Een boek geschreven door Mohammed Bouyeri, de moordenaar van Theo van Gogh, is op aandringen van de directeur Gevangeniswezen in het geheim per koerier bezorgd bij bewindslieden en volksvertegenwoordigers. "Het ministerie moet hierover opheldering geven."

De moord op filmregisseur Theo van Gogh is komende zaterdag precies 20 jaar geleden. Het boek van Bouyeri heet 'The devil's delusion of Dawkins' illogical conclusion' en is in bezit van EenVandaag. "Wat opvalt is dat Bouyeri nog steeds ontzettend gericht is op zendingsdrang en anderen wil overtuigen van zijn gelijk qua interpretatie van het geloof", zegt terrorisme-onderzoeker Bart Schuurman.

Alarmbellen rinkelen

Bouyeri wilde zijn religieuze document in 2018 opsturen naar een aantal ministers en parlementsleden. Op dat moment gingen alle alarmbellen rinkelen. Volgens bronnen belandde de kwestie zelfs op het bureau van toenmalig justitieminister Ferd Grapperhaus, die ook een van de geadresseerden was.

De directeur Gevangeniswezen van de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) besloot vervolgens om het document in het diepste geheim en per koerier persoonlijk te laten bezorgen bij de geadresseerde politici in Den Haag. Voornamelijk om te voorkomen dat het boek terecht zou komen bij derden, zoals journalisten. Dat blijkt uit een uitspraak na een procedure bij de beklagrechter. Sommige koeriers gingen wel drie keer op pad.

Inspiratiebron voor jihadisten

Het boek op die manier verspreiden was een onverstandige keuze, zegt VVD-Kamerlid Ulysse Ellian. "Mohammed Bouyeri wordt gezien als een wereldwijde inspiratiebron voor jihadisten en radicale moslims. Je moet dus heel erg voorzichtig zijn met het toestaan van dit soort geschriften. Dus ik vind dit wel heel opmerkelijk."

Ellian vindt dat de overheid niet mee moet werken aan het bezorgen van dit soort documenten. "Juist bij de moordenaar van Theo van Gogh zou je moeten zeggen: 'Gefeliciteerd met je boek, maar wij gaan dit niet voor je verspreiden'." De VVD wil opheldering van het ministerie van Justitie en Veiligheid en stelt daarom Kamervragen over de kwestie aan staatssecretaris Coenradie.

Geen dreigementen

Voor de verzending naar de politici is het boek wel eerst onderzocht. Het bevat geen dreigementen of radicale teksten, zo luidde de conclusie. Islamoloog Joas Wagemakers van de Universiteit Utrecht bevestigt dat: "Als je kijkt naar de inhoud, verschilt het niet veel van andere boeken die door moslims zijn geschreven. Het heeft helemaal niets te maken met de radicale islam."

In zijn boek bekritiseert Bouyeri de atheïstische opvattingen van de Britse evolutiebioloog Richard Dawkins. In het boek 'God als misvatting' stelt Dawkins dat een bovennatuurlijke schepper vrijwel zeker niet bestaat en dat religieus geloof een waanidee is. "Bouyeri is duidelijk beledigd. Hij wil zijn lezers ervan overtuigen dat Dawkins ongelijk heeft", zegt terrorisme-expert Schuurman. "Dat er genoeg bewijs is voor het bestaan van God en de goddelijke oorsprong van de Koran."

Bron: EenVandaag

Met de hand geschreven

'Zo waarlijk zweer ik bij wat jullie zien en bij wat jullie niet zien.' Zo begint het boek van Mohammed Bouyeri. Het is met de hand geschreven, in de gevangenis en bestaat uit 139 pagina's. "Het bestaat voor een deel uit gesprekken met de gevangenisbewaarder, die hij probeert te overtuigen van zijn standpunten", zegt Wagemakers.

