Binnen 10 jaar 1 miljoen woningen bouwen: dat is het doel van het kabinet. Maar in dit tempo gaat dat niet lukken. De bouw, de gemeente Amsterdam en de VVD-Kamerfractie willen dat minister De Jonge ingrijpt. "Trek het vlot. Kom in actie."

Decennialang liet de overheid de markt zoveel mogelijk z'n gang gaan wat betreft woningbouw. Met een minister voor wonen, Hugo de Jonge, wil het huidige kabinet de regie weer terugpakken. Juist nú zit alles tegen bij het bouwen van woningen.

Perfect storm

"Er is echt sprake van een perfect storm," zegt bouw-analist Leontien de Waal van ABN AMRO.

"Er is een stikstofcrisis, de kosten voor bouwkosten zijn heel hoog, de rente loopt op en investeerders trekken zich terug door onzekerheid over de verdere regulering van de huurmarkt."

Braakliggende a-locatie

Directeur Ontwikkeling Onno Dwars van bouwbedrijf Ballast Nedam herkent de problemen. "Er zijn veel regels bijgekomen voor duurzaamheid en stikstof", zegt hij. "We zitten met een rentestijging en de bouwkosten zijn enorm gestegen. Ook komt een nieuw puntensysteem voor de huursector. Dat zorgt voor onrust."

De gemeente Amsterdam wil ook dat Den Haag onzekerheid wegneemt. "Amsterdam probeert 7.500 woningen per jaar te bouwen. Dat is ongelofelijk veel", zegt wethouder Reinier van Dantzig. "Dat kan alleen onder voorwaarden. Ontwikkelaars moeten wel weten dat ze aan het einde van de rit hun geld terugkrijgen. Anders ga je het niet doen."

'Btw verlagen'

De wethouder vindt dat het Rijk eventueel financieel moet helpen. "We zitten midden in een woningcrisis en we moeten voorkomen dat het niet ook een bouwcrisis wordt. We moeten dus ook nadenken over crisismaatregelen. Het zou heel goed zijn om bijvoorbeeld te kijken of de btw verlaagd kan worden voor de bouw."

Dwars van Ballast Nedam sluit zich aan bij de wens voor meer regie van het kabinet. "We zijn blij met de ambitie van minister De Jonge, maar de onrust moet weg. Wat we nodig hebben is consistent beleid. We moeten langdurig programmeren. We hebben echt een impuls nodig."

'Locaties, locaties, locaties'

Ook binnen de coalitie is kritiek te horen. Tweede Kamerlid Peter de Groot (VVD) wil dat minister de Jonge meer woningbouw afdwingt. "We komen nu al 300.000 woningen tekort. We moeten gewoon meer bouwen", vindt hij. "Ja, er is nu veel tegenwind, maar als je tegenwind hebt, moet je harder trappen."

Volgens De Groot heeft het kabinet met de huidige wetten meer doorzettingsmacht dan het zelf denkt. "Locaties, locaties, locaties: daar gaat het om. Ik verwacht van de minister dat hij ook kijkt naar 2023: waar wordt er gebouwd en wat wordt gebouwd? Er is geld beschikbaar gesteld. De minister kan dat gebruiken om bouwprojecten vlot te trekken."

Olie- en gasbedrijven Shell en Total trekken zich voorlopig terug uit een project voor CO2-opslag onder de Noordzee. Ze vinden de aanleg van de pijpleidingen die dit mogelijk moeten maken nog te risicovol.

Op basis van een tip van de AIVD werd in april de advocaat van Ridouan Taghi, Vito Shukrula, gearresteerd. AIVD-baas Erik Akerboom vertelt dat de dienst wil voorkomen 'dat criminele netwerken worden aangestuurd vanuit de gevangenis via een advocaat'.

Shukrula's arrestatie op donderdag 10 april leidde tot geschokte reacties in de advocatuur. Hij werd aangehouden na een bezoek aan zijn cliënt Ridouan Taghi in de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) in Vught. Volgens het Openbaar Ministerie (OM) zou Shukrula zich schuldig hebben gemaakt aan 'deelname aan een criminele organisatie'.

