Net over de grens in het Belgische plaatsje Ekser werden deze week drie doden aangetroffen in wat een illegaal drugslab bleek te zijn. In ieder geval twee van de drie slachtoffers zijn Nederlanders uit Eindhoven.

"Ik kijk er al niet meer van op", zegt Henk Hellegers, burgemeester van het Brabantse plaatsje Uden. Vijf jaar geleden werd het dorp opgeschrikt door eenzelfde situatie. Twee doden werden aangetroffen in een bedrijfspand dat was omgebouwd tot drugslab. De slachtoffers hadden hun gasmaskers nog op. "Toen was het nog vrij uniek", zegt Hellegers, "maar in de afgelopen vijf jaar is het al zo vaak gebeurd".

Hardnekkig

De productie van harddrugs is al jaren een hardnekkig probleem in het zuiden van Nederland. De Udense burgemeester wordt er regelmatig mee geconfronteerd. "Je merkt dat er veel geld in te verdienen valt. Daardoor gaan ze steeds onvoorzichtiger te werk." Met alle gevolgen van dien.

Geconfronteerd met het nieuws van twee doden in een Udens bedrijfspand, was het voor burgemeester Hellegers meteen duidelijk dat dit over drugsproductie zou gaan. "Dan kom je meteen in actie. We gaan natuurlijk meteen nadenken over de veiligheid en wat te doen met het gebouw. Dat hebben we uiteindelijk voor een lange periode gesloten", aldus Hellegers. "We hebben geluk gehad dat het op een bedrijfsterrein was en niet in een woonwijk". De grotere kans op brand en ontploffing in een drugslab brengen in een woonwijk grote risico's met zich mee.

Synthetische drugs zijn 'big business'

De ontwikkeling en productie van drugs hebben in de laatste decennia een grote vlucht genomen, volgens Hellegers. "Als je een jaar of vijftien geleden werd getipt over een hennepplantage, dan was dat heel bijzonder". Inmiddels zijn de hennepplantages alweer aan de minderende hand.

"Synthetische drugs zijn nu big business", zegt Hellegers. "Dat merken we aan de gevolgen. Het drugsafval wordt in onze gemeente geloosd, de bossen worden flink vervuild".

'Het wordt wel steeds moeilijker'

Het is voor de gemeente een flinke uitdaging om de drugsproducenten op te sporen. "We krijgen er wel een vinger achter, maar het is maar een fractie waar we grip op krijgen", zegt de burgemeester van Uden. Het onderzoek ernaar is traag en als daders worden opgespoord, zijn anderen alweer een nieuw drugslab begonnen.

Henk Hellegers ziet de ontwikkelingen met lede ogen toe. Of hij nog gelooft dat de strijd met de drugsproducenten gewonnen kan worden? "Geloof moet je altijd houden, maar het wordt wel steeds moeilijker."

Het Centraal Orgaan Opvang Asielzoekers wil af van de forse dwangsom van 50.000 euro per dag. En dus staan twee overheden weer tegenover elkaar. "Zo komt het weer op het bord van de rechter, terwijl de landelijke politiek het eigenlijk moet oplossen."

"Ik had hier liever niet gestaan. Ik had liever gezien dat het COA zich zou richten tot de politiek en de minister en niet richting Westerwolde", zegt Jaap Velema, burgemeester van Westerwolde. Het is vandaag de derde keer dat Het Centraal Orgaan Opvang Asielzoekers (COA) en de gemeente, waar aanmeldcentrum Ter Apel zich bevind, tegenover elkaar in de rechtszaal zitten.

COA in hoger beroep

Het COA ging in hoger beroep tegen een eerdere uitspraak van de rechter over het te volle aanmeldcentrum in Ter Apel. De rechter had toen bepaald dat er maximaal 2.000 asielzoekers in het centrum mogen verblijven en legde een dwangsom op van €50.000 per dag als dit aantal werd overschreden. Deze dwangsom kon tot maximaal 5 miljoen euro oplopen.

Dit bedrag ligt veel hoger dan de eerdere dwangsom van 15.000 euro per dag (en maximaal 1,5 miljoen euro), die al door het COA aan de gemeente Westerwolde is betaald. De organisatie was niet van plan om naar de rechter te stappen, maar ziet nu geen andere oplossing.

'We hebben geen prikkel nodig'

"Wij vinden echt niet dat we een prikkel nodig hebben, want we werken ons al een slag in de ronde en we kunnen ook niet makkelijker mensen uitplaatsen", reageert COA-bestuursvoorzitter Milo Schoenmaker. Hij stelt dat het COA afhankelijk is van externe factoren en dat een dwangsom geen oplossing biedt.

"Daarom zijn we in beroep gegaan", gaat hij verder. "Ook zijn we geen fan van dwangsommen, we steken dat geld liever in goede opvanglocaties in het land dan dat we het nu naar de gemeente moeten overmaken."

Overheid moet het oplossen

Volgens hoogleraar Bestuursrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen Herman Broring, is het bijzonder dat twee overheden elkaar in de rechtszaal treffen. "Er staan twee partijen tegenover elkaar die er eigenlijk niks aan kunnen doen", zegt hij.

Volgens Broring vechten ze een ruzie uit die vooral door asielminister Faber op te lossen is. "Het is net als twee huurders die ergens ruzie over hebben, bijvoorbeeld een lekkage, die alleen de verhuurder kan oplossen." In dit geval wijst de hoogleraar de overheid als de verhuurder aan.

