De veestapel moet krimpen, we gaan langzamer rijden en schamen ons inmiddels voor ons vlieggedrag. Maar over ons datagebruik maken we ons niet druk, terwijl juist ons surfgedrag ook energie vreet. Volgens Marleen Stikker is het tijd voor dataschaamte.

Het is geen leuke boodschap, maar we moeten gaan nadenken over de vraag waar we internet en nieuwe technologie voor willen gebruiken. Iedereen wil graag onbeperkt internet, onbeperkt op Netflix en onbeperkt data consumeren. Ook de techbedrijven willen graag dat alles onbeperkt mag doorgroeien. Maar dat kan niet: datagebruik kost meer energie dan je denkt.

Milieueffecten

Internetpionier Marleen Stikker was 25 jaar lang vooral enthousiast over het wereldwijde web, maar ziet inmiddels ook de minder fraaie kanten van het net. Het Internet Is Stuk was dan ook niet voor niets de titel van haar boek, waar ze de zwarte kanten van 'big data' en alle technologie daaromheen belicht.

Over de privacy en de macht van techgiganten is volgens haar al veel gezegd, maar een andere kant is nog onderbelicht. "Over de milieueffecten van de techsector hoor je niet veel."

Klimaatdoelen in gevaar

Met woorden als 'de cloud' en 'de virtuele wereld' wekt de techsector graag de indruk dat zij geen vervuilende en verspillende industrie is, maar een schone nieuwe groene wereld creëert. In werkelijkheid leggen de bedrijven op grote schaal beslag op grondstoffen, hulpmiddelen en vooral energie.

Op de website Anatomy af an AI system laat Stikker zien hoe dit in zijn werk gaat. "Er is geen grens aan de hoeveelheid data die deze bedrijven willen verzamelen, versturen en opslaan. Als het energiegebruik van de sector in het huidige tempo blijft groeien, worden Apple, Amazon, Google en Facebook de grote energieslurpers van het komende decennium. Dat brengt al onze klimaatdoelen en de hele energietransitie in gevaar. Als we dan denken: laat maar gaan, dan zijn we gewoon te laat."

'Uurtje Netflix gelijk aan 10 kilometer autorijden'

Over de ecologische voetafdruk van een avondje netflixen denken we nu nog niet na, maar in de toekomst moet dat volgens Stikker toch veranderen. Dat is niet altijd even leuk. "Maar als je bedenkt dat een uurtje netflixen, waarbij je álle energie van de datacentra van Netflix, de wifi-verbinding en de verdeelcentra meerekent, evenveel energie kost als 10 kilometer autorijden, dan word je misschien toch iets bewuster. Reken maar uit als een heel gezin de hele avond, ieder voor zich, lekker zit te streamen."

Zolang er nog geen echte oplossing is, moeten we volgens Stikker veel kritischer gaan kijken naar de grote techbedrijven en hun energieconsumptie. Ook bìnnen bijvoorbeeld Google, Facebook en Amazon groeit dat besef en spreken hun eigen medewerkers zich vaker kritisch uit.

Geen energierekening openbaar

Want dát data transport en -distributie veel energie kost weet de sector zelf allang, ze lopen er alleen niet mee te koop. Geen enkel techbedrijf maakt zijn energierekening openbaar, of het nu Google, Facebook of een Amsterdams databedrijf is. Ze vinden dat 'bedrijfsgevoelige informatie'.

Daarom vindt datatechnoloog Dirk Harryvan het lastig om uit te rekenen wat het verbruik van data nu echt kost. "Dat Netflix evenveel kost als 10 kilometer autorijden kan waar zijn, maar is nooit uit te rekenen. Je kan alleen kijken naar het energieverbruik van een bepaalde applicatie als die zelf alle data beheert, zoals Facebook of Google. Alleen zij maken dat dus niet openbaar."

Minder energie bij een populaire film

Over het onderwerp werden ook de meest uiteenlopende factchecks gedaan, maar ook die zijn het niet allemaal eens. Een uur netflixen wordt niet alleen vergeleken met autorijden, maar ook met twee koelkasten of zelfs 60 koppen thee. Volgens Netflix zelf ben je met een avondje bankhangen hartstikke groen bezig.

Volgens Harryvan maakt het wel uit wáár je naar kijkt. "Het gaat om hoeveel mensen tegelijk dezelfde data opvragen. Als iedereen dezelfde film kijkt in de dezelfde periode kost het bekijken van die film minder energie." Kijk je net naar die ene indiefilm, dan ben je minder energiezuinig bezig. "Als iemand op een vreemd tijdstip een film kijkt, die niemand anders op dat moment wil zien, dan kost het aanzienlijk meer."

Uitbreiden? Alleen als het klimaatneutraal kan

Dat ons dataverbruik energie slurpt is dus wel duidelijk, maar het is lastig te zeggen hoeveel dat precies is omdat de sector er niet transparant over is. Marleen Stikker benadrukt dat zij niet tégen nieuwe technologie is. "Integendeel, al die nieuwe technologie en al die data bieden fantastische mogelijkheden. Ze kunnen ook oplossingen bieden voor klimaatproblemen. Het probleem is alleen nu maar van de techbedrijven moeten aannemen dat ze groen bezig zijn."

Bij een discussie over grote nieuwe investeringen, zoals in het nieuwe 5G of zelfs 6G-netwerk, zou de overheid volgens Stikker een heel simpel uitgangspunt moeten hanteren. "Prima als als jullie willen uitbreiden, maar toon dan wel eerst keihard aan dat het klimaatneutraal kan."

