Hij voorspelde dat Donald Trump president zou worden toen niemand dat geloofde en wist als eerste dat Barack Obama zou winnen. De inmiddels 76-jaar oude historicus Allan Lichtman verbaast al 40 jaar vriend en vijand.

De strijd om het Witte Huis wordt dit jaar spannend. Met Joe Biden als oudste presidentskandidaat ooit en Donald Trump die dit jaar vooral in de rechtszaal te vinden zal zijn vanwege de 91 aanklachten aan zijn adres.

Geen glazen bol

Om inzicht te krijgen in de kansen van Biden en Trump sprak EenVandaag af met historicus Allan Lichtman op de campus van de American University in Washington D.C., waar hij al lange tijd lesgeeft. Zijn leeftijd houdt hem niet tegen.

Lichtman lacht bij de vraag of hij een glazen bol heeft. Dat is het zeker niet, maar de manier waarop hij de uitkomst van de verkiezingen extreem accuraat voorspelt is bijzonder. Hij gebruikt daarvoor een model dat eigenlijk werd ontwikkeld om aardbevingen te voorspellen.

Verkiezingen en aardbevingen

"Ik kwam in 1981 toevallig in contact met wetenschapper Vladimir Keilis-Borok uit de Sovjet-Unie, die een autoriteit is op het gebied van aardbevingen", vertelt Lichtman.

"Hij vertelde over zijn fascinatie voor verkiezingen en zag als eerste een verband tussen politieke verschuivingen en aardbevingen. Als Sovjet-wetenschapper ging toentertijd je kop eraf als je iets met verkiezingen wilde doen, dus hij vroeg of ik hem kon helpen."

Bij instabiliteit verliest zittende partij

En zo geschiedde. In een paar jaar tijd ontwikkelde Lichtman samen met Keilis-Borok het model waarmee ze de verkiezingen nu al jaren voorspellen. Sinds de herverkiezing van Ronald Reagan in 1984 hebben ze er nooit naast gezeten.

Lichtman beschrijft hoe hij op een andere manier naar politiek heeft leren kijken. Niet als progressief versus conservatief of Democraten versus Republikeinen, maar in aardbevingstermen. Is er stabiliteit, dan blijft de zittende partij aan de macht. Is er instabiliteit, dan verliest de zittende partij.

'Thirteen keys to the White House'

In het model zitten dertien factoren die doorslaggevend zijn. Lichtman noemt ze 'the thirteen keys to the White House'. Als een kandidaat zes of meer van die sleutels tegen zich heeft, is er sprake van een aardbeving en verliest de zittende president.

In het model wordt rekening gehouden met de resultaten van tussentijdse verkiezingen, sociale onrust in de samenleving, de stand van de economie en schandalen. En van veel waarde in het model is of een van de kandidaten op dat moment al president is. Dat vergroot zijn of haar kansen aanzienlijk.

Niet gezegd dat Biden zal winnen

Vooral op basis van dat laatste staat Biden er goed voor. Hij doet mee aan de verkiezingen als zittende president en heeft ook binnen zijn eigen partij geen concurrentie, wat zijn kansen alleen nog maar verder vergroot. Daarmee heeft hij in het model van Lichtman al twee 'keys to the White House' in handen. Maar daarmee is niet gezegd dat hij ook zal winnen.

De grootste risico's voor Biden zijn op dit moment de oorlog in Oekraïne en de Amerikaanse economie. De werkloosheid is nog nooit zo laag geweest en de economie groeit harder dan verwacht, maar daar merkt de gemiddelde Amerikaan niets van.

Kan nog te veel gebeuren

Woningen zijn onbetaalbaar en ook de boodschappen zijn nog nooit zo duur geweest. "En dan heb je ook nog de Republikeinen, die er alles aan doen om een schandaal te vinden waar ze hem aan kunnen ophangen. Als dat lukt, nemen de kansen van Joe Biden snel af", volgens Lichtman.

