radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

'De strijd tegen terrorisme heeft de wereld niet veiliger gemaakt', zo staan we ervoor 20 jaar na 9/11

'De strijd tegen terrorisme heeft de wereld niet veiliger gemaakt', zo staan we ervoor 20 jaar na 9/11
De aanslag op het World Trade Center op 11 september 2001
Bron: AFP

Nooit was er een gebeurtenis waarvan iedereen zo scherp besefte dat de wereld erdoor zou veranderen als 9/11. Maar hoe, dat wisten we in 2001 nog niet. Weten we dat 20 jaar later wel? "De strijd tegen terrorisme was een geldverslindende mislukking."

Peter Knoope volgde als voormalig directeur van het Internationale Centrum voor Contraterrorisme nauwgezet hoe de strijd tegen terreur na 9/11 vorm kreeg. De balans die hij opmaakt is niet positief: "Op alle fronten is de 'war on terror' ontspoord. Het heeft de wereld niet veiliger gemaakt", stelt hij.

Geen grote aanval op Amerikaans grondgebied meer

Betekent dat dat de reactie van de VS die volgde op 9/11, met de kennis van nu, inadequaat was? "Dat kan je niet zeggen", vindt Knoope. "Wat we toen niet wisten is welke dreiging de aanslagen van 9/11 precies inhield. Of dit de voorbode was van een hele reeks aanvallen of een unicum. De meeste mensen geloofden het eerste."

"Maar de geschiedenis leert dat een grootschalige aanval op Amerikaans grondgebied nooit is herhaald. Vanuit dat perspectief kan je zeggen dat de reactie wél inadequaat is geweest. Maar hoeveel aanslagen zijn voorkomen of ontmoedigd, en wat voor aanslagen er nog 'in de pijplijn' zaten, dat weten we natuurlijk niet. En zullen we ook nooit precies weten."

Ontwrichten van de bestaande orde

Is de dreiging van meer aanslagen dan overschat? "Ook dat is moeilijk te zeggen. Wat we weten is dat het doel van terreur het ontwrichten van de bestaande orde is. Feit is dat de westerse wereld geschokt was door de aanslagen, maar dat ze op sommige plekken werden toegejuicht. Zoals in Pakistan, de West Bank, Vietnam of andere plekken waar de macht van Amerika negatief werd ervaren. Je kan dus ook zeggen dat opzet van de daders van 9/11 is geslaagd."

"Toen Bush van de 'war on terror' een 'wij tegen zij' maakte door te stellen: Either you are with us, or with the terrorists, maakte hij niet alleen vrienden maar ook vijanden. Want er waren ook mensen die toen dachten: 'Als je het zo stelt, dan weet ik waar ik sta.'"

Bekijk ook

'Het volk wilde wraak'

Kan je stellen dat het verklaren van 'een oorlog' aan een vijand die je niet kent - wanneer je het rationeel bekijkt - een te simpele reflex is geweest? "Dat kan, maar dan ontken je ook politieke en emotionele realiteit. Er is bij mijn weten maar één land geweest dat na een grote aanslag rationeel bleef. Dat was Noorwegen."

Knoope doelt op de aanslagen van Anders Breivik in 2011, onder andere op het eiland Utøya. "De Noorse premier zei toen dat, hoe erg de aanslag ook was, de kernwaarden van verdraagzaamheid en tolerantie nooit mogen worden aangetast. Dat kon in Noorwegen. Maar na 9/11 en ook na de aanslagen in Frankrijk zou het politieke zelfmoord zijn om een milde toon aan te slaan. Het volk wilde wraak en bescherming tegen het kwaad."

Peter Knoope
Bron: ANP
Peter Knoope

Terreur niet militair uit te roeien

Volgens Knoope is de oorlog tegen terreur dus mislukt. "President Biden heeft zelf in een speech aangegeven dat er nu meer terroristische groepen in de wereld actief zijn dan 20 jaar geleden."

"De militaire aanpak in Afghanistan en Irak heeft dus gefaald. Net als in Mali, Somalië, Kameroen en Nigeria. Terreur kan je niet uitroeien met militaire hand. Alleen als ze een eigen staat vormen zoals IS kan je ze bestrijden met militaire middelen en die strijd is wél gewonnen. Die constatering zou grote gevolgen moeten hebben."

Aantal terroristische aanslagen
Bron: EenVandaag
Aantal terroristische aanslagen van 1977 tot nu

De andere definitie van China en Rusland

Oud-president Obama en Hillary Clinton hebben in 2011 ook onderkend dat je niet alleen het geweld moet bestrijden. "Je moet ook de gedachtegang die erachter zit, het 'extremisme' aanpakken. Het probleem is dat daar geen definitie van is. Iedereen vult dat zelf in."

