De Duitse politie heeft 25 mensen aangehouden die ervan worden verdacht dat ze een gewapende coup wilde plegen. De verdachten zijn aanhangers van de Rijksburgers. Maar wie zijn dat eigenlijk? "Ze waren bereid om daarbij mensen te vermoorden."

"Ze waren erop uit om de Duitse regering omver te werpen en een eigen regering daarvoor in de plaats te brengen", zegt promovenda Veiligheidsgeschiedenis Annelotte Janse van de Universiteit Utrecht. Zij doet onderzoek naar extreemrechts geweld en terrorisme in de naoorlogse Westerse wereld. "Ze waren daarbij ook bereid om mensen te vermoorden. Daarmee wilde ze een nieuw Duitsland vormgeven, naar hun eigen politieke idealen en een autoritaire staat vestigen."

Grondwet ontkennen

In totaal werden vandaag 150 invallen gedaan. De politie heeft 52 mensen op de radar. De Rijksburgers zijn volgens Hanco Jürgens van het Duitsland Instituut een heel gemêleerde groep. "Wat hen bindt, is dat ze vinden dat de huidige democratie is opgedrongen door de geallieerden na de Tweede Wereldoorlog. Zij erkennen de grondwet dus niet en ze sluiten zich aan bij de waarden van het oude keizerrijk van voor de oorlog."

De Rijksburgers accepteren volgens Jürgens de Duitse wetten niet."Er was bijvoorbeeld een meneer die zijn nummerbord op zijn auto andersom had geplaatst omdat hij vond dat de Duitse waarden ook andersom waren. Hij wilde de verkeersregels niet erkennen. Zo waren er veel incidenten bij elkaar en bleek het een grotere groep te zijn dan gedacht."

Groeiende groep

De Rijksburgerbeweging ontstond in 1975 en heeft nu zo'n 20.000 aanhangers. Volgens Janse is de beweging gegroeid en ook zichtbaarder geworden. "De groep die vanochtend is aangehouden laat zien dat de grenzen tussen verschillende stromingen steeds poreuzer worden. Het gaat om antivaxxers, Rijksburgers en een groep mensen die bij neo-nazi-organisatie Combat-18 vandaan komen. Ze weten elkaar beter te vinden en de ideeën die deze groepen uitdragen zijn meer mainstream geworden."

Daarmee doelt Janse op de arrestatie van voormalig parlementslid Birgit Malsack-Winkemann, lid van het rechts-populistische Alternative für Deutschland (AfD). Zij zat namens die partij van 2017 tot en met 2021 in de Bondsdag. "Daarin zie je dat het zich meer naar het midden van de maatschappij verplaatst en dat trekt opnieuw mensen aan en daar moeten we wat mee."

Mislukken

Beide experts zijn erover uit dat - ondanks dat het vermoedelijk gaat om de grootste anti-terreuroperatie in de geschiedenis van de Bondsrepubliek Duitsland - dat een daadwerkelijke gewelddadige couppoging zou mislukken.

"De Duitse democratie is zo ingesteld als een, zoals ze het zelf noemen, weerbare militante democratie. Echt ingesteld op dreiging tegengaan uit extremistische hoeken. Of het nu rechts, links of religieus is", zegt Janse.

De zoveelste

"Het is niet de eerste razzia die ze hebben gepleegd om dit soort netwerken op te rollen en mensen te arresteren, maar de zoveelste. Al is het wel een hele grote. Maar dat laat wel zien dat ze er stevig bovenop zitten en deze bedreiging serieus nemen", zegt Janse.

Jürgens: "Natuurlijk is deze groep gevaarlijk en hebben ze ook gevaarlijke plannen en wapens. Maar ik denk dat de democratische cultuur in Duitsland zo sterk is. Dat wanneer ze daadwerkelijk een coupe plegen dat tachtig procent van Berlijn naar de Rijksdag komt om ervoor te zorgen dat deze mensen toch niet de macht krijgen die ze zouden willen hebben."

'Dodenweg' wordt hij genoemd, de rijksweg N36 tussen Ommen en Almelo. Jaarlijks vallen er slachtoffers. Ook deze maand kwamen er twee mensen om het leven. Wat maakt de N36 zo gevaarlijk?

