Dertig douaniers ontslagen na integriteitsschending

Dertig medewerkers van de douane zijn de afgelopen vijf jaar ontslagen vanwege integriteitsschendingen, zoals strafrechtelijke veroordelingen. Dat blijkt uit interne stukken in handen van EenVandaag, verkregen via de Wet openbaarheid van bestuur. Het ministerie van Financiën wil niet zeggen of de ontslagen zijn gerelateerd aan drugssmokkel. 

De douane werd in een jaar tijd geconfronteerd met twee omvangrijke corruptieschandalen. Zo wordt in april 2015 douane Gerrit G. gearresteerd en in maart 2016 Gertie V. opgepakt. De twee mannen waren collega’s op de afdeling Pre Arrival in bij de haven in Rotterdam. 

De mannen zouden, onafhankelijk van elkaar, grote ladingen drugs ongecontroleerd hebben doorgelaten voor criminele organisaties. Tegen Gerrit G. werd afgelopen najaar een maximumstraf geëist van 16 jaar cel. De rechter heeft nog geen uitspraak gedaan in zijn zaak. Gertie V.’s zaak moet nog inhoudelijk behandeld worden. 

Kijk hier de reportage terug over drugssmokkel via de Rotterdamse haven:

'Inrichting douane ontoereikend om corruptie tijdig te ontdekken'

De strafzaak rond Gerrit G. blijkt aanleiding voor een zogenaamde ‘bestuurlijke reportage’ die opgesteld is door de politie. Hierin wordt een hard oordel geveld over de integriteit bij de douane in Rotterdam, blijkt uit het vertrouwelijke Plan van aanpak Bescherming cruciale en kwetsbare functies uit december 2015: ze is niet in staat corruptie te voorkomen of tijdig te ontdekken.

Naar aanleiding van het strafrechtelijk onderzoek is door de Politie een bestuurlijke rapportage opgemaakt. De conclusie uit dit rapport is dat de huidige inrichting van de organisatie en werkprocessen van de douane ontoereikend blijken te zijn om dergelijke corrupte en ondermijnende effecten te voorkomen of tijdig te ontdekken.

Erkend wordt dat douanemedewerkers, in het bijzonder die op de afdelingen waar wordt besloten over fysieke controles van containers, zich in zeer kwetsbare posities bevinden terwijl zij zich bevinden in het "krachtenspel van de drugscriminaliteit". Ze verdienen het om extra beschermd te worden tegen druk uit het criminele milieu, wordt gesteld in het rapport. 

De positie van douanemedewerkers is voor drugscriminelen interessant omdat zij kunnen besluiten of een container gecontroleerd moet worden op de aanwezigheid van verdovende middelen. Van de 7 miljoen containers die jaarlijks binnenkomen, wordt via risicoprofielen een voorselectie gemaakt (1,2 miljoen). Vervolgens komt de douanier in beeld: 

"Selecteurs, ook wel geoefend oog genoemd, selecteren op basis van contra-informatie zo’n 55 duizend containers voor controle”, staat in het rapport. “In dit proces zijn zo’n 15 selecteurs werkzaam, hetgeen een indicatie geeft van de enorme workload.” Een selecteur kan zelf kiezen of een container gecontroleerd gaat worden. 

Dit proces van selecteren gebeurt op de afdeling Pre Arrival, werkplek van Gerrit G. en Gertie V. De arrestatie van de twee douaniers heeft veel los gemaakt op hun voormalige afdeling ‘Pre Arrival’. “Duidelijk is dat er nog veel onverwerkte emoties zijn”, wordt geschreven in een memo van januari 2017. 

Ondanks deze affaires, is het totale aantal integriteitsschendingen bij de Douane wel gedaald. In 2013 was er nog sprake van 114 schendingen, in 2016 waren dit er 65. Het merendeel valt in de categorie ‘misdragingen privé’. Het ministerie wil niet zeggen of, en zo ja hoeveel, schendingen drugsgerelateerd zijn. Sinds 2012 zijn zeven medewerkers geschorst "in relatie tot verdovende middelen", zegt douane in een aanvullende reactie.

