Dit is waarom de ruzie tussen Italië en Europa ook voor ons belangrijk is

Armpje drukken, ping-pongen, blufpoker… De ruzie over de Italiaanse begroting doet denken aan een gezelschapsspel met twee fanatieke deelnemers. Maar ze spelen wel met vuur. Als het land en de banken echt in de problemen komen, heeft dat onvermijdelijk effect op heel Europa en dus ook op ons.

"Deze begrotingsdiscussie heeft het in zich om uit de klauwen te lopen", waarschuwt Corné van Zeijl, beursanalist bij Actiam. Voor het eerst in de geschiedenis wijst de Europese Commissie een begroting af omdat die niet voldoet aan de regels, afgesproken door alle Europese landen, waaronder ook Italië.

‘Schuld is vijand van het volk’

Onderwerp van de onenigheid is de ‘begroting van het volk’ die Rome op 15 oktober indiende. Daarin staan onder andere een verlaging van de pensioenleeftijd, lagere belastingen en een basisinkomen voor de allerarmsten. Door de 37 miljard aan extra uitgaven stijgt het begrotingstekort en groeit de schuldenlast naar 2,3 biljoen euro. De staatsschuld is nu al 130 procent van het bbp (dat wat je als land jaarlijks verdient), terwijl de afspraak in Europa is dat de schuld niet hoger mag zijn dan 60 procent.

Italië vindt de investering nodig om de economie aan te jagen, maar Brussel waarschuwt dat Italië een schuld krijgt die het land niet meer kan dragen. Eurocommissaris Moscovici noemt de staatsschuld de vijand van het volk. "Wat ons vooral zorgen baart, zijn de gevolgen voor de burgers."

Veel arme mensen

Toch is de meerderheid van de Italiaanse burgers is erg enthousiast over de plannen van regeringspartijen Lega en Vijfsterren. In Italië leven zo’n 4,7 miljoen mensen onder de armoedegrens. De werkloosheid loopt volgens statistisch  bureau Istat tegen de 10 procent. En van de jongeren op zoek naar een baan is één op de drie werkloos. De bevolking smacht dus naar verbetering.

Door de pensioenleeftijd te verlagen moet er meer werk vrij komen voor jongeren. En met een basisinkomen voor de allerarmsten stijgt de consumptie. Volgens vicepremier Salvini is de begroting de enige manier voor Italië de economie aan te jagen en om op termijn de overheidsschuld te verlagen. Dat ze daarmee breken met Europese regels doet hem weinig: "Italië komt op de eerste plaats."

Economie groeit nauwelijks

"Een hoge staatsschuld is niet erg als je economie groeit", zegt Corné van Zeijl, beursanalist bij Actiam. Maar de Italiaanse economie groeit nauwelijks. En zelfs de Italiaanse Centrale Bank heeft al gezegd dat er geen uitzicht is op beter economisch perspectief. "Eén van de redenen voor de lage groei is de hoge vergrijzing in het land", zegt Van Zeijl. "Ze hebben daar van alle Europese landen het meest last van."

De afgelopen maanden werd duidelijk dat de financiële markten het vertrouwen verliezen in Italië waardoor de rente op de staatsobligaties stijgt. En daar wringt de schoen. "De komende jaren moet de torenhoge staatsschuld geherfinancierd worden. Met een hoge rente is dat heel duur", zegt Van Zeijl. "Met extra uitgaven jaag je de economie wel aan, maar de schuldenlast wordt zo hoog, dat kan Italië niet betalen."

Banken in problemen

De eigen bevolking van Italië gaat er als eerste last van krijgen. Doordat het land al zoveel geld kwijt is aan rente en aflossingen is er minder om te investeren in bijvoorbeeld infrastructuur en innovatie. Er wordt nu al net zoveel geld uitgegeven aan rente en aflossingen als aan onderwijs, zegt Eurocommissaris Dombrovskis: "Welke boodschap geef je aan de jongere generatie als je die opzadelt met zo’n schuldenlast?"

Als investeerders nog meer rente vragen, raken niet alleen de overheidsfinanciën verder uit balans, maar komen ook de Italiaanse banken in de problemen. Bij dalende bankkoersen is de kans groot dat Italiaanse spaarders in paniek raken en hun geld opeisen, met alle gevolgen van dien. Doordat de staatsschuld grotendeels in binnenlandse handen is, zijn deskundigen minder bang dat een Italiaanse crisis overslaat naar andere Europese landen.

Effect op Europa

Maar als het land en de banken echt in de problemen komen, heeft dat onvermijdelijk effect op heel Europa. Niet alleen verliezen we een belangrijke handelspartner, door de gedeelde Euro zijn we financieel-economisch met elkaar verbonden.

Martin Visser, financieel journalist bij de Telegraaf: "Als het vertrouwen van de beleggers verdwijnt heeft iedereen daar last van. Dalende aandelenkoersen zijn slecht voor de economie en bijvoorbeeld ook onze Nederlandse pensioenfondsen worden dan geraakt. De planbureaus voorspellen al een mindere groei van de economie door bijvoorbeeld de Brexit en de handelsoorlog tussen de VS en China. Daar komt nu de dreiging van Italië bij."

Te groot om te redden

Als Italië failliet gaat, zijn ze te groot zijn om te redden, zoals we deden bij Griekenland. "Dat kan Europa niet en dat willen we ook niet. In het meest ernstige scenario kan het leiden tot een Italiaanse exit. En een Europa zonder Italië is onvoorstelbaar", zegt Visser.

"De Europese Commissie heeft gelijk dat ze nu van Italië vragen hun begroting aan te passen", zegt Corné van Zeijl. "Als er een tijd is om het dak te repareren is het nu, nu het economisch relatief rustig is."

Soort oorlogssituatie

Voor de Italiaanse regering voelt de Brusselse inmenging als onwenselijke bemoeienis. Volgens Visser staat Brussel in zijn recht: "Elk land heeft een eigen cultuur en zich toch gecommitteerd aan gezamenlijke economische afspraken. Het is de eigen keus van Italië geweest om hieraan mee te doen. We delen een munt. Om grote verschillen tussen landen te voorkomen moeten landen zich houden aan ongeveer hetzelfde economisch beleid."

Als Italië blijft weigeren de begroting aan te passen kan de Europese Commissie boetes uitdelen en subsidies stopzetten. "Je komt in een soort oorlogssituatie", vreest Visser. "De vraag is wanneer het moment komt dat Italie inbindt. En de geschiedenis wijst uit dat Brussel heel flexibel kan zijn, dus als Rome maar een beetje naar hen toekomt zullen ze een nieuwe begroting al snel goedkeuren."