radio LIVE
meer NPO start

Brievenbusfirma en schaatsen met Sven: CDA in 2021 weer de partij met de meeste integriteitskwesties

Brievenbusfirma en schaatsen met Sven: CDA in 2021 weer de partij met de meeste integriteitskwesties
Wopke Hoekstra (archiefbeeld)
Bron: ANP

Net als vorig jaar is ook dit jaar het CDA de partij met de meeste integriteitskwesties. Dat blijkt uit de Politieke Integriteitsindex 2021, jaarlijks opgesteld door Erasmus Universiteit en de Vrije Universiteit, in samenwerking met de Volkskrant.

De Politieke Integriteitsindex inventariseert jaarlijks welke Nederlandse politici publiekelijk in opspraak zijn geweest, bijvoorbeeld vanwege mogelijk wangedrag in de privésfeer, belangenverstrengeling of dubieuze nevenactiviteiten en ongewenste omgangsvormen.

'Meestal VVD bovenaan'

In 2021 telden de onderzoekers 52 affaires. Het CDA staat bovenaan de lijst met 11 affaires, op de voet gevolgd door de VVD met 9 affaires.

"Als je kijkt naar de afgelopen jaren zie je dat 52 zaken redelijk gemiddeld is. Wel opvallend is dat het CDA voor het tweede jaar bovenaan staat. In de jaren daarvoor stond meestal de VVD op één", zegt Volkskrant-journalist Bart de Koning.

Bekijk ook

Partijleider Hoekstra twee keer in opspraak

Zo kwam CDA-partijleider Wopke Hoekstra twee keer in opspraak. Hij plaatste op Twitter een foto van zichzelf, schaatsend met Olympisch kampioen Sven Kramer op de ijsbaan van Thialf, terwijl recreanten wegens de coronamaatregelen al maanden niet mochten schaatsen.

En uit de Pandora Papers bleek dat Hoekstra tot vlak voor zijn aantreden als minister in 2017 een brievenbusfirma had op de Maagdeneilanden. Hoekstra heeft met deze constructie geen wetten overtreden, maar de ophef was groot. Uiteindelijk had het CDA afgelopen jaar vooral veel last van lokale bestuurders die in opspraak kwamen rond het thema belangenverstrengeling.

CDA Limburg hofleverancier

Het provinciale bestuur en de gouverneur in Limburg traden begin 2021 af vanwege mogelijke belangenverstrengeling rondom een verstrekte subsidie. Ook moesten in de zuidelijke provincie veel lokale wethouders en burgemeester het veld ruimen, omdat ze in verband werden gebracht met mogelijke belangenverstrengeling.

Recent onderzoek liet overigens zien dat belangenverstrengeling niet was aangetoond. Wel zouden sommige politici de schijn van belangenverstrengeling hebben gewekt, bijvoorbeeld door het bekleden van nevenfuncties.

'Snel onderzoeken'

"Het is best belangrijk om kwesties niet te lang te laten sudderen. Want het beeld is toch vaak: waar rook is, is vuur. Dan moet je dus snel uitzoeken of er echt sprake is van belangenverstrengeling. Anders blijft dat beeld te lang hangen."

Dat zegt advocaat en Eerste Kamerlid voor het CDA, Hugo Doornhof, die vaker wordt gevraagd door lokaal bestuur om kwesties te onderzoeken.

Het klopt juridisch, maar vraag is of het deugt

De affaire rond het CDA-provinciebestuur laat zien dat bestuurders vaak benadrukken dat ze niets hebben gedaan wat juridisch niet was toegestaan. Er zijn geen regels overtreden, ze hebben zich niet verrijkt of ze hebben geen vriend bevoordeeld. Maar dat is volgens Doornhof niet altijd het hele verhaal.

