Amerikaanse wapenleveringen stoppen", aldus Deen.

Serieuze bedreiging

Van een stop in wapenlevering heeft Oekraïne al eerder last gehad, weet Van 't Einde.

"We moeten het dreigement van Trump dat hij de onderhandelingstafel verlaat heel serieus nemen. Hij heeft al eerder alle steun aan Oekraïne 10 dagen lang stilgezet."

'Beide partijen staan onder druk'

Wat is er dan echt nodig om een einde te maken aan deze oorlog? "De Russen hopen dat ze dit conflict op militaire wijze kunnen beslechten en willen dus iets terug voor een staakt-het-vuren", antwoordt Deen.

"Beide partijen staan onder druk om toch een beetje te bewegen, maar ze zijn nog niet echt klaar voor een duurzame oplossing. Het lijkt er dus op dat ze er deze week niet definitief uit zullen komen", zegt de expert tot slot.