Mark Rutte is vandaag officieel benoemd tot de nieuwe secretaris-generaal van de NAVO. Wat staat hem te wachten en waarom is er juist voor hem gekozen? "Hij heeft een eigenschap die belangrijk is voor iemand die iedereen bijeen moet houden."

Na bijna 14 jaar verruilt Rutte het Torentje in Den Haag voor het NAVO-hoofdkwartier in Brussel. Dat het militair bondgenootschap nu juist voor hem kiest, verbaast defensiespecialist van het Haags Centrum voor Strategische Studies (HCSS) Peter Wijninga niet. Want de nieuwe NAVO-baas staat op veel fronten grote uitdagingen te wachten.

'Kracht van Europa ontdekt'

Wijninga ziet dat Rutte de afgelopen jaren enorm is gegroeid op het wereldtoneel. Toen hij in oktober 2010 aantrad als minister-president van Nederland was Rutte volgens hem helemaal niet zo op Europa gericht, en al helemaal niet op defensie. Dit had toen ook te maken met de grote bezuinigingen die zijn eerste kabinet doorvoerde.

Maar in de loop der jaren kreeg de premier steeds meer belangstelling voor het buitenland. De deskundige wijst daarbij op de ramp met vlucht-MH17 (2014) en de zogenoemde Turkije-deal (2016), die Rutte namens de Europese Unie met de Turkse president Recep Tayyip Erdoğan sloot. "Hij ontdekte steeds meer de kracht van Europa."

Eenheid binnen NAVO bewaren

Ondertussen zagen we hier dat Rutte in staat was om verschillende partijen in diverse kabinetten bij elkaar te brengen. Tijdens zijn premierschap regeerde hij met CDA, PVV, PvdA, D66 en ChristenUnie. Bij de NAVO krijgt hij straks te maken met 32 lidstaten. "Dus dan is dat een belangrijke eigenschap voor iemand die iedereen bijeen moet houden", zegt Wijninga.

Alsnog wordt het een hele klus om die eenheid binnen het bondgenootschap te versterken, denkt hij. "We zien dat in een aantal lidstaten rechts-populistische regeringen aan de macht zijn gekomen of komen. Die twijfelen aan de steun vanuit de NAVO aan Oekraïne, terwijl de ontwikkeling van Rusland wel een bedreiging blijft."

'Goed overweg met Trump'

Een andere uitdaging die Rutte op z'n bordje krijgt, is de mogelijke terugkeer van Donald Trump als president van de Verenigde Staten. Trump is zeer kritisch op het feit dat verschillende Europese landen niet voldoen aan de NAVO-norm dat jaarlijks 2 procent van het bruto binnenlands product (bbp) aan defensie moeten worden uitgegeven.

Nederland voldoet dit jaar waarschijnlijk voor het eerst wél hieraan, net als 22 andere lidstaten. Maar dat betekent dat negen landen zich (nog) niet aan de afspraak houden. En dat zou voor frictie met Trump kunnen zorgen, zegt Wijninga. "Maar Rutte heeft eerder al laten zien dat hij goed overweg kan met Trump." Dat zou zelfs een reden voor zijn benoeming kunnen zijn geweest, denkt hij.

Agressie vanuit China

Daarnaast moeten we volgens de defensiespecialist de toenemende agressie vanuit China richting Taiwan en de spanningen rond de Zuid-Chinese Zee niet over het hoofd zien. Mocht dit conflict in de toekomst escaleren, dan is er een grote kans dat de NAVO erbij betrokken raakt omdat de Amerikanen daarop zullen aandringen.

De eventuele gevolgen hiervan zullen vooral Europese landen (economisch) voelen, benadrukt Wijninga tot slot. Europa is namelijk de grootste handelspartner van China. Rutte kan in zo'n situatie een belangrijke rol spelen: "Ook al bepaalt hij niet de koers van de NAVO, hij kan discussies sturen. Er zal leiderschap van hem verwacht worden."

