Na jarenlang onderhandelen is de kogel door de kerk: supermarkten gaan boeren die groenten en fruit duurzaam produceren vanaf begin volgend jaar meer betalen. "Dit is uniek en fantastisch. Hier zaten we op te wachten."

Het extra geld gaat naar boeren die volgens de eisen van het keurmerk 'On the way to PlanetProof' produceren: dat zijn er nu zo'n 3.000. Een doorbraak, noemt Stefanie de Kool van Stichting Milieukeur het. Dat is de stichting die het PlanetProof-keurmerk beheert.

Gelijker speelveld

"Bij mijn weten is dit de eerste keer dat boeren echt meer geld krijgen voor duurzaam geproduceerde producten", vertelt De Kool. Ze hoopt op een vliegwieleffect: "Als je wil dat deze ontwikkeling zich voortzet, dan kan dat alleen maar als de boer of teler daarvoor eerlijk wordt beloond."

Ook aardappelteler Dingeman Burgers uit Zevenbergschen Hoek, die produceert onder het keurmerk, is blij. "Wij moesten altijd concurreren met de aardappelen die niet duurzaam werden geteeld", vertelt hij. "Het speelveld is gelijker geworden nu supermarkten de meerkosten die wij maken gaan vergoeden."

Onafhankelijk keurmerk

De nieuwe afspraken zijn met vrijwel alle supermarktketens gemaakt. Alleen Albert Heijn, die een eigen keurmerk hanteert, doet niet mee. De extra kosten die boeren maken voor duurzame productie, zoals bodembeheer en het beperken of vermijden van chemische onkruidbestrijding, worden vanaf begin 2025 vergoed door de supermarkten.

"De vergoeding die supermarkten gaan betalen is ook de onafhankelijk vastgestelde duurzaamheidsvergoeding zoals wij die hebben laten berekenen door een onderzoeksinstituut", licht De Kool "toe. Volgens aardappelteler Dingeman schept dat duidelijkheid: "Nu is er een onafhankelijk keurmerk dat door alle supermarkten, producenten en handelaren gebruikt kan worden."

Prijsstijging voor de klant?

Onduidelijk is nog of supermarkten de extra kosten zullen doorberekenen aan de klant. Toch zijn die prijsverhogingen volgens De Kool 'te verwaarlozen'. "Als je kijkt naar die meerkosten ten opzichte van de handelsprijzen of de consumentenprijzen, dan hebben we het eigenlijk over hele kleine percentages."

Dingeman denkt dat de consument er inmiddels wel van 'doordrongen' is dat het anders moet. "Uiteindelijk moeten we toch proberen goed voor de planeet te zorgen. Dat is mijn overtuiging en dat is ook de reden waarom ik hier aan mee doe", zegt de aardappelteler. "|Je probeert waar mogelijk te zorgen dat je de milieuschade zoveel mogelijk beperkt binnen de mogelijkheden die je hebt."

'Klein deel laat zich leiden door keurmerk'

Hoofddocent landbouwbeleid aan de Wageningen Universiteit Jeroen Candel juicht de ontwikkeling toe, maar plaatst ook kanttekeningen bij keurmerken in het algemeen. "Maar een klein deel van de consumenten laat zich daar door leiden. Veel voedselkeuzes worden toch door de omgeving gestuurd. Je zult dus veel meer in de omgeving moeten interveniëren."

En dan zijn er volgens hem nog de problemen waar de Nederlandse landbouw in z'n geheel mee kampt. "Het is onmogelijk de grotere strategische vraagstukken op de boerderij zelf op te lossen. Denk bijvoorbeeld aan de omvang van de veestapel. Die is in Nederland relatief heel groot en draagt sterk bij aan klimaat- en milieuproblemen."

Grote uitdagingen

De overheid zal daarom linksom of rechtsom de regie moeten pakken, vindt de hoofddocent. "Een aantal van de grootste uitdagingen van deze tijd komen samen in de landbouw. Denk aan klimaat, biodiversitait en waterkwaliteit."

"Aan klimaat denken we eigenlijk nog nauwelijks, terwijl een derde van de uitstoot van broeikasgassen in Europa uit het voedselsysteem komt", benadrukt Candel tot slot. "De verwachting is dat het landbouwbeleid steeds meer gaat knellen."

President Donald Trump kondigde het gisteravond aan: Amerika gaat een importheffing van 20 procent op alle producten uit de Europese Unie doorvoeren. Wereldwijd waarschuwen economen dat dit een slecht idee is, vooral voor de VS zelf. Toch zet Trump door.

Voor Nederlandse ondernemingen met veel export naar de Verenigde Staten breken spannende tijden aan. Door de extra belasting van 20 procent worden hun producten voor de Amerikaanse consument een stuk duurder. "Dit betekent heel veel onzekerheid."

"Dit valt wel rauw op ons dak", zegt Willem Hulsebosch. Samen met zijn vrouw en zoons runt hij al jaren een bloembollenbedrijf in Julianadorp.