Bouyeri citeert in het document een flink aantal bronnen. "Zo heeft hij meerdere Bijbelvertalingen gelezen", concludeert de islamoloog. "Hij gebruikt voetnoten om uit te leggen waar hij zijn informatie vandaan heeft. Dat doet hij heel systematisch. Wat dat betreft heeft hij het goed gedaan." Naast minister Grapperhaus is het boek verstuurd aan (oud-)Tweede Kamerleden Farid Azarkan, Thierry Baudet en Kees van der Staaij.

Recht om te corresponderen

Ook al lijkt het dan misschien geen gevaarlijk boek, VVD'er Ellian vindt toch dat je altijd moet blijven oppassen. "Het is mijn stellige overtuiging dat het onmogelijk is om zeker te stellen dat in dit soort teksten geen verborgen boodschappen zitten. Radicale moslims kunnen daar wel degelijk verborgen elementen uit halen. Maximale voorzichtigheid is dus geboden."

Maar terrorisme-onderzoeker Schuurman ziet het boek niet als bedreigend: "Er zitten geen opruiende boodschappen in die oproepen tot geweld. En hoe erg we het het ook oneens kunnen zijn met iemand als Bouyeri, die natuurlijk vreselijke dingen heeft gedaan: het blijft wel iemand met het recht om te corresponderen."

Bron: EenVandaag

'Waarom moet dat met koeriers?'

Gijs van de Westelaken, vriend van Theo van Gogh en producent van een aantal van zijn films, noemt de gang van zaken 'bizar'. "Waarom moet dat met koeriers? Is het dan een geheim boek? Dat heeft dan het Openbaar Ministerie zeker bedacht." Hij vindt dat het boek gewoon openbaar moet zijn.

"Deze man zit achter de tralies omdat hij een aanslag heeft gepleegd op het vrije woord en vervolgens wordt het vrije woord feitelijk de nek omgedraaid." Theo van Gogh zou het ook vreemd hebben gevonden, denkt Van de Westelaken: "Theo was dit boek met genoegen gaan lezen."

Bouyeri bedreigde gevangenispersoneel

In 2005 werd Bouyeri veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf voor de moord op Theo van Gogh met een terroristisch oogmerk. 12 jaar lang zat hij vast in de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) in Vught. In 2016 werd hij op de terroristenafdeling geplaatst. Daar sloopte hij begin 2017 de keuken. Ook bedreigde hij het gevangenispersoneel, blijkt uit documenten in handen van EenVandaag. Zo zou diegene die hem verbood ergens te bidden een 'dolk tussen de ribben krijgen'.

"Maar bij Bouyeri blijft het niet bij woorden", zegt Schuurman. "In die keuken had hij zich verschanst met een zelfgemaakt steekwapen. En het gaat natuurlijk ook om iemand die soortgelijke dreigementen 20 jaar geleden op vreselijke wijze heeft waargemaakt met de moord op Van Gogh. Dat is uiteraard extra bedreigend."

Zaak moord-Van Gogh voor Bouyeri 'afgesloten'

Mohammed Bouyeri is in 2021 overgeplaatst naar de terroristenafdeling van PI De Schie in Rotterdam. Via zijn advocaat laat hij EenVandaag weten 'geen bijdrage' te willen leveren: "Met de strafoplegging is de zaak rond de moord op Van Gogh voor Bouyeri nu afgesloten. Hij wenst daar niet meer op terug te komen."

In de Rotterdamse gevangenis zit Bouyeri vast in een speciaal, individueel regime. In 2022 ontstond grote ophef toen bleek dat drugsbaron Ridouan Taghi en terrorist Mohammed Bouyeri elkaar brieven schreven. De bezorging van een aantal van die brieven werd overigens geweigerd omdat de gevangenisdirecteur ze als een veiligheidsrisico bestempelde.

Recht om te delen

"Vanwege privacy reageert Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) nooit op vragen over individuele gedetineerden. In zijn algemeenheid hebben gedetineerden op grond van de penitentiaire beginselen wet (PBW) het recht om geprivilegieerde poststukken te delen met een selecte groep ontvangers waaronder bewindspersonen en Kamerleden."