"Je moet onderscheid maken tussen wat juridisch niet mag en wat bestuurlijk-ethisch gezien niet is toegestaan. Stel, je woont als raadslid in een straat waar de gemeente aan de overkant een grote flat wil bouwen. Dan mag je juridisch gezien meestal meestemmen in de Raad. Maar er is ook nog de ethische component. Als je tegen de bouw van die flat stemt, kun je de gedachte voeden dat je vooral je eigenbelang nastreeft."

Bekijk ook

Mogelijk aftreden

Er is de afgelopen decennia een en ander veranderd. Waar vroeger hard moest worden aangetoond dat iemand zichzelf of anderen verrijkte, kan tegenwoordig de schijn van belangenverstrengeling al voldoende zijn om iemand naar huis te sturen.

Zo werd CDA-wethouder Jan Loonen van Venray ervan beschuldigd dat hij zijn politieke contacten en positie had gebruikt om een goede vastgoeddeal voor zichzelf te sluiten. Onderzoek sprak hem vrij van belangenverstrengeling. Wel concludeerden de onderzoekers dat er 'enige schijn van belangenverstrengeling' was. De raad dwong de wethouder vervolgens tot aftreden. De wethouder noemt het een politieke afrekening, maar dat ziet de oppositie anders. Tino Zandbergen van Venray Lokaal: "Het staat gewoon in ons protocol. Ook de schijn van belangenverstrengeling moet te allen tijde worden vermeden."

'Wees transparant en regel het goed'

De burgemeester heeft de wettelijke taak om toe te zien op de integriteit van het bestuur. Maar volgens advocaat Doornhof is lang niet altijd in duidelijke regels opgesteld hoe de burgemeester moet handelen als iemand in opspraak raakt.

"Ik hamer altijd op goede procedures. Dan voorkom je dat de burgemeester te veel een eigen koers vaart en bijvoorbeeld te laat in actie komt. Organiseer dat strak. Bestuurders moeten altijd transparant zijn over nevenactiviteiten. En vooral permanent in gesprek gaan met elkaar en met vrienden, zodat je je niet vastbijt in je eigen juridische werkelijkheid. Vraag je ook af wat de goegemeente van je activiteiten vindt. Mensen om je heen kunnen je klankbord zijn en je wijzen op risico's die je zelf te weinig onderkent."

Bekijk ook

'We maken er werk van'

"Integer handelen is voor het CDA van grote waarde. Het vraagt onze grootst mogelijke aandacht en het nieuwe bestuur maakt er met de afdelingen en leden ook extra werk van om het integriteitsbeleid verder aan te scherpen", zegt een woordvoerder van het CDA-partijbureau in een reactie.

"Immers het veilig je werk kunnen doen en dat op onbesproken wijze is iets dat we hoog in het vaandel hebben staan als CDA. Specifieke gevallen waar twijfel over is worden voorgelegd aan de Integriteitscommissie."

info

Belangrijkste criteria Politieke Integriteitsindex 2021

  • Het gaat om gekozen (of benoemde) Nederlandse politici bij gemeente, provincie, rijk, een Europese of internationale instelling, of met een relevante (bestuurs)functie in een politieke partij of in de politiek-bestuurlijke besluitvorming.
  • Het gaat om het overtreden van geldende morele waarden, normen en regels. De integriteit van de betrokkene is in het geding, wordt ter discussie gesteld,
  • Het gaat om een publieke affaire die 'de pers' heeft gehaald.
  • De betrokken politicus is wegens de affaire afgetreden en/of gesanctioneerd. Ook als dat niet het geval is en een politicus de affaire 'overleeft' kan de zaak in de lijst worden genoemd, maar alleen als de feiten vaststaan of uit geloofwaardige bron komen, ze voldoende ernstig zijn en in de publiciteit tot serieuze vraagtekens over iemands integriteit hebben geleid. Dit betekent dus niet dat als iemand op de lijst staat er dus automatische sprake is van een integriteitschending, noch dat er een gedragsregel is overschreden.

