Of Amsterdam de grip aan het verliezen is op de georganiseerde criminaliteit? "De uitspraak 'Het komt niet meer goed', is er een die ik niet deel en die ik me ook niet kan permitteren", zegt burgemeester Femke Halsema. "We hebben gewoon hulp nodig."

Anderhalve week na de liquidatie op strafpleiter Derk Wiersum ontvangt burgemeester Femke Halsema EenVandaag op haar werkkamer. Ze is strijdvaardig en duidelijk over wat haar stad nodig heeft in de strijd tegen de georganiseerde drugscriminaliteit: politiecapaciteit. "Het water staat ons aan de lippen. We hebben echt extra mensen hier op straat nodig."

Zichtbare capaciteit

"We hebben in het verleden gezegd dat we wel 500 extra agenten nodig hebben en laten we het daar maar op houden", vertelt de hoofdstedelijke burgemeester. "We hebben gewoon hulp nodig, we verliezen geen grip. We werken met man en macht maar we willen het beter kunnen doen. En dat kunnen we niet zonder Haagse hulp."

"Wij hebben zichtbare overheid op straat nodig", zegt Halsema. "In die wijken waar mensen ook met reden banger worden, omdat er jongeren over straat lopen die te vaak wapens hebben die kunnen dreigen. Die soms elkaar ook overhoop schieten. Daar hebben wij de overheid zichtbaar bij nodig en dat kunnen wij nu niet in alle gevallen leveren."

Onomkeerbaar telefoontje

Terug naar woensdagochtend 18 september, iets na half 8, wanneer de burgemeester een piketmelding krijgt. "Ik werd gebeld met de mededeling dat er een liquidatie was in Buitenveldert en dat het mogelijk om een advocaat ging", vertelt Halsema. "Je realiseert je langzamerhand dat dit heel onomkeerbaar is en heel nieuw en heel ernstig. En gruwelijk. De eerste vraag die je op zo'n moment altijd stelt is: 'Wie laat hij achter?'. Zijn familie, zijn vrouw en zijn kinderen."

Ze gaat naar het plaats delict, waar ze tussen de stille rustige straten, ineens een witte tent ziet staan. "Dat schokt", zegt Halsema. "Dat schokt de buurtbewoners maar ook de mensen die er aan het werk zijn. Ook de agenten en justitie." Daarna is ze bij de indrukwekkende bijeenkomst op de rechtbank in Amsterdam. "Ik ben op dat moment, ik vind het raar woord, toch ook de burgermoeder."

Zorgen

Experts op het gebied van drugsbestrijding, de advocatuur, uitten de laatste weken grote zorgen over de georganiseerde criminaliteit in de hoofdstad. "De uitspraak: 'het komt niet meer goed' is er een die ik niet deel en die ik me ook niet kan permitteren", zegt Halsema. "De rechtsstaat in Nederland functioneert, maar staat af en toe wel voor hele grote uitdagingen. Je ziet internationale misdaad opereren en Nederland is daar geen eiland in."

De zorgen van burgers snapt ze, die heeft zij ook. "Het is niet zo dat je hier in Amsterdam de hoek niet meer om kunt en je bang moet zijn om omgebracht te worden. Dat is niet aan de hand", stelt Halsema. Amsterdam staat vierde in de lijst veiligste steden ter wereld, benadrukt ze. "Dat neemt niet weg dat in de georganiseerde criminaliteit en de drugsmisdaad in onze economie infiltreert. En dat wij in onze kwetsbaarste wijken echt wel een heel groot probleem aan de hand hebben."

Amsterdams drugsprogramma

De stad werkt aan een drugsprogramma dat begin oktober gepresenteerd zal worden. "Dat bestaat uit drie delen", vertelt de burgemeester. Zo wil de gemeente de drugseconomie via allerlei regelgeving inperken en inklemmen, om beter zicht te krijgen op de drugsbendes in de stad.

"En het gaat over jongeren zelf", licht Halsema toe. "Jongeren die in aanraking komen met drugshandel en dreigen te gaan doorgroeien tot drugscriminelen zetten we in een persoonlijke aanpak", vertelt ze. "Die worden helemaal gevolgd en geholpen en zover mogelijk daarmee weggehaald uit het criminele milieu."De stad is geïnspireerd geraakt door een aanpak in Glasgow.

Moreel appèl

Korpschef Erik Akerboom deed onlangs een moreel appèl op drugsgebruikers. "Goed dat hij dat doet", vindt burgemeester Halsema. Mensen die cocaïne en pillen gebruiken "mogen beter nadenken" over de illegale economie waar ze deel van uit maken en de verantwoordelijkheid die dat geeft. "Ik denk niet dat het moraliseren van de gebruikers ertoe leidt dat er minder drugshandel zal zijn", zegt de burgemeester.

"Het is niet zo dat door de gebruikers in deze stad, Amsterdam een rol speelt in de internationale drugshandel", vertelt ze. "Ik heb niet de illusie dat in steden waarin drugsgebruik verboden is het werkelijk minder is. Dat zou ik wel eens willen zien. Of er in New York of in London nou echt veel minder drugs wordt gebruikt", zegt de burgemeester. "Ik denk dat we ervoor moeten waken dat we niet het kind met het badwater weggooien. Dat we niet, omdat we te maken hebben met een groot probleem in de internationale drugshandel, we belangrijke waarden als tolerantie in deze stad over boord zetten."

Speciale brigade

Minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid heeft aangegeven dat er een speciale brigade komt voor de bestrijding van drugscriminaliteit. Daar worden volgens hem 100 extra mensen voor ingezet van de politie, FIOD, het OM en de Belastingdienst.