Iran en de Verenigde Staten zitten vandaag om de tafel in Oman om een nieuw atoomakkoord af te sluiten. President Donald Trump stapte in 2018 uit het vorige akkoord, waarom zijn de landen nu weer in gesprek? "Alternatief is bombardementen."

Iran-deskundige en analist bij het Haagsche Instituut Geopolitiek Damon Golriz verwacht dat beide landen heel positief de gesprekken van vandaag ingaan. "En dat er ook eigenlijk een rail wordt gelegd voor de bewegingen die meer richting diplomatie gaan in plaats van oorlogsretoriek."

'Amerika wel kernwapens tegenhouden'

De gesprekken gaan dus over een nieuw atoomakkoord tussen Iran en de VS, waarin de landen afspraken maken over het nucleaire programma van Iran en wat ze met die technologie doen. "Het heeft alleen maar een politiek besluit nodig om zometeen kernwapens te maken. En dat wil Amerika tegenhouden."

De reden dat de VS toenadering zoekt heeft volgens Golriz te maken met de rivaliteit tussen de VS en China, waar het Midden-Oosten tussen zit. "Het is een veld waarin energie en logistiek een belangrijke rol spelen", legt hij uit. "En wat Iran wil is eigenlijk minder sancties, omdat de Amerikanen heel veel sancties hebben opgelegd de afgelopen paar jaar. En natuurlijk ook dat er geen oorlog komt."

De vorige 'Iran-deal'

Dit is niet de eerste keer dat Iran en de VS praten over kernprogramma's. In 2015 waren de landen het al eens geworden over het Iraanse kernprogramma. Iran zou volgens dit plan afzien van het maken van kernwapens. In ruil daarvoor beloofde landen zoals de Verenigde Staten en Europese landen om economische sancties tegen Iran op te heffen.

Toen Donald Trump in 2018 begon aan zijn eerste termijn als Amerikaanse president stapte hij uit het akkoord, ook kondigde hij nieuwe sancties aan op Iran. Sindsdien houdt Iran zich ook steeds minder aan de afspraken uit het akkoord.

'Iran moet gesprek aangaan'

Volgens de Iran-deskundige is dit het juiste moment om te praten over een nieuw akkoord. "Iran is ontzettend verzwakt na 7 oktober door de aanvallen van Israël op bijvoorbeeld Hezbollah, Hamas en de Houthis." Dat zijn allemaal groepen die militair gesteund worden door Iran.

"Er is ook een militaire opbouw in de regio door Amerika die ongekend is in de afgelopen 20 jaar", vertelt Golriz. "Dat samen zorgt ervoor dat Iran het gesprek moet aangaan, omdat het alternatief bombardementen is."

'Regime wordt niet gedragen door bevolking'

Volgens Golriz heeft Iran nu ook te maken met veel interne problemen, wat een belangrijke reden is om in gesprek te gaan. Zo waren er de afgelopen jaren veel demonstraties voor vrouwenrechten. "Het regime wordt niet gedragen door de bevolking. Jonge mensen willen meer vrijheid, een westerse manier van leven. Dit regime kan dat niet geven."

"Economisch gaat het ook heel slecht", gaat hij verder. "Het land is gesanctioneerd op allerlei manieren. Je kan hier bijvoorbeeld geen geld over maken naar Iran als je familieleden hebt." Ook mogen veel bedrijven niet handelen met Iran, hierdoor is het land economisch grotendeels afgesloten van de rest van de wereld.

'Trump wil voor vrede zorgen'

De reden dat de VS het gesprek opnieuw aangaat, heeft volgens Golriz vooral te maken met president Trump zelf. "Hij wil een deal sluiten omdat hij de president wil zijn die voor vrede zorgt", legt hij uit.

President Trump wil volgens de Iran-deskundige het land naar zich toetrekken, om meer invloed te krijgen in het Midden-Oosten. "Waar dus energie en logistiek een belangrijke rol spelen. En dat samen zorgt ervoor dat er voldoende politieke wil is om deze bijeenkomst te laten slagen."