Strafrechtelijk onderzoek

Wat deze zaak zo bijzonder maakt, is de doorslaggevende rol die veiligheidsdienst AIVD in Shukrula's arrestatie heeft gespeeld. Het strafrechtelijk onderzoek naar de advocaat begon namelijk in december na een tip van de inlichtingendienst.

In een zogenoemd ambtsbericht aan het OM meldde de AIVD dat Shukrula berichten van zijn cliënt Taghi zou doorspelen aan personen in het criminele netwerk van Taghi.

Zorgen over communicatie

Hoewel AIVD-baas Erik Akerboom niet op individuele zaken kan ingaan, zegt hij tegen EenVandaag dat de AIVD zich zorgen maakt over de mogelijkheden tot communicatie, die criminelen vanuit de gevangenis nog kunnen hebben met hun netwerk.

"Een van de belangrijkste dingen die wij willen voorkomen is dat criminelen - ook als ze zitten opgesloten in de gevangenis - kunnen blijven spreken met hun criminele netwerk. Want hiermee kunnen ze nog altijd een dreiging uitoefenen op de samenleving."

Niet meer aansturen vanuit gevangenis

Het feit dat de AIVD deze tip doorgaf aan het OM, doet vermoeden dat de dienst zich vaker bezighoudt met verdachten in het Marengo-proces. De criminele organisatie van Taghi in het bijzonder.

Akerboom: "Dat we standaard meeluisteren met de telefoongesprekken tussen advocaten en deze personen, dat kan niet de conclusie zijn. Het gaat ons erom dat de communicatie vanuit de gevangenis stopt en dat niet langer de criminele netwerken kunnen worden aangestuurd. Bijvoorbeeld via een advocaat."

Kritische brief

Bovendien is het vanzelfsprekend dat de AIVD in actie komt, als er sprake is van 'bedreiging van de rechtstaat', vervolgt Akerboom. "Als deze criminele netwerken zich bezighouden met het bedreigen en zelfs liquideren van personen die onze rechtstaat vertegenwoordigen, dan kunnen ze erop rekenen dat ze in het vizier van van de AIVD komen. Dat is evident."

Een maand voor de arrestatie van Shukrula was er nog forse kritiek op de werkwijze van de AIVD. Twee toezichthouders van de geheime dienst concludeerde in een kritische brief dat de AIVD zich niet altijd aan de regels houdt.

Vaker onderzoek naar criminelen

De wet schrijft namelijk voor dat dat inlichtingendienst criminelen alleen mag onderzoeken als ze de nationale veiligheid in het gevaar brengen. Daar blijkt de AIVD zich volgens de eigen toezichthouders niet altijd aan te houden.

De dienst doet te vaak onderzoek naar criminelen waarbij de nationale veiligheid helemaal niet in het geding is.

'Beter onderbouwen'

Akerboom: "Als er een directe geweldsdreiging is van een politicus, een advocaat of een journalist, dan melden wij dat direct bij de politie, zodat die kan ingrijpen. Maar er zijn ook strafbare feiten die niet direct raken aan de nationale veiligheid, maar waar soms wel een crimineel netwerk achter ligt."

De AIVD-baas zegt dat de dienst zich wel degelijk aan de regels houdt. "Dit is de reden dat wij toezichthouders hebben. Die kijken altijd met ons mee, en fluiten ons ook terug als we te ver gaan. Dus als de toezichthouder dit zegt, zullen we nog beter onderbouwen dat er directe link is met de nationale veiligheid."

Nog 60 dagen in hechtenis

De 36-jarige Shukrula is de derde advocaat van Taghi die is opgepakt. In oktober 2021 werd Taghi's neef Youssef Taghi opgepakt en in april 2023 werd Inez Weski gearresteerd.

Shukrula was sinds november vorig jaar advocaat van Taghi. Samen met raadsheren Carlo Crince le Roy en Sultan Kat stonden zij Taghi bij. Na de arrestatie van Shukrula legden ook de overgebleven twee advocaten de verdediging van Ridiouan Taghi neer. Afgelopen vrijdag werd het voorarrest verlengd van de voormalig advocaat van Taghi. De raadkamer van de rechtbank in Amsterdam besloot dat Shukrula nog 60 dagen in hechtenis moet blijven.