tv LIVE
meer NPO start

Celal moest als 15-jarige twee mensen doden om familie-eer te 'herstellen', maar het ging niet door: 'Mijn aanzien zou enorm gestegen zijn'

Celal moest als 15-jarige twee mensen doden om familie-eer te 'herstellen', maar het ging niet door: 'Mijn aanzien zou enorm gestegen zijn'
Celal werkt inmiddels als deskundige op het gebied van eergerelateerd geweld
Bron: EenVandaag

De politie telt steeds meer geweldsincidenten die plaatsvinden omdat de familie-eer geschonden zou zijn. Celal kreeg als 15-jarige de opdracht van zijn familieleden om de dood van twee neven te wreken. "Het voelde zeer eervol."

Iemand die als geen ander weet hoe zwaar de eer van de familie kan wegen, is Celal Altuntas. Hij groeide op in het oosten van Turkije en vluchtte begin jaren 90 naar Nederland.

'Jij gaat het doen'

Toen twee van Celals neven werden vermoord, kwam zijn familie in spoedberaad bijeen. Alle ogen richtten zich op Celal, die toen net 15 was. Hij werd aangewezen als de persoon die de eer van de familie moest herstellen.

"We zaten bij elkaar in de woonkamer, en uiteindelijk viel de keuze op mij. Ze zeiden: 'Celal jij gaat het doen.' Ik had geen keuze. Ik moest twee mensen uit die andere familie doden om de eer te herstellen van mijn eigen familie."

'Het voelde zeer eervol'

Volgens Celal was het logisch dat de familie bij hem uitkwam. "De reden dat ze mij aanwezen was dat ik geen hoofdkostwinnaar was en geen gezin moest onderhouden. En ik was minderjarig, dat speelde ook mee. Ik zou een veel lagere straf krijgen. Dus zo bekeken, lag de keuze voor mij voor de hand."

Bovendien zou het uitvoeren van deze daad hem ook veel positiefs voor de toekomst brengen, dacht Celal. "Het voelde zeer eervol. Mijn aanzien binnen de gemeenschap zou enorm gestegen zijn, mijn vrienden zouden mij met andere ogen bekijken. Ik zou waarschijnlijk ook een mooie vrouw krijgen. Kortom, vanuit mijn perspectief zag mijn leven er heel mooi uit."

Bekijk ook

Geld inzamelen

Alles leek geregeld, maar de vader van Celal stelde wel nog één voorwaarde aan de rest van de familie. Zij moesten voldoende geld inzamelen om Celal te kunnen onderhouden op het moment dat hij uit de gevangenis zou komen.

"Op het laatste moment ging het moordplan toch niet door. Het ketste af op geld. Ik zou de eer van de familie herstellen, maar daar moest wel een financiële compensatie tegenover staan. Maar daar bleken de andere familieleden niet toe bereid. Dus kon mijn vader er niet mee instemmen."

'Eerwraak is eermoord'

Inmiddels woont Celal meer dan 30 jaar in Nederland. Hij kijkt nu heel anders naar eergerelateerd geweld dan hij deed als 15-jarige. Hij werkt als deskundige op het gebied van eergerelateerd geweld en wordt door officiële instanties geregeld om raad gevraagd. Hij ergert zich eraan dat nog steeds de term 'eerwraak' wordt gebruikt in de media.

"Vervang de term 'eerwraak' voor 'eermoord'. Want je neemt geen wraak, maar je begaat een moord. Als je het eerwraak blijft noemen, dan keur je het indirect goed. En misschien wel belangrijker, berecht het vooral ook als moord."

Politici 'naïef'

Celal is kritisch over hoe Nederlandse politici spreken over de aanpak van eergerelateerd geweld. Hij noemt het 'naïef' dat wordt gedacht dat zoiets als eergerelateerd geweld uitgebannen kan worden door het 'even in een inburgeringscursus aan de orde te stellen'.

