Een jaar na Anne Faber: behandeling van zedenmisdadigers aangepast

Het is een jaar geleden dat Anne Faber verdween. Michael P., een veroordeelde zedendelinquent, kreeg 28 jaar cel en tbs voor de moord. De zaak legde pijnlijk de zwakten in de behandeling van zware zedenmisdadigers bloot. Zo ontliep P. eerder tbs en kon hij gemakkelijk aan drugs komen. Hoe staat het er een jaar later voor? 

Michael P. kreeg in 2010 elf jaar cel voor de verkrachting van twee meisjes. Hij weigerde destijds mee te werken aan psychiatrisch onderzoek waardoor hij tbs ontloopt. Tegen het einde van zijn celstraf belandt hij op een forensisch psychiatrische afdeling (FPA) in Den Dolder om te werken aan zijn terugkeer naar de maatschappij. Hij krijgt er veel vrijheid en komt eenvoudig aan drugs. Hij gebruikte coke en snoof het vermalen ADHD-medicijn Ritalin, wat een vergelijkbare werking heeft met cocaïne.

'Geen enkele kliniek is waterdicht'

Volgens AD-journalist Yelle Tieleman, die de zaak van Anne Faber volgt en er een boek over schrijft, zijn de verkrijgbaarheid van drugs in en rond de FPA in Den Dolder nog altijd een probleem. “Drugsdealers die op het terrein rondlopen zijn er wat minder doordat de beveiliging is opgeschroefd. Maar de patiënten die hier zitten gaan hun drugs op een andere manier halen”, zegt de AD-journalist. “Ze pakken de trein naar een ander dorp of ze vinden allerlei manieren om die drugs toch binnen te krijgen. Er is onvoldoende zicht op hoe dat binnenkomt en dat het ook binnenblijft”, stelt Tieleman. 

De kliniek in Den Dolder is niet de enige instelling met dit probleem. "Ik denk dat het in alle klinieken gebeurt", zegt Robert Jan Verkes. "Er is geen kliniek die dit waterdicht weet te krijgen”, stelt de hoogleraar. Ook tbs-advocaat Jan Jesse Lieftink constateert het en noemt het een ‘groot probleem’. "Klinieken worstelen daar zelf ook mee”, zegt tbs-advocaat Lieftink. 

FPA Utrecht: ‘Drugs helaas niet uit te bannen'

De kliniek, voorheen Roosenburg Aventurijn nu FPA Utrecht, laat EenVandaag bij monde van een woordvoerder weten dat men probeert "drugs maximaal te bestrijden, maar dat het helaas niet uit te bannen is." De kliniek stelt dat iedere patiënt minimaal twee drugscontroles per week ondergaat. Standaard zijn de urinecontroles, maar ook haren, wangslijmvlies, bloed of adem kunnen gecheckt worden. Deze tests merken de meeste harddrugs op. Vermalen ritalin - dat eenzelfde werking als cocaïne kan hebben - niet. 

Details over hoe vaak er iemand wordt betrapt wil men niet kwijt. Maar “als een cliënt wordt betrapt op middelengebruik volgen altijd consequenties. Denk hierbij aan de inperking van vrijheden”, zegt een woordvoerder van de kliniek. Behalve de patiënten zelf, kunnen ook binnengekomen spullen en de kamer gecontroleerd. Ook vinden er onaangekondigde controles plaats en bezoek van patiënten worden gecontroleerd als er een vermoeden is dat zij drugs naar binnen willen smokkelen. De kliniek heeft een verbeterplan opgesteld op het gebied van verslavingsproblematiek, veiligheid en personeelsbeleid. In oktober zal een tweede voortgangsrapportage verschijnen.

Meer mogelijkheden met tbs-weigeraar

Na de moord op Anne is het besef doorgedrongen dat er meer mogelijk is met tbs-weigeraars dan gedacht. "Wat veel rechters niet wisten is dat zij tbs op kunnen leggen zonder advies van een gedragsdeskundige", zegt Jan Jesse Lieftink, tbs-advocaat, “en zonder dat een stoornis is vastgesteld door een gedragsdeskundige.” Advocaat Lieftink ziet dat rechters na de moord van Anne Faber scherper op zijn geworden en dat ze vaker deskundigen oproepen op zitting. Lieftink heeft het idee dat er vaker een gedragsdeskundige wordt opgeroepen. “Je ziet een bewustwording bij rechters.” 

Het Pieter Baan Centrum heeft een speciale afdeling voor weigerende observandi ingericht. Daarnaast is een wet die het mogelijk maakt dat de medische voorgeschiedenis van een TBS weigeraar er versneld door gegaan. “Er is vorig jaar een druk op gekomen en nu is die wet toch aangenomen”, hoogleraar forensische psychiatrie Robbert-Jan Verkes. Daarnaast vindt Verkes dat de zaak heeft aangetoond dat een tbs-behandeling wel degelijk belangrijk is. “Tbs is toch beter vanwege de stapsgewijze terugkeer naar de maatschappij. En als iemand gevaarlijk blijft, dat blijft hij gewoon binnen.” 

Nog te verwachten onderzoeken

Naar verwachting zal nog dit jaar een rapport van de Inspectie Veiligheid en Justitie en de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd verschijnen over het detentieverloop van Michael P. Ook komt in 2019 de Onderzoeksraad voor Veiligheid met een rapport naar de wijze waarop tijdens de reintegratie van gedetineerden en TBS’ers rekening wordt gehouden met de veiligheid van de samenleving.