Bron: Erasmus Universiteit Rotterdam en Vrije Universiteit Amsterdam

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Wat heeft het nu eigenlijk opgeleverd? En andere vragen over 3 jaar oorlog in Oekraïne beantwoord

Wat heeft het nu eigenlijk opgeleverd? En andere vragen over 3 jaar oorlog in Oekraïne beantwoord
In Kyiv werden omgekomen soldaten herdacht op dag dat Rusland 3 jaar geleden Oekraïne binnenviel
Bron: AFP

De oorlog in Oekraïne duurt inmiddels al 3 jaar, maar een wapenstilstand ligt nu voor het eerst op tafel. De VS en Rusland onderhandelen over de beëindiging van het conflict, alleen zit Oekraïne niet aan tafel. We vroegen wat jullie erover wilden weten.

We legden jullie vragen voor aan defensiespecialist Peter Wijninga van het Haags Centrum voor Strategische Studies (HCSS).

1. Waarom heeft het Westen Rusland niet meer afgeschrikt om Oekraïne niet aan te vallen?

Toen Rusland op 24 februari 2022 buurland Oekraïne binnenviel was het ongeloof in de westerse wereld groot. Hoewel de spanningen tussen de twee landen al weken opliepen werden de wereldleiders toch overvallen door het uitbreken van de oorlog. "Ze geloofden niet dat Rusland het ooit zou (durven) doen", blikt Wijninga terug. "En dan denk je dus dat afschrikken ook niet nodig is."

Maar volgens hem had de Russische president Vladimir Poetin het idee dat Oekraïne te zwak was om zich te kunnen verdedigen, en bovendien niet gesteund zou worden bij een aanval. "Hij dacht: het Westen is verdeeld, die stellen niks voor en die gaan niet ingrijpen. Ik kan mijn gang gaan."

Dat beeld kwam niet zomaar ergens vandaan, zegt Wijninga. "We hebben de afgelopen 30 jaar in Europa de krijgsmacht uitgekleed. En het Westen was onderling ook verdeeld", stelt hij vast. Maar de Verenigde Staten en Europese landen schoten Oekraïne wél te hulp na de Russische invasie. "Dat bleek uiteindelijk natuurlijk wel een tegenvaller voor Poetin te zijn."

Defensiespecialist Peter Wijninga van het Haags Centrum voor Strategische Studies (HCSS)
Bron: EenVandaag
Peter Wijninga is defensiespecialist bij het Haags Centrum voor Strategische Studies

2. Wat heeft de oorlog na 3 jaar nu eigenlijk opgeleverd?

3 jaar na de invasie ziet Wijninga dat er een 'statisch front' is ontstaan in Oekraïne, met weinig veranderingen. Op dit moment houdt Rusland ongeveer een vijfde van Oekraïne bezet. "Dus voor Rusland zou je kunnen zeggen dat de oorlog in ieder geval heeft opgeleverd dat het een stuk gebied veroverd heeft."

"Voor Oekraïne heeft de oorlog tot zover opgeleverd dat het nog steeds bestaat als onafhankelijk land", gaat de defensiespecialist verder. "Want als het Westen niet te hulp was geschoten, was Oekraïne uiteindelijk door Rusland onder de voet gelopen."

Beide landen zijn in ieder geval nog ver verwijderd van hun uiteindelijke doel, legt hij uit. "Wat Oekraïne het liefst zou willen, is dat alle Russen weer vertrekken. En wat Rusland het liefst zou willen, is dat het heel Oekraïne verovert. Dat is beiden niet gelukt, dus zit je nu naar een vrijwel statisch front te kijken."

Bekijk ook

3. Hoe groot is de impact van deze oorlog op Rusland zelf?

De impact van de oorlog in Oekraïne op Rusland is volgens Wijninga heel duidelijk: "Die is enorm." En dan gaat het zowel om materiële en immateriële schade aan het leger, als om flinke klappen aan de economie.

De oorlog kost het Russische leger 'verschrikkelijk veel' mensen en materiaal, weet de defensiespecialist. Van de eerste jaren zijn er alleen grove schattingen van het aantal slachtoffers aan Russische zijde, maar het afgelopen jaar hebben westerse inlichtingendiensten 'redelijk nauwkeurige' schattingen kunnen maken.

