Complotdenker David Icke mag 2 jaar lang Nederland niet in, heeft het kabinet besloten. De organisatie van de demonstratie waarop Icke zou spreken, vecht de uitspraak aan. En dat kan volgens advocaat Jaap Baar nog weleens succesvol zijn.

"Je kan je afvragen of dit besluit voldoende is onderbouwd", zegt advocaat Jaap Baar. Hij verbaasde zich over de brief van het kabinet. "Men lijkt hem toch vooral te willen weren om hetgeen hij verkondigt. Daar wordt de openbare orde bij genoemd, maar het lijkt toch vooral te gaan om de inhoud van wat hij zegt."

Niet zonder reden

Volgens Baar heeft het kabinet voor deze motivatie gekozen, omdat ze Icke niet kunnen weigeren op basis van wat hij zegt. "Het is natuurlijk niet zo dat andere mensen, zoals Nederlanders, die vergelijkbare uitspraken doen of theorieën aanhangen hier massaal worden vervolgd of het woord wordt ontnomen."

"Om iemand te weigeren of in het Schengengebied niet meer toe te laten, zijn er heel specifieke gronden waarop dat kan, en gevaar voor de openbare orde is daar een van", voegt advocaat Baar toe.

Geen concrete verstoring

Maar het is de vraag of het kabinet dit gevaar dat Icke mogelijk veroorzaakt, voldoende kan aantonen. "Er is geen wettelijke omschrijving van de openbare orde, maar uit jurisprudentie blijkt dat er behoorlijk strenge eisen aan gesteld worden", vertelt Baar.

"In de brief worden wel gevaren voor openbare ordeverstoringen genoemd, maar dat zijn allemaal dingen die mogelijk zouden kunnen gebeuren. Een concrete verstoring zie ik daar niet."

Vrijheid van meningsuiting

Daarnaast is de overheid verplicht om ervoor te zorgen dat juist meningen die voor opschudding zorgen, plaats kunnen vinden in bijvoorbeeld demonstraties en manifestaties, 'omdat de vrijheid van meningsuiting zo hoog in het vaandel staat', vertelt Baar.

"Pas als je echt kan zeggen: veiligheid is niet te waarborgen, dan kan dat een reden zijn om een manifestatie te verbieden of te beperken", legt hij uit. "Maar in principe mag dat dus niet zijn op de inhoud van wat er gezegd wordt."

Kort geding met kans van slagen

De organisatie van de demonstratie waarop Icke zou spreken, wil de uitspraak aanvechten. Een kort geding met kans van slagen, denkt Baar. "Op basis van het Europees Unierecht geldt dat er altijd gekeken moet worden of er met minder ingrijpende maatregelen kan worden volstaan."

Hij vervolgt: "En je kan je dan afvragen of zo'n besluit waarbij hem voor de duur van 2 jaar de toegang wordt ontzegd, die toets kan doorstaan. Want het is dan de vraag: moet dat dan voor 2 jaar en moet het een algehele beperking op het inreizen van het Schengengebied zijn?"

Glijdende schaal

Toch is het de vraag of de aanvechting van de organisatie succes zal boeken. "We kunnen op dit moment geen advocaat vinden die het wil doen", vertelt Mordechaï Krispijn, een van de organisatoren van de demonstratie. "Er zijn wel advocaten die zich bij ons gemeld hebben, maar met het bericht dat ze angst hebben voor hun reputatie."

Een onwenselijke gebeurtenis, vindt Baar. "We moeten deze uitspraken zeker niet normaliseren, maar we moeten ook voorkomen dat we in een glijdende schaal terechtkomen van wat in vrijheid van meningsuiting wel en niet mag, en wie dat dan bepaalt."

De druk van China op Taiwan wordt steeds groter. Met grootschalige militaire oefeningen rondom het eiland groeit de vrees voor een invasie. Gaat China nu echt proberen Taiwan zich opnieuw toe te eigenen? "Dit moeten we zien als het nieuwe normaal."

'Eenheid van kabinetsbeleid': voor en tijdens het Kamerdebat over de lintjesaffaire gaat het er veel over. Meerdere politici vinden dat minister Marjolein Faber aan deze eenheid morrelt. Maar wat betekent het precies? "Ze moeten met één mond spreken."