President Donald Trump kondigde het gisteravond aan: Amerika gaat een importheffing van 20 procent op alle producten uit de Europese Unie doorvoeren. Wereldwijd waarschuwen economen dat dit een slecht idee is, vooral voor de VS zelf. Toch zet Trump door.

Voor Nederlandse ondernemingen met veel export naar de Verenigde Staten breken spannende tijden aan. Door de extra belasting van 20 procent worden hun producten voor de Amerikaanse consument een stuk duurder. "Dit betekent heel veel onzekerheid."

"Dit valt wel rauw op ons dak", zegt Willem Hulsebosch. Samen met zijn vrouw en zoons runt hij al jaren een bloembollenbedrijf in Julianadorp.

Andere markten

"We doen al decennialang zaken met Amerika en hebben in de loop der jaren echt een goede band opgebouwd met onze klanten in de VS", gaat Hulsebosch verder. "Die willen we graag houden. Maar als het moet, dan gaan we ons op andere markten richten."

Want de familie beseft wel dat Amerikanen zullen afhaken als bloemen door de heffing te duur worden. "Tulpen zijn geen eerste levensbehoefte. Aan het eind van je rondje supermarkt staat er een bosje bloemen. Als dat ineens 20 procent duurder is, dan denk je wel twee keer na."

'We begrijpen zijn visie'

De familie Hulsebosch is flink verweven met de Verenigde Staten. "Onze moeder is Amerikaans, we hebben familie overzee en komen er vaak", vertelt zoon Roy.

"We houden van het land en zijn zelfs pro-Trumpers. Dat klinkt misschien tegenstrijdig, maar we begrijpen zijn visie wel. Hij maakt waar wat hij zegt. Dat vinden wij ergens ook wel bewonderenswaardig. Hij zet zijn volk op één, dat is duidelijk. Daar kunnen wij in Europa nog wat van leren. Alleen dit plan, dat maakt het voor ons wel lastig."

Niet volledig afhankelijk

Toch blijft Hulsebosch positief: "We zijn gelukkig niet volledig afhankelijk van Amerika. We exporteren ook naar Engeland, China, Rusland en Kazachstan. En we hebben een uniek product. Bollen kun je maar op één plek in de wereld telen, en dat is hier, in Nederland. Door het klimaat, de bodem, de omstandigheden. Dat kan niet zomaar ergens anders. Daar hebben ze ons gewoon voor nodig.

Er zijn dus genoeg opties. "Als de ene markt moeilijk doet, dan vinden wij onze weg wel via een andere. We hebben al vaker met onzekerheden te maken gehad. Als het even tegenzit, dan nemen we genoegen met wat minder marge en stellen we investeringen gewoon even uit."

'Kennis en ervaring zit in Nederland'

"Trump ziet ons het liefst naar Amerika vertrekken", legt directeur van TTA-ISO Martin Maasland uit. Het Nederlandse bedrijf maakt landbouwmachines en heeft een grote afzetmarkt in de Verenigde Staten.

TTA-ISO heeft zelfs een kantoor in de VS zitten. "Maar de kennis en ervaring op het gebied van high-techsystemen in de tuinbouw zit hier in Nederland. Die gekwalificeerde mensen kun je niet oppakken en in Amerika neerzetten."

Prijs verlagen

Bang voor Amerikaanse concurrenten is Maasland niet. "In ons geval zijn er weinig of eigenlijk geen partijen in de Verenigde Staten die hetzelfde kunnen bieden als wij. We zien onszelf daardoor niet genoodzaakt om de winstgevendheid op onze machines te verlagen."

Maar als de prijs vanwege de invoerheffingen te hoog wordt, dan bestaat er volgens Maasland wel een kans dat de markt afneemt of zelfs helemaal stilvalt. "Dan kunnen we overwegen of we bereid zijn iets van onze marges op te geven, maar we moeten ook de salarissen van onze medewerkers kunnen betalen."

Tegenactie

Over eventuele eigen tarieven die de EU als tegenactie kan invoeren, maakt Maasland zich geen zorgen. "De grootste impact zijn uiteindelijk toch de hoge tarieven van Amerika richting Europa, omdat wij in Europa produceren."

"En andersom importeren wij weinig vanuit Amerika", gaat hij verder. "Dus als Europa hoge handelstarieven gaat invoeren, verwachten wij niet dat dat veel impact op ons heeft."

Minder groei maar geen crisis

Hoofdeconomoom van de ING Marieke Blom begrijpt de zorgen van Nederlandse ondernemers die veel exporteren naar de Verenigde Staten. "Door Trumps nieuwe invoertarieven, gemiddeld 25 procent, en zelfs 54 procent voor China krijgt ook de Europese Unie een tarief van 20 procent opgelegd. Dat leidt naar verwachting tot een exportdaling van zo'n 15 procent richting de VS. Voor Nederland betekent dat een krimp van ongeveer 0,2 procent van het BBP."

Toch is dit volgens Blom geen nieuwe economische crisis in wording. "Dit is niet te vergelijken met corona of de energiecrisis. Het is vooral een rem op de groei."

Niet terugslaan met eigen tarief

Blom verwacht dat Europa met eigen tarieven zal reageren. "Maar hoe dat uitpakt is onduidelijk, omdat we niet zeker weten hoe Trump reageert. Een handelsoorlog moeten we zien te voorkomen."

"We kunnen beter gerichte steun bieden aan getroffen sectoren. Ook kan er veel winst worden geboekt door de interne markt beter te laten werken. En er liggen veel kansen in het versterken van handelsrelaties met landen als India en Zuid-Amerika. Als we dit moment grijpen, kan Europa uiteindelijk sterker en minder afhankelijk van de VS worden. Ook voor Nederland liggen hier echte kansen."