"De schattingen zijn dat de Russen het afgelopen jaar tussen de 1.000 en 1.500 man per dag hebben verloren. Daarbij gaat het om doden en gewonden die zodanig gewond zijn dat ze niet meer aan de strijd kunnen deelnemen. Dat zijn de verliezen die ze moeten opvangen, dat is ontzettend veel."

Het Russische leger is er volgens hem niet op berekend om zulke hoge aantallen militairen snel te vervangen. "Wat je ziet is dat er steeds meer mensen naar het front worden gestuurd die nauwelijks zijn opgeleid. Zij dienen eigenlijk gewoon als kanonnenvoer. Wat de Russen daarnaast doen, is mensen die eigenlijk niet meer aan de strijd kunnen deelnemen toch weer naar het front sturen. Die noemen ze dan heel grof 'kogelsponzen'."

Dan is er ook nog de impact van de oorlog op de Russische economie. "Op dit moment kun je bijna wel zeggen dat die dicht bij een ineenstorting is. Je ziet aan alles dat het enorm slecht gaat", vertelt Wijninga daarover. De westerse sancties en het wegvallen van Europese landen als afnemers van olie en gas hebben volgens hem zichtbaar effect. "En het is sowieso al geen bijzondere sterke economie."

3 jaar oorlog in Oekraïne: deze landen helpen Rusland

4. Waarom gaven bondgenoten niet in één keer zoveel hulp dat Oekraïne de oorlog meteen had kunnen stoppen?

"Dat is inderdaad een van de grote vragen van de afgelopen jaren", zegt de defensiespecialist. "Dat was wel veel beter geweest. Westerse landen hebben daar erg lang mee geaarzeld omdat men Rusland niet onnodig wilde provoceren, toch ook wel als gevolg van de Russische dreigementen om kernwapens in te zetten.

"Dat is dus ook de reden dat men Oekraïne wel genoeg wapens gaf om zich te verdedigen tegen de Russen, maar niet genoeg om ook daadwerkelijk van ze te kunnen winnen", legt hij uit. "Dat is eigenlijk, vind ik, een groot falen van het Westen."

5. Donald Trump lijkt Oekraïne als speelbal te gebruiken, wat kan Europa hiertegen doen?

"Dat is inderdaad een lastige vraag, waar menig Europees politicus zich op dit moment ook het hoofd over breekt", begint Wijninga. "Wat Europa vooral moet doen: eensgezind worden. Dat is moeilijk, want dat zijn we niet, dus dat wordt een behoorlijke uitdaging." Maar het is hard nodig, benadrukt hij. "Europa moet de Verenigde Staten, of in ieder geval president Donald Trump, iets te bieden hebben."

De defensiespecialist noemt een internationale troepenmacht bij een eventuele wapenstilstand tussen Rusland en Oekraïne als voorbeeld. "We moeten er niet op wachten dat de Amerikanen dat als het ware aan ons opleggen. Europa moet naar voren stappen en zeggen: 'Dit is ons plan en dat gaan wij doen.' Dan heb je kans dat de Amerikanen zeggen: 'Goed voorstel, kom maar aan tafel, dan gaan we praten over hoe we dat gaan doen.'"

Nu Trump opnieuw in het Witte Huis zit, moeten Europese leiders een andere houding aannemen, vindt Wijninga. "We moeten vanuit een positie van kracht redeneren, in plaats van voortdurend met een Calimerocomplex rond te lopen."

Bekijk ook

info

EenVandaag Vraagt

In dit artikel zijn antwoorden verwerkt op vragen die zijn ingestuurd via EenVandaag Vraagt. Met EenVandaag Vraagt heb je invloed op wat we maken. Wil je meedoen? Download dan de Peiling-app van EenVandaag, ga dan naar 'Instellingen' en zet je notificaties voor EenVandaag Vraagt aan. Je vindt de vragen en antwoorden terug bij 'Doe mee'. De Peiling-app van EenVandaag is gratis te downloaden in de App Store of Play Store.