Het aantal meldingen van frauduleuze belletjes is enorm gestegen. Volgens expert Dave Maasland zijn de daders vaak Nederlandse jongeren die door bendes hiervoor geronseld worden. ”Het lijkt steeds meer op georganiseerde misdaad.”

Steeds meer criminelen proberen via de telefoon geld af te troggelen bij niets vermoedende slachtoffers. Dat blijkt uit recente cijfers van de fraudehelpdesk. In de eerste drie maanden van dit jaar kwamen er 9.793 meldingen binnen bij het anti-fraude instituut. In 2024 lag dit aantal in dezelfde periode nog op 3.031 meldingen.

Grote criminele bendes

Cybercrime-expert Dave Maasland is niet verbaasd over deze toename. "Deze vorm van misdaad begint echt de vorm aan te nemen van georganiseerde misdaad", legt hij uit.

Er zitten volgens hem steeds vaker grote criminele bendes achter deze vorm van oplichting. "Die weten hoeveel geld hiermee te verdienen valt."

'We zijn gewend alles online te delen'

Daarnaast maakt nieuwe technologie als AI het stuk makkelijker voor deze criminelen om hun slag te slaan, zegt Maasland. "De opkomst van kunstmatige intelligentie speelt zeker een rol en die versnelt deze opmars alleen maar. Je hebt nu voor het klonen van een Nederlandse stem, nog maar 10 seconden nodig van de oorspronkelijke stem", legt hij uit. "Dus dat wordt steeds beter en makkelijker."

"Maar dat is zeker niet de enige factor", benadrukt de expert. Ons eigen online gedrag speelt oplichters ook vaak behoorlijk in de kaart. "We zijn zo gewend om alles online te delen, omdat we elkaar vertrouwen. Deze gegevens lekken ook vaak uit. Maar dat zorgt er wel voor dat criminelen heel geloofwaardig deze telefoontjes kunnen plegen."

'Kan iedereen overkomen'

"Ze zijn echt zo geraffineerd deze oplichters", gaat Maasland verder. "Ze bellen je dus op en gebruiken in zo'n telefoontje allemaal gegevens van jou. Ze weten je naam, je adres en soms zelfs ook je banksaldo. Dan wordt het zo geloofwaardig allemaal."

Maasland heeft zelf van dichtbij gezien hoe deze criminelen te werk gaan. "Ik heb wel eens telefoontjes van de politie mogen mee luisteren. De manier waarop deze oplichters dat doen, is echt zo extreem gehaaid en geloofwaardig", vertelt hij. "Zo klantvriendelijk ook. Ik me voorstellen dat iedereen hier in mee zou kunnen gaan. Het kan dus echt iedereen overkomen."

Geronselde jongeren hebben 'geen idee'

Wat Maasland ook zorgen baart, is de leeftijd van de daders die zich met deze vorm van oplichting bezig houden. "Het zijn vooral veel jongeren ook die geronseld worden door deze bendes, helaas ook in vriendengroepen. Want veel van deze fraudeurs zitten gewoon in Nederland. Daar waarschuwt de politie voor."

"Ze vertellen deze jongeren niet dat ze geld stelen van ene mevrouw Jansen, maar dat ze stelen van de verzekering of van de bank", gaat hij verder. "In de rechtszaal komen ze er soms pas achter dat mevrouw Jansen het slachtoffer is en haar hele pensioenpotje weg is. Ze hebben echt geen idee."

'Let op urgentie'

De expert heeft tot slot nog een gouden tip hoe je kunt voorkomen dat je in de val van deze oplichters loopt. "Let op urgentie, dat komt bij al deze vormen van oplichting voor, of ze nou kunstmatige intelligentie gebruiken of niet."

"Ze roepen altijd hun slachtoffer op om direct iets te doen, meteen iets over te maken", legt hij Maasland uit. "Want anders verlies je je geld of je telefoon. Als je wordt opgedragen direct te handelen, moeten alle alarmbellen afgaan."