"Het is onrealistisch te denken dat mensen in korte tijd volledig afstand zullen doen hiervan. Het gaat echt om een zeer ingewikkeld psychologisch proces", vertelt Celal uit ervaring. "Daar kan een inburgeringscursus hooguit een bescheiden rol in spelen. Daar heb je echt intensieve en langdurige andere hulp bij nodig."

Bekijk ook

'Wel eer, geen geweld'

Volgens de ervaringsdeskundige vergt de aanpak van dit soort 'eerzaken' een heel specifieke aanpak. En is het belangrijk om echt te begrijpen hoe zwaar de familie-eer kan wegen binnen bepaalde culturen.

"Je moet het gevoel van eer zeer serieus nemen. Dus niet meteen zeggen dat wat mensen geloven fout is. Nee, je moet hen er juist van overtuigen dat er andere middelen - zonder geweld - zijn om de eer te herstellen. Dat noem ik kortweg 'wel eer, geen geweld'. Het kost echt tijd voordat mensen afstand nemen van bepaalde codes en waarden die zo diep ingesleten zijn."

Celal moest als 15-jarige twee mensen doden om familie-eer te 'herstellen', maar het ging niet door: 'Mijn aanzien zou enorm gestegen zijn'
Celal moest als 15-jarige twee mensen doden om familie-eer te 'herstellen', maar het ging niet door: 'Mijn aanzien zou enorm gestegen zijn'

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Griepepidemie lijkt begonnen, is er een manier om ziekte te ontlopen? 'Coronamaatregelen werkten goed'

Kuchen, hoesten, snotteren en met koorts in bed. Heb je het nog niet te pakken gehad, dan is er een flinke kans dat dat nog komt. De jaarlijkse griepepidemie lijkt namelijk begonnen. Dit is waar je op kan letten als je denkt dat je griep hebt.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Waarom jongeren nog steeds meedoen aan levensgevaarlijke 'challenges' op social media

Waarom jongeren nog steeds meedoen aan levensgevaarlijke 'challenges' op social media
Bron: Pexels

Zoveel eten als je kunt of een eetlepel kaneel doorslikken zonder water. Het internet staat bol van de gevaarlijke challenges. Experts waarschuwen na het overlijden van een jongen aan een stikspel. "Steeds meer jongeren laten zich hierdoor verleiden."

De challenge-cultuur op internet wordt steeds massaler, signaleert techfilosoof Aaron Mirck. "Voor social media beschikbaar waren op smartphones waren dit soort filmpjes minder makkelijk te vinden, dus dat neemt alleen maar toe. Jongeren brengen steeds meer tijd door op social media, dus te verwachten valt dat dit alleen nog maar groter wordt."

Jongen overleden na stikspel

Een leerling van het Anna van Rijn College in Nieuwegein is na een 'choking challenge', een zogenoemd 'stikspel', overleden. Bij dit spel verstikken jongeren elkaar of zichzelf door de halsslagaders dicht te knijpen, het geeft een 'high' gevoel en kan daardoor verslavend zijn. Maar kinderen kunnen hierdoor vooral ook zwaar hersenletsel oplopen.

De ouders van de leerling uit 3 VWO hebben de school expliciet gevraagd de oorzaak van zijn overlijden te delen. Dat staat in de brief aan de ouders en verzorgers. "Zij vinden het belangrijk om andere ouders te waarschuwen en aandacht te vragen voor de levensgevaarlijke risico's van deze of vergelijkbare challenges", zo liet de politie weten.

Bekijk ook

'Risico nemen hoort bij pubertijd'

"Dit is een tragisch incident, maar als we wat breder kijken dan hoort het nemen van risico's bij de pubertijd", vertelt neuropsycholoog Barbara Braams, verbonden aan de Vrije universiteit van Amsterdam, over jongeren die meedoen aan dit soort challenges.

"Het is voor jongeren de kans om zich te ontwikkelen en onafhankelijk te worden van hun ouders. Daar hoort bij dat ze de wereld gaan verkennen, grenzen verleggen en bij de groep horen is voor hun belangrijk", zegt Braams. Volgens haar is dit soort gedrag onder jongeren van alle tijden. "Maar je hoopt natuurlijk dat ze het op een veiligere manier doen."