6. Wat gebeurt er als de VS en Rusland een akkoord sluiten, maar Oekraïne weigert daaraan mee te doen?

De bittere waarheid is dat Oekraïne in zo'n situatie niet zoveel te willen heeft, zegt Wijninga. "Als Oekraïne niet meewerkt - en dat hebben zowel Zelensky als Trump ook al zelf gezegd - dan zal de steun vanuit Amerika aan Oekraïne gewoon worden stopgezet. En dat zou voor Poetin een signaal zijn om zijn poot stijf te houden en de oorlog eventueel nog verder door te zetten."

Oekraïne kan dus weinig anders dan een eventuele afspraak tussen de Verenigde Staten en Rusland accepteren, ook als ze zelf niet bij de onderhandelingen aan tafel zaten, denkt hij. "Anders worden ze gewoon geslachtofferd. Dat is het wrede en ook afschuwelijke aan de situatie waarin we ons nu bevinden. Oekraïne is op dit moment een speelbal van de VS en Rusland, en de Europeanen staan voorlopig werkloos langs de zijlijn."

Al denkt de defensiespecialist niet dat er snel een vredesakkoord zal komen. "Ik denk dat we voorlopig moeten mikken op een staakt-het-vuren", legt hij uit. "En dan zal er daarna moeten worden dooronderhandeld over een vredesakkoord. Maar dat zal denk ik zeer veel tijd vergen, omdat de standpunten van Oekraïne en Rusland zo ver uit elkaar liggen. Dat heb je niet zomaar even gefixt, zelfs Trump niet."

Bekijk ook

7. Wie gaat de wederopbouw van Oekraïne straks betalen?

Wijninga denkt dat een internationale coalitie van landen zal opdraaien voor de wederopbouw van Oekraïne. Rusland vooralsnog niet en de Verenigde Staten onder leiding van Trump ook niet, verwacht hij. De expert wijst naar de zogenoemde 'Ramstein-groep', die uit 57 landen bestaat en Oekraïne al sinds het uitbreken van de oorlog militair en financieel steunt. In die coalitie zitten alle NAVO-lidstaten, maar ook landen als Australië, Nieuw-Zeeland, Japan en Zuid-Korea.

"Ik denk ook dat de Europese Unie er zeker aan zal willen bijdragen en ik denk dat er ook een belangrijke rol voor de EU is weggelegd", gaat de defensiespecialist verder. Steun bij de wederopbouw kan uiteindelijk ook uitmonden in lidmaatschap van de EU, Oekraïne is immers sinds juni 2022 kandidaat-lid. "President Zelensky en zijn regering zijn op dit moment al aan het werken om aan de criteria te voldoen", zegt Wijninga tot slot.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Dit betekent uitslag van verkiezingen in Duitsland voor Nederland (en Europa)

Dit betekent uitslag van verkiezingen in Duitsland voor Nederland (en Europa)
Friedrich Merz, leider van de Duits christendemocratische CDU/CSU
Bron: AFP

Door de verkiezingswinst van het christendemocratische CDU/CSU schuift de Duitse regering waarschijnlijk op naar rechts. Wat betekent deze uitslag voor Nederland en andere Europese landen? "Nederland en Duitsland zitten erg op één lijn."

Lijsttrekker Friedrich Merz van CDU/CSU is de beoogde opvolger van de huidige bondskanselier Olaf Scholz. Merz heeft aangegeven dat hij haast wil maken met het vormen van een regering.

Ideeën overlappen

"Ik denk dat het voor Nederland niet slecht is als Merz de nieuwe bondskanselier wordt", zegt Hanco Jürgens van het Duitsland Instituut. "De ideeën van de CDU zijn over het algemeen in lijn met wat Nederland politiek gezien wil. Bijvoorbeeld als het over financiën gaat: zuinig aan doen en niet te veel geld over de balken smijten."

