De gevaren van social media tijdens incidenten als de gijzeling in Amsterdam: 'Je speelt met mensenlevens'

De gijzeling in de Apple Store in Amsterdam was gisteravond groot nieuws. Veel berichten gingen rond op social media, terwijl de politie had gevraagd om dit niet te doen. Wat voor risico's heeft dat? "Je brengt mensen in gevaar."

De laatste jaren zijn social media een steeds groter onderdeel geworden van ons leven. Tijdens incidenten als aanslagen of gijzelingen verschijnen er talloze berichten op platformen als Twitter en Instagram. Een slechte ontwikkeling vinden experts, omdat het mensen alleen maar in levensgevaar kan brengen.

Foto via tiplijn

AT5-hoofdredacteur Altan Erdogan stond gisteren voor een moeilijke keuze toen de Amsterdamse zender verslag deed van de gijzeling op het Leidseplein. "Rond 19.00 uur kregen we een appje binnen via onze tiplijn", vertelt hij. "Het zag eruit alsof iemand een bomvest aan had in de Apple Store. Toen moesten we snel beslissen wat wij hiermee moesten doen."

Eerst werd uitgezocht of de foto echt was. "Het leek heel serieus. Er stond ook een tekst bij over het geldbedrag dat hij eiste, en dat er snel iets moest gebeuren", zegt Erdogan. "Anders zouden wij verantwoordelijk zijn voor de gevolgen."

Journalistieke primeur

Er werd besloten om het bericht niet te publiceren. "We moesten een afweging maken. Het lijkt een makkelijke keuze, maar in de journalistiek wil je graag een primeur hebben", vertelt Erdogan. "Dat er zoveel mensen binnen waren en het risico dat hij zou gaan schieten, gaf de doorslag."

"We wisten niet hoe hij zou reageren op onze antwoorden, dus we hebben er niets mee gedaan", zegt hij. "We hebben wel contact gezocht met de politie en de foto's doorgegeven. Na de persconferentie hebben we de beelden ook naar buiten gebracht."

Handlangers spelen informatie door

Dat was de juiste beslissing, volgens voormalig hoofd recherche Sander Schaepman. Bepaalde beelden of informatie delen kan verkeerd uitpakken, legt hij uit. "We weten uit andere incidenten dat een gijzelnemer weleens handlangers heeft die hem informatie geven, die zij van social media en televisie hebben."

"Zo kan hij zich voorbereiden op de actie die komt. Op die manieren worden de levens van de gijzelaar en de eenheden, en hun optreden, in gevaar gebracht", zegt hij. "Interventiediensten weten hoe ze dit moeten aanpakken met een verrassingselement of desoriëntatie. Het is dus beter als de gijzelnemer niks weet."

Grote werkruimte

Om te voorkomen dat er te veel informatie wordt verspreid op social media creëren eenheden vaak een zo groot mogelijke werkruimte, zegt Schaepman. "Op die manier kunnen mensen niet al te dichtbij komen en wordt er zo min mogelijk gefilmd."

"De politie heeft het heel snel wijd afgezet", zegt ook Erdogan. "Wij konden op afstand filmen en hadden daar ter plekke contact met de politie over, omdat de daders misschien meekeken. Soms hebben we gedaan wat ze vroegen, zoals het niet scherp in beeld brengen van kentekens."

Anonieme situatie

Naast het risico dat de situatie uit de hand loopt, is het ook gevaarlijk als de interventiediensten herkenbaar in beeld komen. "Dit zijn mensen die voor ons optreden als er acuut levensgevaar is, en daarmee brengen ze zichzelf ook in gevaar", vertelt Schaepman.

"Politieagenten worden ook wel eens thuis opgezocht. Dat moeten we niet willen", zegt hij. "Ze moeten in alle vrijheid kunnen opereren en dat kan alleen in een anonieme situatie."

Moreel kompas

Helaas is het moeilijk om regels af te spreken over het delen van dit soort informatie, volgens Schaepman. "Mensen die normaal vloggen of via sociale media allerlei leuke informatie delen over BN'ers moeten een moreel kompas hebben en zichzelf afvragen of ze dit wel moeten doen", zegt hij. "Die discussie moeten we met elkaar voeren."

"In Nederland zijn vrijheid van meningsuiting en persvrijheid een groot goed, maar hier praat je echt over iets anders dan twee BN'ers die het met elkaar aan de stok hebben", zegt hij. "Het gaat hier om mensenlevens."