Op het bord van de rechter

"De oplossing zou moeten komen van de minister, die heeft de mogelijkheden", legt de hoogleraar uit.

"Maar de politiek die laat het zitten. En ja, waar de politiek het laat zitten, komt de zaak uiteindelijk terecht in een juridische procedure voor de rechter."

Teleurgesteld in minister

Over zo'n 4 weken zal de rechter een uitspraak doen. Maar de echte belangrijke uitspraken moeten komen van asielminister Marjolein Faber (PVV) en Mona Keijzer (minister Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, BBB), vinden ook Schoenmaker en burgemeester Velema.

"De minister is ook verantwoordelijk voor de asielopvang op dit moment. Dus daar waar ze veel inspanningen verricht met de beperking van de instroom, heeft ze ook een verantwoordelijkheid met betrekking te opvang. En die is tot dusver nog steeds heel erg teleurstellend", merkt Velema op.

'IND krijgt meer werk'

De burgemeester benadrukt dat hij zich zorgen maakt over de beperkte samenwerking met de Vereniging van Gemeenten en het ministerie om tot een werkbare oplossing te komen. Ook het COA ziet de opvangproblemen met de nieuwe asielwetten van Faber niet meteen verdwijnen.

"Wij denken dat het zomaar zou kunnen zijn dat de doorstroom, dus de tijd die mensen verblijven bij ons, nog langer wordt", zegt Schoenmaker. "En daar zijn we niet erg gelukkig mee. Want de IND (Immigratie- en Naturalisatiedienst) moet dan langer en meer doen aan beoordelingen."

Het gebruik van satellieten als communicatiemiddel is belangrijk voor het Oekraïense leger. Nu doen ze dit via de Starlink-satellieten van Elon Musk. Maar na Trumps beslissing om hulp aan Oekraïne stop te zetten, is de angst dat ook Starlink wegvalt.

"Ze zijn enorm belangrijk voor Oekraïne. Starlink is de ruggengraat van het militaire communicatieverkeer", vertelt Defensiespecialist Patrick Bolder, van het Haags Centrum voor Strategische Studies. Een scenario waarbij deze satellieten - die de Amerikaanse Elon Musk sinds het begin van de oorloog beschikbaar heeft gesteld - niet meer gebruikt kunnen worden, kunnen dus desastreuse gevolgen hebben voor Oekraïne.

Starlink-satellieten

"Er zijn er inmiddels zo'n achtduizend satellieten en ze zitten in een relatief lage baan boven de aarde op zo'n 550 kilometer. Ze maken verbinding met elkaar en kunnen communicatie opzetten, zoals radioverkeer overnemen", legt Bolder uit over de satellieten die het Oekraïense leger op dit moment nog kan gebruiken.

En juist omdat ze in een lage baan om de aarde zitten, is daar weinig tijdverlies in het versturen van berichten. "Ze vliegen met 27.000 kilometer per uur om de aarde heen. Het zijn er zoveel, er is altijd wel een binnen bereik om contact mee te maken."

Eenvoudig systeem

"Het systeem ook zo opgezet dat het eigenlijk heel eenvoudig is om te gebruiken", gaat de defensiespecialist verder.

"Je hebt een computertje nodig, je sluit de terminal aan, je zet de boel aan en hij gaat zelf naar de beste satellieten zoeken. Dan legt hij een verbinding en dan kan je er gebruik van maken, zelfs als je beweegt."

Alternatieven

Maar nu de geopolitieke spanningen in de wereld in een hoog tempo toenemen, en de Amerikaanse president Donald Trump na een publieke aanvaring met de president Zelensky besloot om steun aan Oekraïne terug te trekken, lijkt het erop dat het land snel naar een alternatief voor Starlink moet gaan zoeken.

Er zijn wel andere, nationale satellietcommunicatie aanbieders, maar die hebben niet zo'n netwerk als Starlink heeft en zijn vaak ook niet zo goedkoop, weet Bolder. "Die hangen op 36.000 kilometer boven de aarde en hebben meer tijd nodig om de signalen rond te sturen."

Eutelsat OneWeb

Een serieus alternatief voor Europa, en dus ook Oekraïne, is het Franse Eutelsat OneWeb. Dat moet een netwerk van 600 satellieten worden. "Maar dat zijn er een stuk minder, waardoor je niet de garantie hebt dat je 24/7 connectie hebt", merkt de defensiespecialist op.

Het is nog de vraag of het dus zo soepel zal zijn als Starlink. Het voordeel is wel dat die satellieten redelijk laag boven de aarde hangen en dus ook snel met de aarde kunnen communiceren.

Iris2

Verder is Europa bezig met een eigen netwerk van satellieten, Iris2. Dat is volgens Bolder vergelijkbaar met Starlink, maar dan moderner én veiliger. "Iris2 is volledig Europees. Amerika of een ander land kan dat niet zomaar afsluiten."

Die satellieten kunnen alleen pas rond 2030 in gebruik genomen worden. "Tegen die tijd zijn er nog meer satellieten van Starlink en is er dus nog meer competitie in de ruimte."

Snel omschakelen

Als Oekraïne echt afgesloten zou worden van Starlink dan zijn er dus wel opties. Hoe snel die overstap kan plaatsvinden ligt volgens Bolder onder andere aan de beschikbaarheid van grondterminals, die de signalen moeten opvangen.

We weten nu nog niet hoe 'breedbandig' die netwerken zijn, dus hoeveel informatie tegelijk er verzonden kan worden. "Maar het kan wel snel gaan met het opzetten van de alternatieve communicatie", merkt Bolder tot slot op.