Halsema juicht het idee van zo'n brigade toe. "Het is geen lokaal probleem, maar het is een nationaal en internationaal probleem", zegt ze. Maar het mag niet ten koste gaan van de basisteams. "Wij hebben zo'n nationale DEA ook te bedienen en daarvoor moet onze lokale recherchecapaciteit ook op volle kracht opereren."

Apple en Meta krijgen van de Europese Commissie samen een boete van zo'n 700 miljoen euro voor het overtreden van de Digital Markets Act. Deze wet richt zich op techbedrijven die zo groot zijn dat ondernemers en consumenten bijna niet zonder hen kunnen.

Het geplande topoverleg in Londen tussen de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Oekraïne over het beëindigen van de oorlog tussen Oekraïne en Rusland is tot op het laatste moment uitgesteld.

Het overleg van vandaag ging wel door, maar zonder de ministers van Buitenlandse Zaken van de meeste landen. De Oekraïense ministers van Buitenlandse Zaken en Defensie namen wél deel aan de gesprekken. Zij reisden af naar Londen om zich, volgens presidentieel stafchef Andriy Jermak, in te zetten voor 'een compleet en onvoorwaardelijk staakt-het-vuren als eerste stap op weg naar een oplossing'.

Wat betekent dit voor Oekraïne?

"Eigenlijk is dit weer een stap in een behoorlijk schimmig proces waarin Oekraïne en Rusland beide proberen te doen alsof ze echt vrede willen om op die manier de Amerikanen aan boord te houden", zegt Oost-Europa expert van Instituut Clingendael Bob Deen.

De onderhandelingen vinden plaats terwijl Rusland recent, ook tijdens het paasbestand, meerdere drone-aanvallen uitvoerde. "Ze zijn erg bezig met naar elkaar te wijzen. De Oekraïners zeggen: de Russen willen helemaal geen vrede, die blijven gewoon aanvallen, zelfs tijdens het staakt-het-vuren. En de Russen proberen zo redelijk mogelijk over te komen naar de Amerikanen met allemaal eisen die voor Oekraïne eigenlijk onbespreekbaar zijn."

'Diefstal van Oekraïnes grondgebied'

Een van de eisen van Rusland is dat Oekraïne de Krim 'inlevert'. En dat is vernederend, zegt Deen. "Het moeten opgeven van de Krim is eigenlijk voor geen enkele Oekraïense president acceptabel. Dat kan je ook niet aan de Oekraïense bevolking uitleggen. Het lijkt alsof deze deal bewust geformuleerd is zodat Zelensky het er mee eens moet zijn."

"Wat er nu op tafel ligt is een 'typisch Russische geste', waarin je eigenlijk onredelijk veel claimt en daarna redelijk probeert over te komen door te zeggen dat je alleen maar wilt houden wat je al bezet hebt", gaat de expert verder. "Maar eigenlijk blijft het nog steeds diefstal van Oekraïens grondgebied."

Amerika gefrustreerd

Niet alleen met de deal, maar ook met hun afwezigheid wil vooral de Verenigde Staten een statement maken. Zo benadrukt Amerika-verslaggever Tom van 't Einde het belang van de afwezigheid van de Amerikaans minister van Buitenlandse Zaken, Marco Rubio.

"De Amerikanen zijn echt ontzettend gefrustreerd dat er zo weinig ontwikkeling in de onderhandelingen zitten, president Trump voorop", zegt Van 't Einde. "Hiermee willen ze een duidelijk statement naar Oekraïne afgeven. Ze verwachten veel meer beweging vanaf hun kant."

Onredelijke verwachtingen van Trump

President Trump voerde sinds het begin van zijn presidentschap zware druk op het vredesproces. Tijdens zijn campagne zei hij binnen 24 uur een einde aan deze oorlog te willen maken, later stelde hij dit bij naar 100 dagen. "Het was onredelijk om te verwachten dat hij het in 24 uur of 100 dagen zou kunnen beëindigen en daar loopt Trump nu tegenaan", merkt Deen op over de tijdsruk die de president op de onderhandelingen zet.

Van 't Einde vult aan: "Hij wil laten zien aan zijn kiezers dat hij deze oorlog tot een goed einde kan brengen. Of hij daar nou een stuk Oekraïne voor moet opofferen of niet, dat maakt voor hem eigenlijk niet veel uit."

Hoop op beweging

Toch is dit overleg niet geheel zinloos. "Er zit echter wel degelijk beweging in", zegt Deen. "Het is niet alleen maar nep. De Amerikaanse gezant Steve Witkoff is vorige week uit Rusland gekomen met een aantal ideeën waar hij Trump van heeft weten te overtuigen. Die zijn vorige week al aan de Oekraïners en Europeanen gepresenteerd."

"Een staakt-het-vuren zou in het voordeel van Oekraïne zijn. Ze weten dat ze het niet heel lang meer vol kunnen houden, zeker als de Amerikaanse wapenleveringen stoppen", aldus Deen.

Serieuze bedreiging

Van een stop in wapenlevering heeft Oekraïne al eerder last gehad, weet Van 't Einde.

"We moeten het dreigement van Trump dat hij de onderhandelingstafel verlaat heel serieus nemen. Hij heeft al eerder alle steun aan Oekraïne 10 dagen lang stilgezet."

'Beide partijen staan onder druk'

Wat is er dan echt nodig om een einde te maken aan deze oorlog? "De Russen hopen dat ze dit conflict op militaire wijze kunnen beslechten en willen dus iets terug voor een staakt-het-vuren", antwoordt Deen.

"Beide partijen staan onder druk om toch een beetje te bewegen, maar ze zijn nog niet echt klaar voor een duurzame oplossing. Het lijkt er dus op dat ze er deze week niet definitief uit zullen komen", zegt de expert tot slot.