De 'war on terror' heeft bij democratische regimes de rechten van burgers ingeperkt, en bij autoritaire regimes de deur opengezet naar keiharde repressie van elke vorm van protest of oppositie.

"De vervolging van Oeigoeren door China, het verbieden van alle politieke activiteiten van Navalny in Rusland, dat noemen ze daar ook bestrijding van extremisme. Vergeet niet dat China en Rusland toen ze zich aansloten bij de 'war on terror' expliciet de vrije hand opeisten om het extremisme in eigen land te bestrijden."

Bekijk ook

'Honderdduizend mensen vast op verdenking terrorisme'

"Het gevolg is dat de oorlog tegen terreur wereldwijd heeft gezorgd voor inperking van vrijheden, het monddood maken van oppositie en schending van mensenrechten. Daar komt bij dat de mogelijkheden om burgers te surveilleren door data over ze te verzamelen extreem veel groter zijn geworden. Ik zie dat als een grote bedreiging", zegt Knoope.

Is er een alternatief? "Je kan terrorismebestrijding zien als een 'politietaak', zoals de EU doet. In de periode na 9/11 heeft dat tot een golf van arrestaties geleid, maar nauwelijks tot veroordelingen. Naar schatting zitten wereldwijd nog honderdduizend mensen vast op verdenking van terrorisme. Tijd en geld voor een goede rechtsgang is er niet. Er is bijna nergens een goede aanpak voor het reïntegreren van verdachten. Het gevolg is dat vaak de roep ontstaat om deze mensen maar te vergeten of te laten verdwijnen."

In het Westen relatief veilig

"Zet je dit alles af tegen de uitgaven die zijn gedaan in het kader van de 'war on terror' is de oogst pover. Alleen al aan militaire kosten hebben de VS de afgelopen 20 jaar lang 150 miljoen dollar per uur uitgegeven aan de strijd tegen terreur."

Kijk je naar het Westen dan was én is het risico slachtoffer te worden van terrorisme in verhouding tot andere risico's nog steeds erg klein. "Maar verreweg de meeste slachtoffers vielen in het Midden-Oosten en Afrika. In die regio's is dat risico alleen maar groter geworden", ziet Knoope.

Bekijk ook

'We zijn 20 jaar later niet veel verder'

Het motto van de strijd tegen terreur was bij aanvang: 'Better any action, than the best action.'

"Met andere woorden: het maakt niet uit wát je doet, als je maar krachtdadig, strijdbaar en vooral niet zwak overkomt. Het was de opmaat tot geldverslindend falen. En we zijn nu, 20 jaar later, nog niet veel verder", ziet Knoope.

Bekijk hier de tv-reportage en het studiogesprek over dit onderwerp.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Minder zorgstudenten in het mbo, terwijl personeelstekort groeit: 'We moeten ons rot schrikken als samenleving'

Het aantal studenten op mbo-opleidingen voor verpleegkundigen en verzorgenden blijft maar dalen. In de laatste 5 jaar ging het om een daling van 30 procent, terwijl er juist veel vraag is naar zorgpersoneel. De MBO Raad wil nu actie van het kabinet.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Kans op inslag van asteroïde 2024 YR4 op aarde steeds groter, maar volgens deze ruimteonderzoeker hoeven we niet bang te zijn

Kans op inslag van asteroïde 2024 YR4 op aarde steeds groter, maar volgens deze ruimteonderzoeker hoeven we niet bang te zijn
Bron: Unsplash

Een groep astronomen trekt aan de bel, want de kans dat een asteroïde de aarde gaat raken wordt steeds groter. In 2 weken tijd steeg deze van 2,6 naar 3,1 procent. "Historisch, maar niet te vergelijken met de asteroïde die dinosaurus heeft uitgeroeid."

De asteroïde, die volgens NASA op 22 december 2032 de aarde zou kunnen raken, heeft zelfs al een naam: 2024 YR4. Hij heeft een geschatte doorsnee van tussen de 40 en 90 meter, en verplaatst zich met een snelheid van meer dan 10 kilometer per seconde. Mocht hij de aarde raken, dan krijgen we dus met een flinke klap te maken.

'Neem het met een korrel zout'

Zijn we over 7 jaar in gevaar? Als je het aan ruimtevaartspecialist Angelo Vermeulen vraagt, niet. "Je moet het met een grote korrel zout nemen", merkt hij op. "Het is een vrij relatief hoog cijfer. Maar de gemeenschap van astronomen wereldwijd maakt zich eigenlijk geen zorgen."

"Want wat er meestal gebeurt, is dat naarmate men meer en meer informatie te weten komt over de baan en de snelheid van de asteroïde, door meerdere metingen te doen, ze zich eigenlijk realiseren dat de kans kleiner wordt dat hij de aarde zou raken."