Weghalen schadelijke content kost tijd en geld

"Online challenges kunnen dus heel ver gaan, met soms de dood tot gevolg", vult techfilosoof Mirck aan. Hij vindt het daarom gevaarlijk dat Amerikaanse techbedrijven steeds minder doen aan het modereren van deze gevaarlijke inhoud op websites.

"Het weghalen van dit soort challenges kost immers tijd en geld." En met het aantreden van de nieuwe regering-Trump, zal dit waarschijnlijk niet snel veranderen voor techbedrijven, denkt hij.

Bekijk ook

Nieuwe wind in Amerika

"Er waait een nieuwe wind in Amerika", gaat Mirck verder. "En de vraag is nu: gaan Meta-bedrijven als Facebook of Instagram hun verantwoordelijkheid nemen of zorgt de nieuwe rechtse wind in de VS ervoor dat we dit alleen nog maar meer gaan zien?"

"Sowieso passen ze de inhoud liever niet aan, want dat zet de winstgevendheid onder druk", verwacht hij.

Meer regulering van social media

Op dit moment zijn er nog maar weinig regels als het gaat om de toegang tot online challenges. De techfilosoof vindt het daarom hoog tijd voor regulering van social media. "Er mag geen auto de weg op voordat we zeker weten dat hij niet uit elkaar valt op de snelweg. Medicijnen worden niet verkocht als ze niet veilig zijn."

Maar aan de toegang tot social media die ervoor kunnen zorgen dat jongeren zichzelf of elkaar wurgen, wordt maar weinig gedaan. "De vraag is: moeten we social media niet op dezelfde manier reguleren als we doen met auto's en met medicijnen? Wordt het niet tijd dat we volwassener omgaan met social media?"

Bekijk ook

'Veiligheid van jongeren staat onder druk'

Dat laatste is hard nodig, vindt Mirck, vooral omdat 'te verwachten valt dat de digitale wereld voor jongeren steeds gevaarlijker wordt'. Jongeren brengen bovendien steeds meer tijd door op social media. "Het is ingewikkeld, maar ondertussen staat de veiligheid van jongeren onder druk."

Volgens Mirck is de politiek daarom aan zet. "Ja, dit zou een oproep moeten zijn aan politici, aan wetgevers, aan heel Europa om in te grijpen en dit soort platformen verantwoordelijk te houden voor de gezondheid van jongeren."

Strengere wetten

Urenlang scrollen langs foto's en filmpjes, veel likes krijgen en handige vinkjes die laten zien of een bericht wel of niet gelezen is, heeft een verslavend effect.

Eerder stemde het Europees Parlement al voor een wet om het verslavende karakter van social media aan te pakken. De wet is gericht op apps met veel gebruikers, zoals Facebook, Instagram, TikTok en YouTube.

Bekijk ook

Meta wil teugels laten vieren

Voor Europese gebruikers moeten social mediabedrijven dus van het Europees Parlement alle verslavende elementen weghalen. Maar deze wet is op dit moment nog niet van kracht.

Meta beloofde een paar jaar geleden strenger te controleren op nepnieuws en gevaarlijke berichten. Maar de samenwerking tussen het techbedrijf en factcheckers is in de Verenigde Staten juist stopgezet. Ook in Europa zou Meta de teugels juist meer willen laten vieren.

Lastig om te voorkomen

Maar wat kunnen ouders en scholen zelf in de tussentijd doen om kinderen te bescherm tegen de gevaren van social media? "In gesprek blijven gaan is belangrijk", zegt Braams. "Als je dingen gaat verbieden dan zullen pubers en jongeren je niet meer vertellen wat ze eigenlijk doen. Terwijl als je er een gesprek over hebt en in contact blijft, dan weet je wat er speelt."

En zelfs dan is het moeilijk om dit soort gevaarlijke challenges te voorkomen, weet de neuropsycholoog. "Je kunt het er breed over hebben wat er speelt maar het echt voorkomen van alle incidenten is écht lastig. Het is lastig voor een school en lastig voor ouders."

Scholier overleden na wurgspel

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant