Er komen Europese verkiezingen aan, er is nog altijd oorlog op het continent en misschien komt er een nieuwe Amerikaanse president. Wat zien Nederlandse Europarlementariërs als grootste uitdagingen voor de EU? We blikken vooruit met drie van hen.

Het zijn turbulente tijden. Europarlementariërs Sophie in 't Veld (Volt), Bart Groothuis (VVD) en Thijs Reuten (PvdA) laten hun licht schijnen op de uitdagingen waar de EU voor staat en hoe we daar mee om moeten gaan. En die uitdagingen, dat zijn er nogal wat.

Veel uitdagingen voor de EU

De oorlog in Oekraïne duurt al bijna twee jaar en lijkt behoorlijk te zijn vastgelopen. Ook migratie vormt een pijnpunt binnen de Europese Unie, ondanks een recente nieuwe migratiedeal. China blijft zich roeren en een potentiële nieuwe president in Amerika zou de trans-Atlantische relaties weleens flink kunnen opschudden en de veiligheid van Europa kunnen aantasten.

Ondertussen rommelt het ook binnenshuis, met landen die plannen eigenhandig dwarsbomen. Bovendien is er een opmars van Euro-kritische partijen. Wat gaat dat betekenen voor de Europese verkiezingen in juni 2024?

Grote dreigingen

"Crisis is normaal wel zuurstof voor de Europese integratie", zegt Bart Groothuis (VVD). Toch hebben crises niet zijn voorkeur. "Ik heb liever dat we vooraf nadenken over de grote dreigingen die op ons afkomen. Daarom moeten we een aantal stappen zetten in 2024." Ook Sophie in 't Veld (Volt) vindt dat de EU aan de bak moet. "We moeten ophouden met slaapwandelen en onze verantwoordelijkheid nemen."

"Dat is niet alleen omdat er bedreigingen zijn", zegt ze, "maar er zijn ook enorme kansen voor Europa." Ook Thijs Reuten (PvdA) ziet dat de rol van Europa op het wereldtoneel onzeker is. "Ik denk wel dat we ons hier, in het Europees Parlement, meer dan in de hoofdsteden realiseren dat de Europese Unie op het spel staat."

Vetorecht aanpassen

Wat er dan moet veranderen? "We kunnen niet doen alsof er niks aan de hand is en zeggen dat we Europa nog prima kunnen besturen op de manier van de jaren 50", zegt In 't Veld. "Dat werkt niet meer, dat moeten we aanpassen."

Ze doelt daarmee onder meer op het schrappen van het vetorecht, waarbij één lidstaat die tegenstemt genoeg is om een plan niet door te laten gaan. Onlangs gebeurde dat bij een steunpakket van 50 miljard euro voor Oekraïne, waarbij alleen Hongarije niet akkoord was.

Orbán en Fico

Groothuis is het met In 't Veld eens. "We moeten daar vanaf, zodat dit soort landen minder macht hebben over de rest van Europa."

Ze zouden de andere landen dan niet langer 'in gijzeling' kunnen houden, denkt hij. "Orbán van Hongarije en Fico van Slowakije hebben een hele negatieve rol in Europa, omdat ze daarmee hun eigen macht vergroten."

Steun aan Oekraïne

Het is volgens Reuten juist extreem belangrijk dat Europa verenigd blijft. "Onze soevereiniteit is het meest gebaat bij een zo sterk mogelijk Europees blok." Dat zie je volgens hem vooral als je buiten de grenzen kijkt. "Europa maakt pas indruk als het met één mond spreekt."

Ondanks hun verschillen zijn deze Europarlementariërs het over één ding zeker eens: de steun voor Oekraïne. "Op dit punt is er echt een enorme meerderheid in het Europees Parlement", zegt Reuten. Dat ziet ook Groothuis. "Wij steunen Oekraïne, zoals Churchill dat zei: 'Jarenlang indien nodig, en indien nodig alleen'. We zullen de steun aan Oekraïne moeten blijven voortzetten, wat het ook kost."

'Buitengewoon spannend'

Ook naar de verkiezingen in juni voor het Europees Parlement kijken sommige Europarlementariërs gespannen uit. "Het wordt buitengewoon spannend", zegt In 't Veld.

"Die verkiezingen gaan niet alleen bepalen wie er in het Europees Parlement komen, maar het is ook een heel sterk signaal. Waar willen de burgers van Europa naartoe?"

Rechtse wind door de EU

In de peilingen lijken vooral de rechtse en eurosceptische fractie I&D, waar de PVV inzit, en de conservatieve ECR, waar JA21 in zit, zetels te gaan winnen. Na de winst van de PVV in Nederland werd in Europa gesproken van een 'rechtse wind' en de opmars van radicaal-rechtse partijen.