Bekijk ook

Nog geen 'doomsdag'

"Dit is dus zeker nog geen 'doomsday-scenario'", zegt Vermeulen. Op het moment van de eerste observatie is de asteroïde namelijk nog ver verwijderd van de aarde. Het is een klein object in de verre verte. Om hem te spotten hebben astronomen een sterke telescoop nodig.

"Dan probeer je zo goed mogelijk de baan en de snelheid op te meten", legt hij uit. "Het percentage gaat dan vaak schommelen, soms omhoog en dan soms weer omlaag. Wanneer hij dichterbij de aarde zit kunnen we hem veel makkelijker observeren en opmeten." Pas dan kunnen astronomen écht spreken over de kans op een inslag. "Maar in het verleden is eigenlijk altijd gebleken dat die kans dan 0 procent werd en dat het dan langs de aarde heen vliegt."

Meerdere asteroïden in zonnestel

Naast 2024 YR4 vliegen er meer dan een miljoen asteroïden door het zonnestel, weet Vermeulen. Tussen Mars en Jupiter zit een asteroïdengordel waar een groot deel van deze 'mini planeetjes' vliegen. "Die zitten daar eigenlijk vrij veilig, want ze draaien in een baan om de zon. Ze zijn geen bedreiging."

"Maar er zijn dus ook asteroïden die los door het zonnestelsel vliegen." En voor die losse - zoals 2024 YR4 - moeten we uitkijken. "Ze zouden mogelijk op de aarde kunnen neerstorten. En dat is in het verleden al gebeurd, er zijn genoeg voorbeelden. De bekendste is natuurlijk het uitsterven van de dinosauriërs, veroorzaakt is door zo'n inslag."

Bekijk ook

Zeer zeldzame gebeurtenis

Ook in de Amerikaanse staat Arizona sloeg zo'n 50.000 jaar geleden een asteroïde in. Onderzoekers schatten in dat deze een diameter van ongeveer 50 meter had en rond de 300.000 ton woog. "Je kan hem bezichtigen, een prachtige geologische formatie", noemt de ruimtevaartspecialist het.

De aarde blijft dus niet gespaard van zulke inslagen, vertelt Vermeulen. "Maar dat het zal gebeuren in een tijdbestek van een mensenleven is zeer zeldzaam."

DART

Ook vertelt de ruimtevaartspecials dat NASA technologie heeft ontwikkeld om de banen van asteroïden te wijzigen, zodat ze de aarde niet raken. "Tijdens die missie, genaamd DART, heeft men met een ruimte toestel van ongeveer 600 kilo recht op een asteroïde laten inslaan om te zien of we de baan van die asteroïde konden wijzigen."

"En dat is een groot succes geworden", gaat hij verder. De baan is zelfs veel meer veranderd dan gehoopt. "Dus we kunnen asteroïden wel van een baan doen afwijken. En als je dat op tijd doet, zelfs al is het een kleine wijziging, dan heeft het groot effect wanneer het in de buurt van de aarde komt."

Bekijk ook

Tsunami als gevolg

Maar stel het gebeurt wel, hoe zou dat er dan uit zien? "De gevolgen van zo'n inslag zijn niet te overzien", antwoordt Vermeulen. "Maar het zal minder apocalyptisch zijn dan wat je ziet in films."

En dat komt vooral doordat het grootste oppervlak van de aarde, ongeveer 70 procent, bedekt is met water. "In het Los Alamos National Laboratory heeft men een computersimulatie laten maken (van een asteroïde inslag, red.). En zo hebben ze ontdekt dat het best meevalt. Wat je krijgt is een tsunami, en het blijkt dat maar een fractie van de totale energie van die asteroïde omgezet wordt in golven. De golven zullen niet zo heel ver reizen. Dus we kunnen daar ook wel wat wat geruster over zijn."

Aardbevingen en klimaatverandering

Wel kan die eventuele inslag op 22 december 2032 voor seismisch effecten zorgen, zoals een aardbeving. "En in een gebied waar veel vulkanische activiteit is, kan het die activiteit gaan uitlokken. Want je krijgt bij een inslag sowieso een enorme schokgolf als een asteroïde in de atmosfeer ontploft of op aarde neerstort." Hij vergelijkt het met honderdmaal de kracht van een bom van Hiroshima.

"En als zo'n ding in de atmosfeer komt, genereert dat verder ook heel veel hitte waardoor het branden kan veroorzaken", gaat Vermeulen verder. "Dat is een effect dat lang na de inslag nog kan blijven doorwerken, het werpt allerlei stoffen in de atmosfeer op, die dan een deel van het zonlicht kunnen blokkeren en waardoor je het klimaat kan gaan verstoren."

Kans op een asteroïde inslag op aarde wordt steeds groter, maar volgens deze ruimtespecialist hoeven we niet bang te zijn

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant