Mark Rutte is vandaag officieel benoemd tot de nieuwe secretaris-generaal van de NAVO. Wat staat hem te wachten en waarom is er juist voor hem gekozen? "Hij heeft een eigenschap die belangrijk is voor iemand die iedereen bijeen moet houden."

Na bijna 14 jaar verruilt Rutte het Torentje in Den Haag voor het NAVO-hoofdkwartier in Brussel. Dat het militair bondgenootschap nu juist voor hem kiest, verbaast defensiespecialist van het Haags Centrum voor Strategische Studies (HCSS) Peter Wijninga niet. Want de nieuwe NAVO-baas staat op veel fronten grote uitdagingen te wachten.

'Kracht van Europa ontdekt'

Wijninga ziet dat Rutte de afgelopen jaren enorm is gegroeid op het wereldtoneel. Toen hij in oktober 2010 aantrad als minister-president van Nederland was Rutte volgens hem helemaal niet zo op Europa gericht, en al helemaal niet op defensie. Dit had toen ook te maken met de grote bezuinigingen die zijn eerste kabinet doorvoerde.

Maar in de loop der jaren kreeg de premier steeds meer belangstelling voor het buitenland. De deskundige wijst daarbij op de ramp met vlucht-MH17 (2014) en de zogenoemde Turkije-deal (2016), die Rutte namens de Europese Unie met de Turkse president Recep Tayyip Erdoğan sloot. "Hij ontdekte steeds meer de kracht van Europa."

Eenheid binnen NAVO bewaren

Ondertussen zagen we hier dat Rutte in staat was om verschillende partijen in diverse kabinetten bij elkaar te brengen. Tijdens zijn premierschap regeerde hij met CDA, PVV, PvdA, D66 en ChristenUnie. Bij de NAVO krijgt hij straks te maken met 32 lidstaten. "Dus dan is dat een belangrijke eigenschap voor iemand die iedereen bijeen moet houden", zegt Wijninga.

Alsnog wordt het een hele klus om die eenheid binnen het bondgenootschap te versterken, denkt hij. "We zien dat in een aantal lidstaten rechts-populistische regeringen aan de macht zijn gekomen of komen. Die twijfelen aan de steun vanuit de NAVO aan Oekraïne, terwijl de ontwikkeling van Rusland wel een bedreiging blijft."

'Goed overweg met Trump'

Een andere uitdaging die Rutte op z'n bordje krijgt, is de mogelijke terugkeer van Donald Trump als president van de Verenigde Staten. Trump is zeer kritisch op het feit dat verschillende Europese landen niet voldoen aan de NAVO-norm dat jaarlijks 2 procent van het bruto binnenlands product (bbp) aan defensie moeten worden uitgegeven.

Nederland voldoet dit jaar waarschijnlijk voor het eerst wél hieraan, net als 22 andere lidstaten. Maar dat betekent dat negen landen zich (nog) niet aan de afspraak houden. En dat zou voor frictie met Trump kunnen zorgen, zegt Wijninga. "Maar Rutte heeft eerder al laten zien dat hij goed overweg kan met Trump." Dat zou zelfs een reden voor zijn benoeming kunnen zijn geweest, denkt hij.

Agressie vanuit China

Daarnaast moeten we volgens de defensiespecialist de toenemende agressie vanuit China richting Taiwan en de spanningen rond de Zuid-Chinese Zee niet over het hoofd zien. Mocht dit conflict in de toekomst escaleren, dan is er een grote kans dat de NAVO erbij betrokken raakt omdat de Amerikanen daarop zullen aandringen.

De eventuele gevolgen hiervan zullen vooral Europese landen (economisch) voelen, benadrukt Wijninga tot slot. Europa is namelijk de grootste handelspartner van China. Rutte kan in zo'n situatie een belangrijke rol spelen: "Ook al bepaalt hij niet de koers van de NAVO, hij kan discussies sturen. Er zal leiderschap van hem verwacht worden."

De Consumentenbond doet vandaag een oproep in de Tweede Kamer: verlaag de btw op elektriciteit om de energierekening financieel behapbaar te houden. Maar is dat de oplossing? "Tijdelijke pleister."

De energierekening: voor veel mensen is het een grote zorg. Daarom roept de Consumentenbond op om het btw-tarief voor energie van 21 procent naar 9 procent te verlagen.

Hoge rekening profiteert

Dat er iets moet gebeuren is duidelijk, ook volgens energie-expert bij Milieu Centraal Gwen Jansen. Maar het voorstel van de Consumentenbond is volgens haar maar 'een tijdelijke pleister'. Daarbij is het vooral voordelig voor mensen die al veel stroom gebruiken, en niet voor mensen die juist proberen de energierekening laag te houden omdat ze al moeite hebben met betalen.

