Aan thuiswerken komt voorlopig geen eind. Het gevolg: lege kantoortuinen en -gebouwen. De functie van het kantoor zal veranderen, verwachten experts. "Het wordt een ontmoetingsplek met een clubhuisgevoel."

Sinds maart werken veel Nederlanders thuis. Tijdens zijn meest recente persconferentie riep premier Rutte ons op 'om ook na september zoveel mogelijk thuis te werken'. Kortom, thuiswerken is here to stay.

Niet meer noodzakelijk

Door corona neemt thuiswerken een vlucht. Werknemers die normaal gesproken 5 dagen per week op kantoor zitten, werken nu thuis en beeldbellen bijna onophoudelijk.

Veel werk blijkt prima digitaal te kunnen en de gang naar kantoor is niet meer noodzakelijk. Kantoren zijn nagenoeg leeg en werken met een maximale bezettingsgraad van 40 procent.

Ontmoetingsplek

Harold Coenders, directeur bij de vastgoedspecialist Colliers International ziet een verandering in het karakter van het kantoor. "Nu werknemers minder naar kantoor gaan, wordt de keer dat je wel gaat belangrijker."

Het kantoor krijgt volgens hem een socialere functie. "Het wordt meer een ontmoetingsplek waar je de collega's weer even ziet. Ik denk dat bedrijven met kantoren daarop gaan inspelen."

Niet voor creatieve processen

Een van die bedrijven is verzekeraar Achmea. Al in de jaren 90 introduceerde het bedrijf voor haar 14.000 werknemers de mogelijkheid om thuis te werken. Eerst 1 of 2 dagen per week, nu is dat praktisch fulltime.

"Qua werk gaat dat allemaal prima", zegt HR-directeur Elly Ploumen. "Maar thuiswerken leent zich niet voor creatieve processen, zoals brainstormsessies. Daarvoor kun je het beste samenkomen. En mensen missen toch ook het sociale contact, willen graag hun collega's weer in levende lijve zien."

Clubhuisgevoel

Achmea geeft kantoorruimtes een nieuwe functie. "We willen minder traditionele ruimte met bureaus en meer 'samenkomstruimtes'. Die kunnen gebruikt worden voor brainstormsessies en creatieve processen", aldus Ploumen.

"We hopen zo meer een clubhuisgevoel te creëren, de functie van ontmoetingsplek wordt belangrijker."

Caravan als vergaderruimte

Meer samenkomstruimtes dus. Voorlopers van deze kantoorindeling zijn Amerikaanse techbedrijven als Google en Microsoft. Het Amsterdamse pand van Google heeft naast bureaus veel aparte ruimtes voor overleg en ontspanning. Van een caravan als vergaderplek tot een ontspanningsplek met kussens en zitzakken.

Zover zal het bij Achmea niet gaan. "We werken al met flexplekken en kijken nu naar de toekomstige inrichting van onze kantoren", laat een woordvoerder weten. "We denken wel aan grotere ruimtes, maar niet aan de opstelling zoals bij Google."

Paspoppen in maatpak

Bij accountantsbedrijf PwC is het normaal gesproken druk op kantoor. Nu is het er stil: de drieduizend mensen die normaal gesproken in het Amsterdamse kantoor werken, doen dat nu vanuit huis. "We hebben nu een bezettingsgraad van 12 procent", vertelt HR-directeur Olivier van Urk.

Om het wat minder leeg te laten lijken, staan in de koffiecorner paspoppen gekleed in maatpak. Werknemers mogen één dag per week naar kantoor komen, maar moeten dat wel reserveren via een app. "Zo proberen we eventuele drukte te reguleren", aldus Van Urk.

Krimp, maar kantoor blijft

"De kantorenmarkt reageert altijd traag op veranderingen, vanwege de lange looptijd van huurovereenkomsten", zegt vastgoedspecialist Harold Coenders. "Maar we voorzien wel een krimp. Bedrijven waarvan de huurovereenkomst binnenkort afloopt, kiezen veelal voor een korte verlenging. Men wacht de ontwikkelingen rond corona en het thuiswerken af."

Overigens verwacht Coenders niet dat kantoren massaal zullen verdwijnen. "De wens van een mooi kantoorpand zal blijven bestaan. Zeker nu het een ontmoetingsplek wordt, een plek met een sociale functie."