Andere markten

"We doen al decennialang zaken met Amerika en hebben in de loop der jaren echt een goede band opgebouwd met onze klanten in de VS", gaat Hulsebosch verder. "Die willen we graag houden. Maar als het moet, dan gaan we ons op andere markten richten."

Want de familie beseft wel dat Amerikanen zullen afhaken als bloemen door de heffing te duur worden. "Tulpen zijn geen eerste levensbehoefte. Aan het eind van je rondje supermarkt staat er een bosje bloemen. Als dat ineens 20 procent duurder is, dan denk je wel twee keer na."

'We begrijpen zijn visie'

De familie Hulsebosch is flink verweven met de Verenigde Staten. "Onze moeder is Amerikaans, we hebben familie overzee en komen er vaak", vertelt zoon Roy.

"We houden van het land en zijn zelfs pro-Trumpers. Dat klinkt misschien tegenstrijdig, maar we begrijpen zijn visie wel. Hij maakt waar wat hij zegt. Dat vinden wij ergens ook wel bewonderenswaardig. Hij zet zijn volk op één, dat is duidelijk. Daar kunnen wij in Europa nog wat van leren. Alleen dit plan, dat maakt het voor ons wel lastig."

Niet volledig afhankelijk

Toch blijft Hulsebosch positief: "We zijn gelukkig niet volledig afhankelijk van Amerika. We exporteren ook naar Engeland, China, Rusland en Kazachstan. En we hebben een uniek product. Bollen kun je maar op één plek in de wereld telen, en dat is hier, in Nederland. Door het klimaat, de bodem, de omstandigheden. Dat kan niet zomaar ergens anders. Daar hebben ze ons gewoon voor nodig.

Er zijn dus genoeg opties. "Als de ene markt moeilijk doet, dan vinden wij onze weg wel via een andere. We hebben al vaker met onzekerheden te maken gehad. Als het even tegenzit, dan nemen we genoegen met wat minder marge en stellen we investeringen gewoon even uit."

'Kennis en ervaring zit in Nederland'

"Trump ziet ons het liefst naar Amerika vertrekken", legt directeur van TTA-ISO Martin Maasland uit. Het Nederlandse bedrijf maakt landbouwmachines en heeft een grote afzetmarkt in de Verenigde Staten.

TTA-ISO heeft zelfs een kantoor in de VS zitten. "Maar de kennis en ervaring op het gebied van high-techsystemen in de tuinbouw zit hier in Nederland. Die gekwalificeerde mensen kun je niet oppakken en in Amerika neerzetten."

Prijs verlagen

Bang voor Amerikaanse concurrenten is Maasland niet. "In ons geval zijn er weinig of eigenlijk geen partijen in de Verenigde Staten die hetzelfde kunnen bieden als wij. We zien onszelf daardoor niet genoodzaakt om de winstgevendheid op onze machines te verlagen."

Maar als de prijs vanwege de invoerheffingen te hoog wordt, dan bestaat er volgens Maasland wel een kans dat de markt afneemt of zelfs helemaal stilvalt. "Dan kunnen we overwegen of we bereid zijn iets van onze marges op te geven, maar we moeten ook de salarissen van onze medewerkers kunnen betalen."

Tegenactie

Over eventuele eigen tarieven die de EU als tegenactie kan invoeren, maakt Maasland zich geen zorgen. "De grootste impact zijn uiteindelijk toch de hoge tarieven van Amerika richting Europa, omdat wij in Europa produceren."

"En andersom importeren wij weinig vanuit Amerika", gaat hij verder. "Dus als Europa hoge handelstarieven gaat invoeren, verwachten wij niet dat dat veel impact op ons heeft."

Minder groei maar geen crisis

Hoofdeconomoom van de ING Marieke Blom begrijpt de zorgen van Nederlandse ondernemers die veel exporteren naar de Verenigde Staten. "Door Trumps nieuwe invoertarieven, gemiddeld 25 procent, en zelfs 54 procent voor China krijgt ook de Europese Unie een tarief van 20 procent opgelegd. Dat leidt naar verwachting tot een exportdaling van zo'n 15 procent richting de VS. Voor Nederland betekent dat een krimp van ongeveer 0,2 procent van het BBP."

Toch is dit volgens Blom geen nieuwe economische crisis in wording. "Dit is niet te vergelijken met corona of de energiecrisis. Het is vooral een rem op de groei."

Niet terugslaan met eigen tarief

Blom verwacht dat Europa met eigen tarieven zal reageren. "Maar hoe dat uitpakt is onduidelijk, omdat we niet zeker weten hoe Trump reageert. Een handelsoorlog moeten we zien te voorkomen."

"We kunnen beter gerichte steun bieden aan getroffen sectoren. Ook kan er veel winst worden geboekt door de interne markt beter te laten werken. En er liggen veel kansen in het versterken van handelsrelaties met landen als India en Zuid-Amerika. Als we dit moment grijpen, kan Europa uiteindelijk sterker en minder afhankelijk van de VS worden. Ook voor Nederland liggen hier echte kansen."