Ook op het gebied van defensie zijn er overeenkomsten, volgens Jürgens. En als het om Amerika gaat, dat heeft aangekondigd dat het zonder Europa wil beslissen over het einde van de oorlog in Oekraïne. Duitsland is er, net als Nederland, geen voorstander van om alles Europees te regelen, zonder Amerika. "Het zal er alles aan doen om Amerika toch te betrekken."

Afhankelijk voor kernwapens

Dat Duitsland en Nederland wat dat betreft op één lijn liggen, heeft ermee te maken dat zowel Nederland als Duitsland geen eigen kernwapens hebben, legt Jürgens uit.

"We zijn afhankelijk van de Amerikaanse 'veiligheidsparaplu'. En een sterkere kanselier, zoals Merz, is ook in het belang van Nederland."

Bekijk ook

Europees leger

Eerdere uitspraken van Merz hintten erop dat hij de positie van Europa wil versterken met een Europees leger. Toch is het volgens Jürgens afwachten of dat ook daadwerkelijk gaat gebeuren. "Dat hebben we al eerder gezien met Angela Merkel en Macron. Zij hadden ook allerlei ideeën over een Europees leger, die uiteindelijk nooit gerealiseerd zijn", vertelt de Duitslandkenner.

"Uitspraken zijn mooi, maar of ze ook werkelijkheid worden, moeten we zien. Bovendien zijn de Fransen en Duitsers niet alleen. Die moeten ook rekening houden met Polen, Denemarken, Tsjechië en Nederland. Dus er is nog heel veel tijd nodig om zulke ideeën vorm te geven."

info

De Duitse verkiezingsuitslag

CDU/CSU is met lijsttrekker Friedrich Merz de grootste partij geworden in Duitsland met 28,4 procent, de radicaal-rechtse partij AfD kreeg 20,1 procent van de stemmen en de sociaaldemocratische SPD van de huidige bondskanselier Olaf Scholz, heeft een nederlaag geleden met 16,3 procent van de stemmen.

'Duitse economie raakt ons minder hard'

Naast defensie, was ook de economie een belangrijk verkiezingsthema. De huidige Duitse economie staat namelijk erg onder druk. Economen waarschuwden eerder al dat de kwakkelende Duitse economie invloed kan hebben op Nederland. Ook Jürgens ziet dat: "Als het niet goed gaat in Duitsland, heeft dat ook gevolgen voor Nederland, met name voor toeleveranciers van bijvoorbeeld de auto-industrie."

Maar volgens hem hoeven we ons wat dat betreft nog geen grote zorgen te maken. "Het spreekwoord 'als Duitsland niest wordt Nederland verkouden', gaat tegenwoordig minder op. Dit omdat wij meer internationale industrie hebben gekregen, zoals ASML. Dat maakt ons onafhankelijker." Bovendien ziet Jürgens dat de Nederlandse economie gegroeid is, waardoor wat er in Duitsland gebeurt, ons minder hard zal raken.

Bekijk ook

Weinig geld naar de EU

Hoewel Merz voorstander is van samen optrekken binnen Europa, merkt Jürgens ook op dat de Duitse lijsttrekker daar niet te veel geld aan wil uitgeven. "En dat is denk ik wel een probleem. Want de komende jaren zal er toch veel geld moeten worden uitgegeven aan de EU, bijvoorbeeld aan de Europese defensie-industrie. En dat zie ik nog niet zo snel gebeuren. Juist niet, omdat Merz eigenlijk het begrotingstekort niet wil laten oplopen en zuinig is als het gaat om Europa."

Jürgens: "Merz wil dat Duitsland de grootste economie van Europa is en dus ook de leiding moet nemen in het debat. Het is wel duidelijk dat Merz een beetje een haantje de voorste is. Duitsland wil de leiding nemen, vooral nu Trump zijn handen lijkt af te trekken van Europa."

Wat betekent de Duitse verkiezingsuitslag voor Nederland?

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant