De grote zwarte beesten vallen al jaren boten aan bij Spanje. Maar nu maken orka's een boot bij Noorwegen ook knap lastig. Waarom nu ook daar? "Het is waarschijnlijk een toevalstreffer", zegt bioloog Roy Veldhuizen.

De Nederlandse zeezeiler Wim Rutten is op zee bij Noorwegen gebeukt door een orka. "Ik schrok vooral van het harde geluid van de ademhaling. Veel harder als dat van een dolfijn." De aanval door een orka's is voor zover bekend nog niet eerder op die plek gebeurd. In de Straat van Gibraltar zitten orka's al veel langer achter zeilboten aan. Daar raakten boten beschadigd, die vervolgens zonken.

Spelen of aangevallen voelen

Volgens bioloog Roy Veldhuizen zijn er twee mogelijke theorieën waarom de orka's boten aanvallen. "Ze zijn heel slim en heel speels. Er is al vaker vastgesteld dat ze samen een spelletje bedenken en dat aan elkaar aanleren voor plezier", vertelt Veldhuizen over de ene theorie.

"Maar het kan ook te maken hebben gehad met dat ze een slechte confrontatie hebben gehad met een boot, waardoor ze denken dat ze die boot moeten wegwerken. Daar ligt iets interessants onder. Deze dieren zijn heel intelligent en kunnen heel goed dingen aan elkaar leren. Als ze als familiegroep bij elkaar zijn ze heel erg op elkaar ingespeeld." Volgens Veldhuizen zijn zeezeilboten nu zo'n tientallen keren aangevallen.

Zeehonden overgooien

Orka's zijn van nature niet agressief. "Ze zijn agressief in gevangenschap, maar we denken dat dat te maken heeft met een stoornis die ze oplopen door gevangenschap. Bij mensen zijn ze niet per se agressief. Maar als zeehond moet je bijvoorbeeld niet langs een hongerige orka zwemmen", vertelt Veldhuizen.

Orka's houden over het algemeen van spelen. Zo gooien ze ter vermaak zelfs zeehonden naar elkaar over, weet Veldhuizen. "Dan gooien ze met hun staart een zeehond omhoog en dan vangt de ander hem op. Als we die theorie vasthouden, dan denk ik niet dat ze nu door hebben dat hun aanval de boot kapotmaakt. Maar houd je de andere theorie aan, dan brengen ze dus bewust schade aan aan de boot."

Bron: AFP

Eigen dialect

Dat nu een orka ook een boot in de buurt bij Noorwegen heeft aangevallen, heeft hoogstwaarschijnlijk niks te maken met het gedrag van walvissen bij Spanje. "Orka's hebben over de hele wereld een soort cultuurverschillen. Ze hebben zelfs eigen dialecten. Per familiegroep over de wereld verspreid spreken ze een andere taal."

Uitwisselingen tussen families en groepen komt daarom niet veel voor. "Het is niet plausibel dat de Spaanse orka's naar Noorwegen zijn gegaan en het de orka's daar geleerd hebben. Ik denk dat het een toevalstreffer is", zegt Veldhuizen.

Zorgen maken om orka's, niet om mensen

Mensen vragen zich nu af of ze zich zorgen moeten maken op een zeilboot. Maar is dat wel een legitieme vraag? Omdat het niet veel gebeurt, hoeven we ons geen zorgen te maken, zegt Veldhuizen. Maar veel beter is het om deze vraag om te draaien. Wat doen wij als mensen die kunnen leven op land, zo dichtbij een orka die leeft in de zee?

"We zijn met ons eco-toerisme best dichtbij de orka aan het komen. Stel dat de orka dit doet omdat ze een aanvaring met een boot hebben gehad, dan moeten we misschien meer afstand nemen. Ook boten die zich 'eco-toeristisch' noemen, komen te dichtbij. Eigenlijk maak ik mij meer zorgen om de orka dan om de mensen, als ik eerlijk ben." En wat als je op een zeilboot zit in een gebied waar orka's zitten? "Je moet op voorhand afstand houden."

Hulpverleners zijn hard bezig overlevenden te redden in Myanmar na de aardbeving. Ook een Nederlands team met reddingshonden staat klaar om het land, dat midden in een burgeroorlog zit, te helpen. "Ter plaatsen zullen we zien met wie we gaan samenwerken."

De eerste raket van de Duitse start-up Isar Aerospace wordt morgen in het noorden van Noorwegen gelanceerd. Als deze slaagt, is het de eerste keer dat een raket vanuit West-Europa in een baan om de aarde wordt geschoten. "Dit is belangrijk voor Europa."

Isar Aerospace is een van de eerste Europese commerciële bedrijven die zich bezighoudt met het bouwen van raketten, vertelt deputy director van het Netherlands Space Office (NSO), Joost Carpay. Europa loopt, vergeleken met Amerika, achter op dit gebied. "Maar nu lijkt er een gat in de markt te zijn waarin een paar commerciële bedrijven springen."

'Mooie ontwikkeling'

"Dit zijn mooie ontwikkelingen voor Europa", benadrukt Carpay. Volgens hem is het belangrijk dat we vanaf ons eigen grondgebied kunnen lanceren. Hij vindt het daarom goed dat het commerciële bedrijf Isar Aerospace, dat de intentie heeft om de Europese concurrent van het Amerikaanse SpaceX te worden, een risico neemt.

"Je ziet dat er op het moment minstens vier bedrijven bezig zijn met het ontwikkelen van raketten", vertelt hij. "En daar wordt dus ook in geïnvesteerd, soms door overheden maar dan zonder de ontwikkeling te sturen. Dus alleen met financiering." Ook zijn er private investeerders die steeds meer interesse tonen. En als de testlancering morgen succesvol blijkt, zal die belangstelling alleen maar groter worden, voorspelt Carpay.

Onafhankelijkheid voor Europa

Deze nieuwe ontwikkelingen zijn van groot belang voor Europa. Het is volgens de deputy director belangrijk om onafhankelijk te zijn, van wie dan ook: "Ruimtevaart is strategisch van groot belang. We willen zelf kunnen bepalen welke satellieten we wanneer waarnaartoe lanceren en dat moeten we in eigen hand hebben."

"Dit bedrijf ziet dus een markt naast SpaceX, ook omdat zij een kleine raket hebben. Die heeft SpaceX niet. Dus het is ook een kwestie van marktkansen zien."

Meer raketten en lanceerbases

Maar wat moet er eigenlijk nog gebeuren voordat we op grote schaal dit soort raketten kunnen lanceren, zodat we écht kunnen concurreren met SpaceX van Elon Musk? "Het belangrijkste is het ontwikkelen van de raketten en een lanceerbasis", antwoordt Carpay.

Hij vertelt dat in het ontwikkelen van zulke bases al grote stappen worden gezet. "Er zijn al een aantal in Europa die voor de wat kleinere raketten geschikt zijn. En onze Spaceport in Frans Guiana wordt ook voor die kleinere raketten klaargemaakt." Het is op dit moment een kwestie van de ontwikkelingen blijven stimuleren, stelt hij.

'Het blijft een uitdaging'

Maar wat als het morgen dan toch misgaat? "Het blijft een uitdaging", antwoordt Carpay. "Maar ik denk ook dat het bedrijf daar zelf rekening mee houdt. Het blijft altijd een risico, zeker omdat de raket nog nooit gevlogen heeft."

Wel is hij ervan overtuigd dat Isar Aerospace het proces grondig heeft aangepakt. En mocht het toch fout gaan, dan is het een goede les. "Dat betekent alleen maar dat de kans dat het de volgende keer goed gaat, groter is."

Lancering over 1 à 2 jaar

Gaat de testlancering morgen wel goed, dan komt een echte lancering sneller dan gedacht om de hoek kijken, denkt Carpay. "Ik zag dat ze hun eerste lanceringen in 2028 verkocht hebben. Maar als het morgen goed blijkt te gaan dan weet ik zeker dat we al eerder kunnen zeggen dat hij klaar is voor ontwikkeling."

"Dus laten we zeggen, dan verwacht ik dat binnen 1 of 2 jaar echt ook de markt het vertrouwen heeft in de raket om lanceringen in te kopen."

Sneller en wendbaarder dan ESA

Ook de European Space Agency (ESA), de Europese variant van de NASA, is al 10 jaar bezig met de bouw van raketten. Waarom duurt het daar veel langer dan wanneer een commercieel bedrijf een poging waagt?

"Die bedrijven zijn vaak wat sneller en wendbaarder dan de ESA", weet de deputy director. "Bij de ESA moeten 23 lidstaten beslissingen nemen."

Kleine raket

Maar ook het gewicht dat de raket van Isar Aerospace heeft, maakt het makkelijker voor het bedrijf om snel een raket te bouwen. "Het is een kleine die precies onder de gewichtsklasse zit van de raketten die ESA heeft ontwikkeld. Dus hij is speciaal voor de wat kleinere satellieten", legt Carpay uit.

"Normaal lanceren we met één raket een heleboel tegelijk. Maar met een kleinere raket gaat het met één of twee tegelijk." Ook hoeven de kleinere satellieten van de Duitse start-up niet te wachten tot ze met een grotere raket mee kunnen, vertelt de expert. "En dat maakt het heel interessant."