Digitale zorg wordt steeds normaler in de huisartsenpraktijk. Maar onderzoek laat zien dat digitale hulpmiddelen vooralsnog geen tijdswinst of besparingen opleveren voor huisartsen. "Vaak zit ik 's avonds of in het weekend nog mails te beantwoorden."

Huisartsen hebben het druk, té druk. Digitale hulpmiddelen moeten daar verandering in brengen, maar dat valt in de praktijk tegen. Sterker nog: huisartsen zeggen dat ze regelmatig meer werkdruk ervaren in plaats van minder vanwege alle digitale tools die patiënten kunnen gebruiken.

Geen bewijs voor minder werkdruk

Onderzoekers van de Universiteit Maastricht keken naar verschillende digitale zorgtoepassingen. Ze vonden er geen bewijs voor dat die de werkdruk van huisartsen verminderen en daarmee personeelstekorten in de huisartsenzorg terug kunnen dringen.

"Je zou verwachten dat er met de inzet van dit soort zorgtoepassingen bij digitaal vaardige patiënten juist extra tijd vrijkomt voor digitaal minder vaardige patiënten", zegt onderzoeker Jochen Cals. "Hier is door ons alleen geen ondersteunend bewijs voor gevonden. Ook vonden we geen bewijs over kosteneffectiviteit van digitale zorg."

Service naar patiënt

"Digitale zorg is op dit moment vooral een extra serviceverlening, waarbij mensen bijvoorbeeld zelf afspraken kunnen plannen of herhaalrecepten kunnen aanvragen", zegt Cals. Hij is zelf huisarts en hoogleraar effectieve diagnostiek in de huisartsgeneeskunde aan de Universiteit Maastricht.

"En ze hoeven niet meer per se naar de praktijk te komen voor een consult. De huisarts zien en spreken kan ook via beeldbellen, dat kan handig zijn."

'Niet iedereen is digitaal vaardig'

De conclusies van het onderzoek worden door huisartsen bevestigd: "Wij zitten in een wijk waar niet iedereen digitaal vaardig is", vertelt de Rotterdamse huisarts Matthijs van der Poel.

"Ik denk dat binnen onze praktijk ongeveer de helft niet goed uit de voeten kan met digitale tools. En dan komt het toch gauw weer bij mij terecht, of bij de praktijkassistente."

Veel extra tijd

Vooral aan het wegwerken van e-consulten is Matthijs veel extra tijd kwijt. Hij geeft aan dat hij vaak 's avonds of in het weekend mailtjes met vragen moet beantwoorden.

"Niet alleen medische vragen, maar ook vragen over het maken van een afspraak. Of dat mensen er niet uitkomen als ze online een herhaalrecept willen aanvragen."

Direct contact met huisarts

Huisarts Nienke Reuvers uit Haarlem is bijna 2 jaar geleden begonnen met een nieuwe huisartsenpraktijk. "We doen veel met digitale ondersteuning. We wilden onze praktijk graag zo efficiënt mogelijk inrichten", vertelt ze.

"Bij ons heeft de patiënt direct contact met de huisarts, via e-consult, bellen of videobellen. Dus zonder tussenkomst van doktersassistenten", zegt de huisarts. "De patiënt plant zelf de vorm van contact."

'Alle ruis is eruit'

"Voor mij als huisarts is dat een fijne manier van werken. Ik heb geen personeel nodig, alle ruis is eruit. Anders ben je meer bezig met aansturen en protocollen, dan met zorg."

Digitale zorg is dus belangrijk voor Reuvers. "Maar dan wel ondersteunend aan onze werkwijze. Direct contact blijft centraal staan. Het werkt ook alleen als je elkaar kent."

Wensdenken

Onderzoeker Jochen Cals van de Universiteit Maastricht vreest dat beleidsmakers van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en zorgverzekeraars zich rijk rekenen met het idee dat digitale zorg tijdswinst en kostenbesparing oplevert.

"Mensen die áán de zorg werken geloven er sterk in dat digitalisering tekorten gaat oplossen. Mensen die ín de zorg werken, weten dat dit voor een deel wensdenken is."

Eerder sprake van hogere werkdruk

De onderzoeker benadrukt: "Op dit moment zijn er geen aanwijzingen dat digitale zorg de werkdruk verlaagt. Er is eerder sprake van verhoging, blijkt uit ons onderzoek."

"Maar je moet niet het kind met badwater weggooien", besluit Cals. "Digitale zorgtoepassingen ontwikkelen zich snel. We moeten goed in kaart blijven brengen wat wel werkt en wat niet en daarmee aan de slag."

Hulpverleners zijn hard bezig overlevenden te redden in Myanmar na de aardbeving. Ook een Nederlands team met reddingshonden staat klaar om het land, dat midden in een burgeroorlog zit, te helpen. "Ter plaatsen zullen we zien met wie we gaan samenwerken."