Maar een jaar voor de verkiezingen voorspellen wie gaat winnen, dat doet Lichtman niet. Daarvoor kan er nog te veel gebeuren. Hij doet zijn voorspelling 2 maanden voor de verkiezingen en laat zich door niemand verleiden om het eerder te doen. "De peilingen zijn dagkoersen. Mijn voorspelling klopt altijd en dat wil ik ook dit jaar weer graag bewijzen."

NSC en ChristenUnie pleiten voor een zogenaamde rode knop om jongeren digitaal beter te beschermen. Waarmee met één druk op de knop, al jouw online gegevens in één keer worden verwijderd. De vraag is of dat gaat werken.

Jongeren moeten beter beschermd worden op het internet. Dat is de boodschap die Don Ceder van de ChristenUnie en Jesse Six Dijkstra van NSC aan de Tweede Kamer duidelijk willen maken. "Voordat je achttien bent, zijn er verschillende online profielen van je gemaakt."

Cookies slaan alles op

"Onze persoonlijke gegevens worden opgeslagen door cookies', zegt Lotje Beek, beleidsadviseur bij Bits of Freedom. "Cookies zijn een soort bestandjes die op een website zitten, en vervolgens vanaf de website terug gaan naar je computer'', legt ze uit. "Hierdoor houden ze bij wat jij online doet, op welke dingen je klikt, en voor hoelang."

"Deze informatie wordt vervolgens opgeslagen door bedrijven zoals Meta en Google. Op basis hiervan schetsen ze jouw persoonlijk profiel", vervolgt Beek. "Ze weten hierdoor precies welke boodschap ze aan jou kunnen meegeven, bijvoorbeeld om iets te kopen op het internet. Hierdoor verlies je de autonomie."

Persoonlijke online profiel

"Middels een online profiel kunnen bedrijven jou opdelen in bepaalde categorieën", vertelt cyberexpert Dave Maasland. "Bijvoorbeeld op interessegebied, leeftijdscategorie en of je man of vrouw bent. Dat kan heel gedetailleerd gaan."

"Maar dat gebeurt niet alleen via cookies", maakt hij duidelijk. "Ook je mobiele apparaat slaat informatie op. Het belangrijkst is dat mensen beseffen dat als je digitale voetsporen achterlaat, je snel persoonlijke informatie vrijgeeft."

Kansongelijkheid voor jongeren

Volgens NSC en ChristenUnie kunnen digitale profielen negatieve gevolgen hebben en leiden tot kansenongelijkheid. Ook beleidsadviseur Beek kan zich hierin vinden. "Vacatures voor mannelijke beroepen worden voor 90 procent vaker aan mannen laten zien, blijkt uit onderzoek van het College van de Rechten voor de Mens. Vrouwen zien weer vaker vacatures voor kappersopleidingen, waardoor zij vacatures als monteurs bijvoorbeeld missen. Dit levert minder kansen op en verdeelt de samenleving."

Ook cybersecurity-expert Maasland ziet problemen. "Als eenmaal iets op het internet staat, zal deze informatie niet snel verdwijnen. Bijvoorbeeld fanatieke berichten over je voetbalclub, of een boze reactie naar een leraar, die kunnen later altijd weer opduiken. Tijdens een ruzie of een sollicitatie bijvoorbeeld," legt hij uit.

'Niet hoe het internet werkt'

Precies hier zit volgens Maasland ook de crux. "De informatie op het internet staat altijd ergens opgeslagen, zelfs met een mooie rode knop. Hoe graag we ook een makkelijke oplossing willen, dit is niet hoe het internet werkt."

Desondanks vinden beide experts het goed dat NSC en ChristenUnie dit onderwerp onder de aandacht brengen. "Jongeren moeten beter beschermd worden op het internet, maar we moeten in deze fase vooral kijken naar de voorkant," vervolgt Maasland. "Kinderen moeten weten dat het belangrijk is om na te denken wát je plaatst op het internet. De oplossing zit in meer educatie en mediabewustzijn. Niet bij een magische knop."