Afgelopen weekend werd duidelijk dat minister Marjolein Faber van de Asiel en Migratie weigert te tekenen voor koninklijke onderscheidingen voor vrijwilligers die zich hebben ingezet voor vluchtelingen en asielzoekers. Als oplossing zullen premier Dick Schoof en minister van Binnenlandse Zaken Judith Uitermark hun handtekening zetten. Maar volgens critici staat de 'eenheid van kabinetsbeleid' hierdoor op het spel.

Met één mond spreken

Het kabinet moet met één mond spreken, legt politiek commentator Joost Vullings uit. Dat is volgens hem een van de kernwaarden van het Nederlands staatsbestel. "Je moet het eigenlijk zo voor je zien: je mag als minister best je eigen mening hebben, maar die bespreek je dan alleen in de ministerraad met alle ministers achter gesloten deuren."

"Maar als er dan uiteindelijk een besluit wordt genomen, dan sta je daar met z'n allen achter en draag je dat ook uit", gaat hij verder. "Want anders heb je als kabinet natuurlijk buitengewoon weinig gezag als vervolgens iedere minister alsnog zijn eigen mening gaat geven. En dat is dus hier het geval."

Niet de eerste keer

Toch is het niet voor het eerst dat een minister uitspreekt dat hij of zij het niet eens is met de rest van het kabinet. Zo keerde Mona Keijzer, toen nog staatssecretaris van Economische Zaken, zich in 2021 tegen een in de ministerraad genomen besluit over het coronatoegangsbewijs. Zij stapte uiteindelijk niet zelf op, maar werd ontslagen door toenmalig premier Mark Rutte: een uitzonderlijk besluit.

Het Kamerdebat vandaag gaat dan ook niet alleen om een eventueel excuses van minister Faber, maar ook om leiderschap van premier Schoof, vertelt Vullings. "Het is de bedoeling dat hij tegen zijn minister zegt: 'Luister, wij willen dat deze lintjes worden uitgedeeld aan die mensen. En we willen ook dat iedereen dat uitdraagt en er niet één iemand zegt het er niet mee eens te zijn.'"

'Kabinet is als voetbalteam'

Partijleider Mirjam Bikker van de ChristenUnie vergelijkt het kabinet met een voetbalteam. "Als je gaat spelen in verschillende stijlen, wordt het geen wedstrijd. En een belangrijke regel is: het kabinet regeert, en gaat als het goed is aan de slag met wetsvoorstellen, en de Kamer controleert."

"Maar als de ene minister zegt 'ik vind het een goede wet' en de andere 'ik vind het een slechte wet', dan kan de Kamer dat niet meer controleren", benadrukt ze over het belang van 'eenheid van kabinetsbeleid'. "Wat je persoonlijk op een verjaardag vindt, is tot daaraan toe. Maar als minister spreek je dezelfde woorden als je collega's, want je bent het met elkaar eens."

'Niet alleen excuses, ook tekenen'

Ook GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans is niet te spreken over de huidige situatie. Volgens hem is eenheid juist nu nodig. "Kijk eens in wat voor tijd we leven: op 2 uur vliegen is er een oorlog gaande, vandaag kondigt Trump handelsmaatregelen aan die Nederland hard kunnen raken", somt hij op. "Dan moet je een eensgezind landsbestuur hebben en dat hebben we niet, ze maken alleen maar ruzie."

Het is volgens hem dan ook belangrijk dat Faber niet alleen haar excuses aanbiedt, maar ook zelf de aanvragen voor de lintjes ondertekent. "Dat moet ze beloven, want dat is dan eenheid van kabinetsbeleid. En dat ze iedere volgende aanvraag - die ongetwijfeld zal komen - ook zal tekenen. Daarmee herstel je het vertrouwen in het decoratiestelsel."

Herhaling voorkomen

Chris Stoffer van de SGP sluit zich hierbij aan en benadrukt hoe belangrijk die eenheid is. "Het is altijd zo geweest en zie in wat voor rommeltje we nu terechtkomen." Daarom vindt hij het ook belangrijk dat premier Schoof uiteindelijk toch aanwezig is bij het Kamerdebat. "Het gaat nu over het hele kabinet", zegt Stoffer. "Hij moet ingrijpen en zorgen dat het niet nog een keer gebeurt."

Ook Vullings ziet dat alle ogen nu op de premier gericht zijn, zegt de politiek commentator tot slot. "Vijf lintjes zijn misschien een kleine kwestie, maar als je nu niet optreedt, dan kan het nog een keer gebeuren."