Uit een inventarisatie van EenVandaag blijkt dat aanhoudende protesten er vaak toe leiden dat de geplande opvangplekken voor asielzoekers tijdelijk of definitief worden geschrapt.

Door deze aanhoudende en succesvolle protesten raakt het Centraal Opvang Asielzoekers (COA) steeds verder af van het doel van 96.000 opvangplekken. Dit zijn het aantal plekken dat de spreidingswet voorschrijft en moet voor 1 juli worden behaald.

Ophef om azc

In zeker veertien gemeenten, die samen goed zijn voor de opvang van bijna 3.000 vluchtelingen, is de afgelopen maanden een tijdelijke of definitieve streep gezet door de plannen voor een asielzoekerscentrum.

Deze inventarisatie is gedaan op basis van berichtgeving van de afgelopen maanden over opvang die geannuleerd is. Er is gekeken naar de protesten en de daaropvolgende reactie vanuit het gemeentebestuur.

Zoeken naar nieuwe opvanglocaties

Het werkelijke aantal kan nog hoger liggen, omdat ook veel gemeenten waar protest is geweest nog geen besluit hebben genomen. Zoals bijvoorbeeld in de gemeente Maashorst, waar een informatieavond over drie mogelijke opvanglocaties uit de hand liep. De avond werd beëindigd met charges van de mobiele eenheid.

De locatie in Maashorst moest in totaal 750 asielzoekers opvangen. Of dit plan kan worden doorgezet is nu nog maar de vraag. Uit de rondgang van EenVandaag blijkt dat er de komende weken op nog meer plekken wordt gesproken over nieuwe opvanglocaties.

Geen azc na protesten

In sommige gevallen zegt de gemeente zelf dat ze de beoogde locatie voor een azc annuleren vanwege de protesten. Dit was bijvoorbeeld het geval in de gemeente Sint Michelsgestel.

"Na de maatschappelijke en politieke onrust die is ontstaan in de gemeente, is de primaire inzet van het college gericht op nazorg en depolarisering", schrijft de gemeente op hun website.

'We zijn niet gezwicht'

In andere gevallen zijn er wel protesten geweest, maar ontkennen raadsleden daar aan toe te hebben gegeven. Zo kondigde de gemeente Hardenberg in maart aan te kijken naar zeven potentiële locaties voor een nieuwe opvang. Na dit bericht volgde er twee informatieavonden en een protest.

Daarna maakte de coalitie bekend de zoektocht naar een locatie te staken. Raadslid Simone Hof (Christenunie) zei toen tegenover RTV Oost: "We zijn niet gezwicht voor de druk van een luidruchtige groep tegenstanders." Zij wijst juist naar het wankelende beleid van asielminister Marjolein Faber. Ook blijkt dat stikstof besluitvorming in de weg zit, of als argument wordt gebruikt om een azc niet te gaan bouwen.

Weinig draagvlak

Verschillende gemeenten geven na het schrappen van een locatie wel aan verder te zoeken naar een andere locatie. Dat moet ook volgens de spreidingswet. Toch hebben ze nog weinig tijd om dit voor 1 juli te regelen, omdat ze vaak al veel locaties in beeld hebben gehad.

In de gemeente Dinkelland is de beoogde locatie van de baan, maar zegt de gemeente wel verder te zoeken naar een andere locatie. CDA-raadslid Marc Smelink hoopt dat dat voor 1 juli nog lukt, maar merkt ook weinig draagvlak. Het helpt volgens hem niet mee dat Faber geen regie pakt op de spreidingswet.

Asielminister Faber moet regie pakken

Op vragen - die EenVandaag eerder aan de asielminister stelde - over de consequenties die het heeft als gemeenten geen opvang regelen, zegt Faber dat op 1 juli opnieuw te bekijken.