"Dit voorstel is eigenlijk vooral goed voor de mensen met een hoge energierekening, want die profiteren het meest", vertelt ze. "Maar juist de mensen die het heel hard nodig hebben, maar een lagere energierekening hebben, profiteren minder. Dus wij zijn voorstander van meer structurele maatregelen."

Beter isoleren

Minder btw betalen klinkt als een goed idee, maar houdbaar is het niet volgens Jansen. "Want uiteindelijk gaat die btw weer omhoog, dus je kan beter kijken hoe deze mensen op de langere termijn geholpen kunnen worden."

Maar er zijn volgens de energie-expert wel andere maatregelen die genomen kunnen worden om de energierekening betaalbaar te houden. "Verreweg op één staat het beter isoleren en ventileren van de woningen. Energie die je niet verbruikt hoef je ook niet te betalen. 2 op de 3 woningen zijn nog slecht geïsoleerd en 9 op de 10 slecht geventileerd. Dat zorgt voor veel hogere kosten dan nodig is."

Inzet energiecoaches

Maar volgens Jansen kunnen zogenaamde energiecoaches ook een groot verschil maken. Dat terwijl in bijvoorbeeld de gemeente Amsterdam de huis-aan-huisbezoeken met de energiecoaches worden stopgezet. "Uit onderzoek van TNO blijkt heel duidelijk dat energiecoaches, heel goed werk leveren en dat zij de maatschappelijke kosten ook op termijn heel erg laag kunnen houden. Ook voor de gezondheid van heel Nederland is dat goed."

Het is een laagdrempelige manier om mensen te helpen, zegt Jansen. "Je ziet dat heel veel energiehulp mensen nog niet bereikt. De deuren blijven dicht, vooral bij mensen die de energierekening niet kunnen betalen. Daar is schaamte en wantrouwen. Hoe kom je daar wel binnen? Door heel dicht bij deze mensen te staan." Volgens de experts is dat het geval met energiecoaches. "Die werken ook vaak met vrijwilligers uit de buurt, die wel binnenkomen bij deze mensen."

Radiatorfolie, douchetimers en tochtstrips

Claar Wachter is zo'n energiecoach bij organisatie !WOON die bewoners in Amsterdam bijstaat. Zij weet precies waar ze op moet letten als ze bij mensen over de vloer komt, en heeft een aantal trucjes die ze altijd aanbeveelt. Bijvoorbeeld een timer voor in de douche: "Na 5 minuten geeft die een geluid als een sirene." Of folie achter de verwarming: "Dat zorgt dat je niet de buitenmuur verwarmt, maar dat alles binnen blijft."

En zo kan ze nog even verder gaan: tochtstrips, de instellingen van de cv-ketel en zelfs de brievenbus komen aan bod bij haar huisbezoeken. Daar ziet ze ook wat de hoge rekening met mensen kan doen. "Ik kom ook wel bij mensen die hun verwarming niet aan durven te zetten vanwege de energierekening. Dat is ook niet goed voor de gezondheid."

'Het is altijd zinvol'

Het werk van Claar wordt gewaardeerd door de mensen die het nodig hebben. "Mensen zijn blij als ik uitleg hoe de verwarming werkt: dat je niet de radiatoren aan en uit moet doen, maar de thermostaat moet gebruiken. Of mijn uitleg over de radiatorfolie of over ventileren. Het is altijd zinvol, ook als het alleen is om mensen gerust te stellen dat ze het meeste goed doen."

Een lagere btw is volgens Claar helemaal niet zo'n slecht idee. "Er zit nu wel heel veel belasting op voor de consument, dus ik ben het wel eens met de redenatie." Verder is de energiecoach het met Milieu Centraal eens dat goede isolatie in woningen de meest duurzame oplossing is. "Dat scheelt enorm."

Investeren in energiehulp

Helemaal tegen het idee van de Consumentenbond is Jansen van Milieu Centraal overigens niet. "Elke poging om te zorgen dat die energierekening betaalbaar wordt, is hartstikke goed want het is heel erg nodig. Maar", gaat ze verder, "wij denken dat er een betere maatregel is."

"Wij zijn er groot voorstander van dat het energiehulp-werkveld eigenlijk versterkt wordt om hun werk nog beter te kunnen doen. Dat ze de tools krijgen, de content, de kennis om de mensen ook structureel te kunnen helpen", sluit ze af.