Groothuis ziet dat 'niet alleen als negatief'. "Misschien wordt Europa wel financieel wat degelijker." Ook denkt hij dat een rechtser parlement meer nadruk zal leggen op de uitvoering. "We produceren heel veel nieuwe wetten maar we moeten ze ook eens goed uitvoeren."

Brede meerderheden

In 't Veld hoopt dat er na de verkiezingen kansen zijn voor bredere meerderheden. "Het feit dat er nu drie partijen nodig zijn om een meerderheid te maken, vind ik niet het einde van de wereld", vertelt ze.

"Soms maak je een meerderheid over links, en soms over rechts. Dat komt de kwaliteit van het democratisch proces ten goede."

'Overschat invloed extreemrechts niet'

Reuten vertelt dat hij uitkijkt naar de verkiezingen. "Volgens mij is er nog een hoop om voor te knokken." Wat hij wel belangrijk vindt, is 'dat rechtse partijen niet teveel opschuiven in de richting van extreemrechtse partijen."

Maar Groothuis zegt dat de invloed van extreemrechtse partijen in het parlement niet overschat moet worden. "Leiders van lidstaten die moeilijk doen zijn met hun partijen in het parlement vaak volstrekt irrelevant, omdat ze zich afkeren van onderhandelingen. Dus oefenen ze ook geen invloed uit."

De bezuiniging van 335 miljoen euro op het openbaar vervoer, die het kabinet volgend jaar wil doorvoeren, heeft mogelijk ingrijpende gevolgen voor het busvervoer. Dat zegt reizigersvereniging Rover.

Rover bracht voor het busvervoer in kaart wat de bezuinigingen voor gevolgen kunnen hebben. De scenario's die daaruit volgen, kun je 'extreem' noemen. Samengevat: of de prijzen gaan flink omhoog, of er wordt een grote hap uit de dienstregeling genomen, of het wordt een combinatie van beide.

Veel onduidelijk

"Vooropgesteld: de werkelijke gevolgen weet nu nog niemand", zegt directeur Freek Bos van Rover. "Het zou bijvoorbeeld ook kunnen dat er geen enkele bus minder gaat rijden, maar dat de kaartjes 25 procent duurder worden."

Hij vervolgt: "Of de kaartjes worden 15 procent duurder en een relatief klein deel van de bussen en trams wordt geschrapt."

Helemaal geen bus meer

Rover maakte per provincie scenario's: welke hap moet er uit de dienstregeling worden genomen als er geen forse prijsstijgingen zouden komen om de bezuiniging mee te dekken? Het zijn minimale varianten, maar zelfs die zijn al 'zeer ingrijpend' te noemen. "Op zondag helemaal geen bus meer, bijvoorbeeld. En er zijn ook regio's waar je er rekening mee moet houden dat daar 's avonds geen bus meer rijdt", vervolgt Bos.

Rover gaat nu het publiek vragen welk scenario er in hun regio zeker niet gekozen mag worden. Op de website van de reizigersvereniging kun je je provincie kiezen en je mening geven over de toekomst van het openbaar vervoer daar.

Terugdraaien

Bos legt zich nog niet neer bij de zwarte scenario's, benadrukt hij. "Wij hebben de gevolgen in kaart gebracht, omdat het kabinet dat niet heeft gedaan. De bezuiniging is in principe al ingeboekt, maar in september is er gewoon weer een miljoenennota. En dan kunnen ze het weer terugdraaien."

Een vervoerregio die hard wordt geraakt door de plannen van het kabinet, is de Metropoolregio Rotterdam Den Haag: hier moet maar liefst 72 miljoen euro op het openbaar vervoer bezuinigd worden.

Administratieve fout

Een deel van de landelijke bezuinigingen zijn het gevolg van een 'administratieve fout', gaf het kabinet in april toe. Het gaat om 110 miljoen euro die wordt bezuinigd op de zogenoemde Brede Doelgroepuitkering Verkeer en Vervoer (BDU). Dat is een financiële bijdrage die provincies en stadsregio's jaarlijks ontvangen van het ministerie voor de uitvoering van verkeer en vervoer op lokaal en regionaal niveau.

Dat de bezuinigingen toch worden doorgevoerd, leidt tot boosheid bij Jeffrey Keus. Hij is wethouder in Leidschendam-Voorburg en portefeuillehouder ov-exploitatie van de Metropoolregio Rotterdam Den Haag.

Desastreus

"Het kan gebeuren dat je een fout maakt. Maar dan ga je hem ook herstellen. De fout is wel erkend, maar hij is niet hersteld. En dat maakt dat wij nu behoorlijk veel problemen hebben in deze regio. Uiteindelijk moeten we het openbaar vervoer voor onze inwoners op een goede manier regelen. Zonder deze middelen gaat dat echt een stuk moeilijker."

Het schrappen van buslijnen vindt Keus niet wenselijk, maar uitsluiten kan hij het niet. "En ja, dat zou wel echt desastreus zijn, ook voor mensen die afhankelijk zijn van deze bussen."