"Maar als de landelijke overheid geen regie pakt dan staan we als gemeente tegenover de inwoner, terwijl we daar juist naast willen staan", reageerde Smelink toen.

Een derde van 55-plussers vindt hun woning te groot voor wat ze nodig hebben. Veel van hen willen wel ruimte maken voor jonge huizenzoekers, maar doorstromen blijkt lastig: 30 procent zoekt al ruim 2 jaar naar een geschikte woning.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder bijna 30.000 leden van het Opiniepanel. Onder alle ondervraagde 55-plussers zoekt 15 procent op dit moment naar een toekomstbestendige woning, en wil nog eens 27 procent dat op termijn gaan doen. Onder de 55-plussers die op dit moment te groot wonen, is dat aandeel nog groter.

'Gezinnen kunnen ruimte beter gebruiken'

Een derde (33 procent) van alle 55-plussers in het onderzoek laat weten op dit moment meer woonruimte in gebruik te hebben dan nodig. Voor de meesten van hen gaat dat om een woning van 100 vierkante meter of groter. Sommigen willen graag naar een woning met minder trappen, minder tijd kwijt zijn aan de schoonmaak, of ruimte bieden aan jonge huizenzoekers.

"Ik ben alleenstaand in een eengezinswoning, het onderhoud wordt me een beetje te veel", vertelt een gepensioneerde deelnemer. "Er zijn gezinnen die de ruimte veel beter kunnen gebruiken."

Jongeren komen ruimte tekort

Die opvatting kunnen veel jongeren beamen. Waar 55-plussers vaker woonoppervlakte over hebben, moet een vijfde (21 procent) van 18- tot en met 34-jarigen het doen met een woning die te klein is voor hun situatie. Van hen woont 40 procent momenteel in een woning van minder dan 50 vierkante meter.

"We willen eigenlijk kinderen, maar stellen dat al jaren uit omdat we geen geschikte woning kunnen vinden", laat een jongere in zo'n woning weten. "Ik ben bang dat het voor ons al te laat is tegen de tijd dat de woningmarkt weer hersteld is."

Zoektocht naar woning

Een flinke groep van 55-plussers met een te grote woning is best bereid om plaats te maken voor woningzoekende jongeren en daarbij ruimte in te leveren.

Een derde van hen (34 procent) is op dit moment al op zoek naar een woning die beter geschikt is om op latere leeftijd in te wonen. Nog eens 40 procent zou dat op termijn willen.

Minder woning, hogere huur

Toch is het voor een ruime meerderheid (85 procent) van de 55-plussers die nu op zoek zijn, lastig om iets te vinden. 30 procent geeft aan al minstens 2 jaar bezig te zijn met het vinden van de juiste woning. Zij zien weinig geschikte opties en lange wachttijden in de sociale huur, maar zouden er vaak ook financieel flink op achteruit gaan.

"Ik wil graag kleiner wonen, maar kan alleen een appartement krijgen van 1.500 euro", laat iemand weten. "Dan zou ik een tuin én ruimte inleveren voor ruim 500 euro per maand meer."

Niet iedereen wil verhuizen

Bovendien zou ongeveer een vijfde (21 procent) van 55-plussers ondanks een te grote woning helemaal niet willen verhuizen. Voor sommigen is hun woning al voldoende geschikt om ook later nog te kunnen wonen.

Anderen hebben daarvoor aanpassingen laten doen, zoals het plaatsen van een traplift of het bouwen van een badkamer op de begane verdieping om langer in hun huis te kunnen blijven.

Gehecht aan woning

Daarnaast spelen er, ook onder ouderen die hun huidige woning eigenlijk te groot vinden, sentimentele redenen mee om niet weg te willen.

Bijvoorbeeld omdat ze gehecht zijn aan hun huis of niet weg willen uit hun sociale omgeving. "Een fijne buurt en een riant huis, daar kan geen appartement tegenop", besluit een deelnemer.