Minder hoogbouw

Wel voorziet Coenders dat nieuwbouw op de lange termijn minder in de hoogte zal plaatsvinden. "Het gebruik van de lift is in coronatijd lastig, een kleine ruimte met minder ventilatie. Ik kan me voorstellen dat bedrijven dat bij een nieuw te bouwen kantoorpand meenemen in hun overwegingen."

Ook verwacht hij minder kantoorruimte. "Met een kleinere bezettingsgraad is er minder kantoorruimte nodig, hoewel je wel rekening moet houden met de bredere opzet van de kantooropstelling in verband met de anderhalvemeter afstand."

Verder van werk

De vastgoedexpert vermoedt dat mensen op termijn verder weg gaan wonen van hun werk. "Als meer thuiswerken 'het nieuwe normaal' wordt, kan ik me voorstellen dat werknemers verder van hun werk gaan wonen", vertelt hij.

"Je hoeft dan immers niet meer iedere dag een enorme afstand af te leggen en in de file te staan. Als dat maar 1 keer per week is, is dat te overzien."

NSC en ChristenUnie pleiten voor een zogenaamde rode knop om jongeren digitaal beter te beschermen. Waarmee met één druk op de knop, al jouw online gegevens in één keer worden verwijderd. De vraag is of dat gaat werken.

Jongeren moeten beter beschermd worden op het internet. Dat is de boodschap die Don Ceder van de ChristenUnie en Jesse Six Dijkstra van NSC aan de Tweede Kamer duidelijk willen maken. "Voordat je achttien bent, zijn er verschillende online profielen van je gemaakt."

Cookies slaan alles op

"Onze persoonlijke gegevens worden opgeslagen door cookies', zegt Lotje Beek, beleidsadviseur bij Bits of Freedom. "Cookies zijn een soort bestandjes die op een website zitten, en vervolgens vanaf de website terug gaan naar je computer'', legt ze uit. "Hierdoor houden ze bij wat jij online doet, op welke dingen je klikt, en voor hoelang."

"Deze informatie wordt vervolgens opgeslagen door bedrijven zoals Meta en Google. Op basis hiervan schetsen ze jouw persoonlijk profiel", vervolgt Beek. "Ze weten hierdoor precies welke boodschap ze aan jou kunnen meegeven, bijvoorbeeld om iets te kopen op het internet. Hierdoor verlies je de autonomie."

Persoonlijke online profiel

"Middels een online profiel kunnen bedrijven jou opdelen in bepaalde categorieën", vertelt cyberexpert Dave Maasland. "Bijvoorbeeld op interessegebied, leeftijdscategorie en of je man of vrouw bent. Dat kan heel gedetailleerd gaan."

"Maar dat gebeurt niet alleen via cookies", maakt hij duidelijk. "Ook je mobiele apparaat slaat informatie op. Het belangrijkst is dat mensen beseffen dat als je digitale voetsporen achterlaat, je snel persoonlijke informatie vrijgeeft."

Kansongelijkheid voor jongeren

Volgens NSC en ChristenUnie kunnen digitale profielen negatieve gevolgen hebben en leiden tot kansenongelijkheid. Ook beleidsadviseur Beek kan zich hierin vinden. "Vacatures voor mannelijke beroepen worden voor 90 procent vaker aan mannen laten zien, blijkt uit onderzoek van het College van de Rechten voor de Mens. Vrouwen zien weer vaker vacatures voor kappersopleidingen, waardoor zij vacatures als monteurs bijvoorbeeld missen. Dit levert minder kansen op en verdeelt de samenleving."

Ook cybersecurity-expert Maasland ziet problemen. "Als eenmaal iets op het internet staat, zal deze informatie niet snel verdwijnen. Bijvoorbeeld fanatieke berichten over je voetbalclub, of een boze reactie naar een leraar, die kunnen later altijd weer opduiken. Tijdens een ruzie of een sollicitatie bijvoorbeeld," legt hij uit.

'Niet hoe het internet werkt'

Precies hier zit volgens Maasland ook de crux. "De informatie op het internet staat altijd ergens opgeslagen, zelfs met een mooie rode knop. Hoe graag we ook een makkelijke oplossing willen, dit is niet hoe het internet werkt."

Desondanks vinden beide experts het goed dat NSC en ChristenUnie dit onderwerp onder de aandacht brengen. "Jongeren moeten beter beschermd worden op het internet, maar we moeten in deze fase vooral kijken naar de voorkant," vervolgt Maasland. "Kinderen moeten weten dat het belangrijk is om na te denken wát je plaatst op het internet. De oplossing zit in meer educatie en mediabewustzijn. Niet bij een magische knop."