De Rotterdamse haven is een belangrijke spil in het drugsnetwerk. Uit het ‘Dreigingsbeeld van zware en georganiseerde criminaliteit 2017’ van politieorganisatie Europol blijkt dat Nederland het drugs doorvoer- en productieland van Europa is. Vooral van cocaïne vanuit Zuid-Amerika wordt een enorme toevoer verwacht. 

Scala aan maatregelen

De douane Rotterdam Rijnmond formuleert 25 maatregelen die toekomstige incidenten moeten voorkomen in de Eindrapportage van het 'Plan van Aanpak: meest risicovolle functies' uit november 2016. Niet alle maatregelen zijn voor EenVandaag in te zien omdat deze volgens het ministerie van Financiën vertrouwelijk zijn.  

Enkele maatregelen: plaats- en tijdonafhankelijk werken is afgeschaft vanwege ‘ongewenste bewegingsruimte’, de afdelingen Pre Arrival en Pre Departure zijn niet meer toegankelijk voor niet-medewerkers, er is toegangscontrole en stagiaires en uitzendkrachten worden niet meer toegelaten. Ook moet men ‘onvoorspelbaar’ werken en zal er meer functieroulering komen.

Geconcludeerd is dat integriteit ‘niet of onvoldoende’ besproken werd tijdens functioneringsgesprekken. Binnen de douane is daarom een ‘toolkit’ ontwikkeld om ‘een goed gesprek’ te voeren over integriteit. Ook komt er voor medewerkers een speciale ‘meldapp’ om integriteitsschendingen te melden die dit jaar wordt uitgerold. Eerder konden medewerkers vermoedens al melden bij een speciaal meldpunt bij de FIOD, nadat werd geconcludeerd dat het melden van (vermoedens van) integriteitsschendingen niet goed was georganiseerd.

Zorgen bij douane: aanscherpen screening niet op orde 

Pijnlijk genoeg wordt de douane Rotterdam Rijnmond tijdens de uitrol van het Plan van Aanpak opnieuw geconfronteerd met een 'ernstig integriteitsincident’, de arrestatie van Gertie V. Terwijl de Eindrapportage van het plan van aanpak optimistisch start met het uitspreken dat ‘geen enkele medewerker in een risicovolle functie, criminelen nog kan garanderen dat een zending ongecontroleerd’ doorlaat.  

Er worden bovendien meer zorgen uitgesproken in de 'Eindrapportage: Plan van Aanpak' uit november 2016. De wens het aanscherpen van de screening in kritische en risicovolle functies, lijkt moeizaam van de grond te komen. In de 'Eindrapportage van het plan van aanpak: meest risicovolle functies’ van 14 november 2016, spreekt de Rotterdamse dienst Douane Landelijk Tactisch Centrum (DLTC) zorgen uit over dat hun maatregelen landelijk geen opvolging vinden: 

Het zijn punten die opnieuw worden aangekaart in de memo Plan van aanpak bescherming cruciale en risicovolle functies van 31 januari 2017. Hieruit blijkt dat de douanekantoren in de rest van het land nog altijd niet duidelijk hebben wie er in die functies moeten zitten en voor de aangescherpte screening in aanmerking komen. Bovendien blijkt dat niet altijd op de voorgeschreven wijze is gescreend. Zo zijn leden van het fraudeteam pas onlangs onderzocht op zogenaamde ‘justitiële gegevens'. 

Het Management Team van de douane wil deze vorm van screening voor meer functies kunnen toepassen. Maar hiervoor zal wel wet- en regelgeving aangepast moeten worden. 

Douane denkt na de zomer van 2017 een voorstel in te kunnen dienen om "gewenste aanpassingen" door te voeren.