Deze week was het opnieuw raak op de N36. Een bestuurder raakte gewond bij een botsing tussen een busje en een vrachtwagen. Twee weken geleden verongelukten bij een frontale botsing tussen een auto en een kleine vrachtwagen twee mannen. Eind februari viel er een zwaargewonde op de weg. In nog geen half jaar tijd vielen er 3 doden en 7 gewonden op de 36 kilometer lange weg.

Gevaarlijke situaties met inhalen

De lijst met (ernstige) ongevallen is nog veel langer. Vrachtwagenchauffeur Gert van het Almelose Bolk Transport snapt wel waarom de N36 een 'dodenweg' genoemd wordt. Hij zit zo'n 3 keer per week op de weg en ziet het vaak misgaan.

De gevaarlijke situaties ontstaan met name wanneer mensen gaan inhalen. "Dat mag niet, maar mensen proberen het toch, vooral als ze achter een vrachtauto zitten."

'Het gaat vaak nét goed'

Een vrachtwagen is lang en gaat niet snel. Een ander probleem op de weg is dat je geen kant op kunt als er plots een tegenligger is. "Je hebt niet veel ruimte om uit te wijken hier."

Zo zat hij een keer achter een personenauto die heel langzaam reed. De persoon die weer achter Gert reed dacht dat hij alleen de vrachtwagen moest inhalen waardoor hij én de vrachtwagen én de auto moest inhalen. Het gaat vaak maar nét goed, zegt hij.

Een fout kan fataal zijn

Wat ook een probleem is, zijn de te korte op- en afritten op sommige plekken. "Dat maakt invoegen moeilijk." En vooral in de ochtend en avond is het 'gigantisch druk', vertelt chauffeur Gert. Maar ondanks die drukte zijn ze ook bezig met hun telefoon.

Het is overigens niet zo dat mensen gevaarlijker rijden op een N-weg, zegt Fieke van Schaik van de ANWB. "Wat je op de N36 ziet, en ook op andere N-wegen, is dat op stukken waar geen middenberm is, je heel snel op de andere kant van de weg kan komen. En dan is een fout fataal."

Relatief veel doden

Op N-wegen vallen relatief gezien de meeste verkeersdoden, zo'n 20 procent van de verkeersdoden valt op een rijksweg. Dat zit hem dus met name in hoe de wegen zijn ingericht, legt Van Schaik van de ANWB uit. Ze zijn vaak tweebaans, met beide rijbanen een andere richting op.

De wegen zijn daarnaast vaak smal en er zijn weinig uitwijkmogelijkheden in de berm. "Als er een korte berm naast zit en je raakt van de weg, dan beland je bijvoorbeeld snel in een sloot." Een ander probleem wat op veel N-wegen speelt, is een korte invoegstrook, er is vaak weinig ruimte om in te voegen.

Alle N-wegen een middengeleider

Niet alleen op de N36 maar op alle N-wegen zouden de rijbanen gescheiden moeten worden. "Dus zo'n geleiderail op de middenberm, is is daar heel belangrijk voor", zegt Van Schaik. De politiek heeft 200 miljoen gereserveerd om alle gevaarlijke N-wegen aan te pakken. "Daarmee kun je maar een heel klein stukje weg aanpakken, terwijl daar eigenlijk veel meer voor nodig is."

Alleen al voor het aanpakken van de hele N36 is 300 miljoen euro nodig, becijferde Rijkswaterstaat. Volgens Van Schaik lijkt verkeersveiligheid geen prioriteit voor dit kabinet. In deze kabinetsperiode is geen extra geld vrijgemaakt voor verkeersveiligheid, die 200 miljoen stamt al uit 2022, legt ze uit. "Er is nu geld nodig."

Minister heeft plan voor rijbaanscheiding N36

In een reactie op uitspraken van de gemeente Almelo laat minister van Infrastructuur en Waterstaat, Barry Madlener, weten nog voor de zomer met een plan te komen voor de N36. Madlener zegt dat nu wordt gekeken hoe de weg op korte termijn over de gehele lengte veiliger kan worden gemaakt. "Ik ben nu aan het kijken of we toch over de hele lengte de rijbaanscheiding kunnen aanleggen", zegt hij tegen EenVandaag.

Extra wensen, zoals verbreding of het aanpassen van viaducten, kunnen niet worden ingewilligd. De minister noemt dat 'luxe' waar op dit moment geen geld voor is. "We moeten echt binnen het budget werken, dat is een slechte boodschap aan de gemeente, maar het is niet haalbaar." Madlener zegt voor de zomer met een plan te komen.