In 2023 woedden er wereldwijd op veel plekken grote natuurbranden. En dat neemt alleen maar toe. Ook in ons land worden meer felle natuurbranden verwacht. En daar zijn we nog niet goed op voorbereid.

In 2023 werd het Hawaïaanse eiland Maui getroffen door de dodelijkste natuurbrand in de Verenigde Staten in 100 jaar. Ook in Canada, Spanje en Griekenland ontstonden hevige branden.

'Vraag is wanneer het gebeurt'

En hoewel afgelopen jaar voor Nederland het natste jaar ooit gemeten was, woedden ze ook hier. De meeste waren zo klein dat ze het nieuws niet haalden. Toch is er in de toekomst ook in ons land meer kans op grotere bosbranden, waarschuwt pyrogeograaf Cathelijne Stoof.

"De vraag is niet óf maar wanneer het gaat gebeuren", daar is zij van overtuigd. De huidige maatregelen laten wat haar betreft te wensen over.

'Je ziet een muur van rook op je afkomen'

Rijstalbeheerder Sonja Welter kan meepraten over de impact van een natuurbrand. Zij maakte 3 jaar geleden een grote mee bij het Limburgse Nationaal Park De Meinweg, waar haar stallen staan.

"Je wordt panisch als je weet dat het vuur komt", vertelt ze. "Je ziet ineens een muur van rook op je afkomen. Ik kon eigenlijk alleen nog maar kijken naar het vuur, als een film."

Paarden geëvacueerd

Haar zeventig paarden moesten geëvacueerd worden. "Ik liep weg met de paarden, maar wist niet of de manage er nog zou staan wanneer ik zou terugkomen", vertelt Welter.

Uiteindelijk wist de brandweer de brand vlak voor de manege te stoppen. "Het was een kwestie van seconden, het vuur was tot op enkele meters genaderd."

'Geen grote brand nodig voor grote problemen'

"De beelden van mensen die moeten vluchten voor het vuur, daar krijg ik kippenvel van", zegt pyrogeograaf Stoof. "Dat gaat in Nederland ook gebeuren." Het is nu misschien moeilijk voor te stellen, maar langere periodes van droogte zullen ervoor zorgen dat de natuur uitdroogt, voorspelt ze. De kans op natuurbranden neemt daardoor toe.

In Nederland is overigens geen grote brand nodig om voor grote problemen te zorgen, zegt Stoof. "Een brand komt in Nederland automatisch dichtbij mensen, omdat het land dichtbevolkt is. Zo zijn in de afgelopen jaren dorpen, verzorgingshuizen en campings ontruimd. Het is steeds maar net goed gegaan."

Onvoldoende voorbereid

Maar dat zou volgens de natuurbrandexpert in de toekomst wel eens anders kunnen lopen: "De branden die op ons afkomen en de gelijktijdigheid ervan, daar zitten branden tussen die we niet meer aankunnen. Nederland is daar op dit moment onvoldoende op voorbereid."

Dat vinden ze ook bij de brandweer in Limburg. Die oefent nu zelfs in deze natte maanden. "We lopen tegen ons maximale kunnen aan", zegt Provinciaal Regisseur Natuurbrandbeheersing voor de Limburgse natuurgebieden Sraar Theeuwen. "We moeten kijken wat we in het veld kunnen doen om op natuurbranden voorbereid te zijn."

Focus op preventie

Bij deze oefeningen is volgens Theeuwen vooral de samenwerking tussen verschillende partners als defensie, brandweer en de politie belangrijk. Zo vliegt er tijdens de oefening een helikopter met water van defensie over en zijn er genietanks om stoplijnen maken. "Hiermee maken we een breed spoor waarbij we vegetatie weghalen. Daardoor loopt een natuurbrand uiteindelijk dood."

Ondanks de oefeningen maakt ook Theeuwen zich zorgen over toekomstige natuurbranden. "We hebben een beperkt aantal middelen om branden te bestrijden. Daarom moeten we ons ook meer focussen op preventie dan de effecten te bestrijden."

'Dweilen met de kraan open'

Ook volgens Stoof zou er meer aandacht moeten komen voor preventie. "Mensen denken bij natuurbranden gelijk aan vlammen, mooie brandweerauto's en een helikopter. Maar brandbestrijding is maar één onderdeel. Er is - oneerbiedig gezegd - veel aandacht voor het dweilen met de kraan open, terwijl de onderliggende oorzaken niet worden aangepakt."

Volgens Stoof is er daarom 'integraal vuurbeheer' nodig. Ze wijst hierbij op de maatregelen die in het verleden getroffen zijn tegen het water. "In alles wat we doen hebben we het water meegenomen. Op deze manier zouden natuurbranden ook in ons systeem moeten komen te zitten."

Wel aandacht, geen beleid

Volgens Stoof zijn er vooral investeringen aan de voorkant nodig in bijvoorbeeld onderzoek, onderwijs en landschapsbeheer. "Er is steeds meer aandacht voor natuurbranden, maar nog geen beleid. Er wordt bijvoorbeeld geen systematisch onderzoek gedaan naar het ontstaan van natuurbranden."

"Je kunt geen goede preventiecampagne organiseren als je niet weet hoe natuurbranden ontstaan. Ik maak me er zorgen over dat er eerst een ramp moet gebeuren voordat we echt op alle fronten in actie komen."