De eerste raket van de Duitse start-up Isar Aerospace wordt morgen in het noorden van Noorwegen gelanceerd. Als deze slaagt, is het de eerste keer dat een raket vanuit West-Europa in een baan om de aarde wordt geschoten. "Dit is belangrijk voor Europa."

Isar Aerospace is een van de eerste Europese commerciële bedrijven die zich bezighoudt met het bouwen van raketten, vertelt deputy director van het Netherlands Space Office (NSO), Joost Carpay. Europa loopt, vergeleken met Amerika, achter op dit gebied. "Maar nu lijkt er een gat in de markt te zijn waarin een paar commerciële bedrijven springen."

'Mooie ontwikkeling'

"Dit zijn mooie ontwikkelingen voor Europa", benadrukt Carpay. Volgens hem is het belangrijk dat we vanaf ons eigen grondgebied kunnen lanceren. Hij vindt het daarom goed dat het commerciële bedrijf Isar Aerospace, dat de intentie heeft om de Europese concurrent van het Amerikaanse SpaceX te worden, een risico neemt.

"Je ziet dat er op het moment minstens vier bedrijven bezig zijn met het ontwikkelen van raketten", vertelt hij. "En daar wordt dus ook in geïnvesteerd, soms door overheden maar dan zonder de ontwikkeling te sturen. Dus alleen met financiering." Ook zijn er private investeerders die steeds meer interesse tonen. En als de testlancering morgen succesvol blijkt, zal die belangstelling alleen maar groter worden, voorspelt Carpay.

Onafhankelijkheid voor Europa

Deze nieuwe ontwikkelingen zijn van groot belang voor Europa. Het is volgens de deputy director belangrijk om onafhankelijk te zijn, van wie dan ook: "Ruimtevaart is strategisch van groot belang. We willen zelf kunnen bepalen welke satellieten we wanneer waarnaartoe lanceren en dat moeten we in eigen hand hebben."

"Dit bedrijf ziet dus een markt naast SpaceX, ook omdat zij een kleine raket hebben. Die heeft SpaceX niet. Dus het is ook een kwestie van marktkansen zien."

Meer raketten en lanceerbases

Maar wat moet er eigenlijk nog gebeuren voordat we op grote schaal dit soort raketten kunnen lanceren, zodat we écht kunnen concurreren met SpaceX van Elon Musk? "Het belangrijkste is het ontwikkelen van de raketten en een lanceerbasis", antwoordt Carpay.

Hij vertelt dat in het ontwikkelen van zulke bases al grote stappen worden gezet. "Er zijn al een aantal in Europa die voor de wat kleinere raketten geschikt zijn. En onze Spaceport in Frans Guiana wordt ook voor die kleinere raketten klaargemaakt." Het is op dit moment een kwestie van de ontwikkelingen blijven stimuleren, stelt hij.

'Het blijft een uitdaging'

Maar wat als het morgen dan toch misgaat? "Het blijft een uitdaging", antwoordt Carpay. "Maar ik denk ook dat het bedrijf daar zelf rekening mee houdt. Het blijft altijd een risico, zeker omdat de raket nog nooit gevlogen heeft."

Wel is hij ervan overtuigd dat Isar Aerospace het proces grondig heeft aangepakt. En mocht het toch fout gaan, dan is het een goede les. "Dat betekent alleen maar dat de kans dat het de volgende keer goed gaat, groter is."

Lancering over 1 à 2 jaar

Gaat de testlancering morgen wel goed, dan komt een echte lancering sneller dan gedacht om de hoek kijken, denkt Carpay. "Ik zag dat ze hun eerste lanceringen in 2028 verkocht hebben. Maar als het morgen goed blijkt te gaan dan weet ik zeker dat we al eerder kunnen zeggen dat hij klaar is voor ontwikkeling."

"Dus laten we zeggen, dan verwacht ik dat binnen 1 of 2 jaar echt ook de markt het vertrouwen heeft in de raket om lanceringen in te kopen."

Sneller en wendbaarder dan ESA

Ook de European Space Agency (ESA), de Europese variant van de NASA, is al 10 jaar bezig met de bouw van raketten. Waarom duurt het daar veel langer dan wanneer een commercieel bedrijf een poging waagt?

"Die bedrijven zijn vaak wat sneller en wendbaarder dan de ESA", weet de deputy director. "Bij de ESA moeten 23 lidstaten beslissingen nemen."

Kleine raket

Maar ook het gewicht dat de raket van Isar Aerospace heeft, maakt het makkelijker voor het bedrijf om snel een raket te bouwen. "Het is een kleine die precies onder de gewichtsklasse zit van de raketten die ESA heeft ontwikkeld. Dus hij is speciaal voor de wat kleinere satellieten", legt Carpay uit.

"Normaal lanceren we met één raket een heleboel tegelijk. Maar met een kleinere raket gaat het met één of twee tegelijk." Ook hoeven de kleinere satellieten van de Duitse start-up niet te wachten tot ze met een grotere raket mee kunnen, vertelt de expert. "En dat maakt het heel interessant."