Geen herstel van fout

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat verwijst in een reactie naar een Kamerbrief van 25 april. Daaruit bijkt dat staatssecretaris Chris Jansen de administratieve fout niet gaat herstellen. Hij wijst erop dat de coalitiepartijen daar in de Voorjaarsnota geen geld voor hebben vrijgemaakt.

"Helaas heb ik moeten concluderen dat er bij de Voorjaarsnotabesluitvorming geen middelen beschikbaar zijn gekomen voor het compenseren van het effect van de generieke korting op specifieke uitkeringen op de BDU. Ik blijf hierover in gesprek met de regio om te bezien op welke wijze kan worden gezorgd dat het openbaar vervoer in de vervoerregio's betrouwbaar, comfortabel en betaalbaar blijft."

Nederlandse kersentelers maken zich zorgen om hun oogst dit jaar. Ze zijn bang dat die ten onder gaat aan de 'suzuki-fruitvlieg'. De oogst is volgens de telers nog te redden, maar dan moet het gewilde bestrijdingsmiddel wel op tijd goedgekeurd worden.

De kersentelers wachten op een verlossend bericht van landbouwminister Femke Wiersma. Zij moet bepalen of gebruik van het bestrijdingsmiddel Tracer dit jaar wordt toegestaan, En dat wordt nog spannend, want toenmalig minister Piet Adema zei vorig jaar dat het toen de laatste keer was dat een uitzondering gemaakt werd voor het bestrijdingsmiddel.

Al 10 jaar uitzondering

Het bestrijdingsmiddel Tracer is namelijk nog altijd niet goedgekeurd door het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb). Die instantie beoordeelt of een bestrijdingsmiddel gebruikt mag worden.

Zolang het Ctgb zijn oordeel nog niet heeft gegeven, kan de verantwoordelijk minister een vrijstelling voor gebruik geven. En dat gebeurt in dit geval al 10 jaar op rij.

Perfect jaar voor kersen

Kersenteler Arie Hakkert uit de Betuwe vertelt dat het tot nog toe een perfect jaar is voor de kersenteelt: "We hebben prachtig weer gehad in de bloeiperiode. Weinig nattigheid en de temperatuur was goed. Dus we verwachten een goede oogst dit jaar."

Volgens Arie is de ideale temperatuur voor de kers tussen de 20 en 25 graden. De kersen hangen er nu nog groen bij, maar uiteindelijk krijgen ze de bekende rode kleur. "We hopen half juni te beginnen met oogsten. De kersen zullen waarschijnlijk begin juni een gele kleur krijgen en gaan dan over naar rood."

Suzuki-fruitvlieg

Maar ondanks dat het zo'n goed jaar is voor de kers, is Arie bang voor zijn oogst. De Nederlandse kers heeft er sinds een jaar of 10 namelijk een nieuwe vijand bij: de suzuki-fruitvlieg. Een beestje dat oorspronkelijk afkomstig is uit Zuidoost-Azië en in 2008 voor het eerst werd opgemerkt in Europa.

Vooral kersentelers hebben last van de fruitvlieg. "Deze fruitvlieg kan door de schil van het fruit kruipen en legt daar eitjes onder. Daar komen larven uit die de vrucht van binnenuit opeten. Vervolgens gaat de vrucht rotten en is die onverkoopbaar", legt onderzoeker Herman Helsen uit.

Net niet voldoende

Kersenteler Arie gebruikt nu een speciaal net om de fruitvliegjes buiten te houden: "Het is een heel fijnmazig net waar in principe geen vliegjes doorheen kan komen. Het hele veld moet ermee worden ingepakt."

Maar alleen een net is niet voldoende, vertelt hij: "De suzuki-fruitvlieg is zo klein dat het 'm toch lukt om ergens binnen te komen. Bovendien moeten we nog steeds zelf bij de kersen kunnen. Dus als het net omhoog gaat of waait, gaat de fruitvlieg ook naar binnen."

Wesp tegen vlieg

In een lab van de Wageningen University & Research (WUR) wordt daarom gewerkt aan een andere oplossing, namelijk de sluipwesp. Dat is een natuurlijke vijand van de suzuki-fruitvlieg, vertelt onderzoeker Helsen. "De sluipwesp legt haar eieren in de larven van de suzuki-fruitvlieg en kan zo de enorme toename verminderen."

Toch is de sluipwesp vooralsnog geen vervanging voor het bestrijdingsmiddel. "We hebben er nu enkele honderden, daar kunnen we de oogst niet mee redden", zegt Helsen. En dus wacht kersenteler Arie in spanning af op het besluit van Landbouwminister Wiersma. "Als we het middel niet meer krijgen, dan is het einde kersenteelt. Het is echt twee voor twaalf."