radio LIVE
meer NPO start

Brievenbusfirma en schaatsen met Sven: CDA in 2021 weer de partij met de meeste integriteitskwesties

Brievenbusfirma en schaatsen met Sven: CDA in 2021 weer de partij met de meeste integriteitskwesties
Wopke Hoekstra (archiefbeeld)
Bron: ANP

Net als vorig jaar is ook dit jaar het CDA de partij met de meeste integriteitskwesties. Dat blijkt uit de Politieke Integriteitsindex 2021, jaarlijks opgesteld door Erasmus Universiteit en de Vrije Universiteit, in samenwerking met de Volkskrant.

De Politieke Integriteitsindex inventariseert jaarlijks welke Nederlandse politici publiekelijk in opspraak zijn geweest, bijvoorbeeld vanwege mogelijk wangedrag in de privésfeer, belangenverstrengeling of dubieuze nevenactiviteiten en ongewenste omgangsvormen.

'Meestal VVD bovenaan'

In 2021 telden de onderzoekers 52 affaires. Het CDA staat bovenaan de lijst met 11 affaires, op de voet gevolgd door de VVD met 9 affaires.

"Als je kijkt naar de afgelopen jaren zie je dat 52 zaken redelijk gemiddeld is. Wel opvallend is dat het CDA voor het tweede jaar bovenaan staat. In de jaren daarvoor stond meestal de VVD op één", zegt Volkskrant-journalist Bart de Koning.

Bekijk ook

Partijleider Hoekstra twee keer in opspraak

Zo kwam CDA-partijleider Wopke Hoekstra twee keer in opspraak. Hij plaatste op Twitter een foto van zichzelf, schaatsend met Olympisch kampioen Sven Kramer op de ijsbaan van Thialf, terwijl recreanten wegens de coronamaatregelen al maanden niet mochten schaatsen.

En uit de Pandora Papers bleek dat Hoekstra tot vlak voor zijn aantreden als minister in 2017 een brievenbusfirma had op de Maagdeneilanden. Hoekstra heeft met deze constructie geen wetten overtreden, maar de ophef was groot. Uiteindelijk had het CDA afgelopen jaar vooral veel last van lokale bestuurders die in opspraak kwamen rond het thema belangenverstrengeling.

CDA Limburg hofleverancier

Het provinciale bestuur en de gouverneur in Limburg traden begin 2021 af vanwege mogelijke belangenverstrengeling rondom een verstrekte subsidie. Ook moesten in de zuidelijke provincie veel lokale wethouders en burgemeester het veld ruimen, omdat ze in verband werden gebracht met mogelijke belangenverstrengeling.

Recent onderzoek liet overigens zien dat belangenverstrengeling niet was aangetoond. Wel zouden sommige politici de schijn van belangenverstrengeling hebben gewekt, bijvoorbeeld door het bekleden van nevenfuncties.

'Snel onderzoeken'

"Het is best belangrijk om kwesties niet te lang te laten sudderen. Want het beeld is toch vaak: waar rook is, is vuur. Dan moet je dus snel uitzoeken of er echt sprake is van belangenverstrengeling. Anders blijft dat beeld te lang hangen."

Dat zegt advocaat en Eerste Kamerlid voor het CDA, Hugo Doornhof, die vaker wordt gevraagd door lokaal bestuur om kwesties te onderzoeken.

Het klopt juridisch, maar vraag is of het deugt

De affaire rond het CDA-provinciebestuur laat zien dat bestuurders vaak benadrukken dat ze niets hebben gedaan wat juridisch niet was toegestaan. Er zijn geen regels overtreden, ze hebben zich niet verrijkt of ze hebben geen vriend bevoordeeld. Maar dat is volgens Doornhof niet altijd het hele verhaal.

"Je moet onderscheid maken tussen wat juridisch niet mag en wat bestuurlijk-ethisch gezien niet is toegestaan. Stel, je woont als raadslid in een straat waar de gemeente aan de overkant een grote flat wil bouwen. Dan mag je juridisch gezien meestal meestemmen in de Raad. Maar er is ook nog de ethische component. Als je tegen de bouw van die flat stemt, kun je de gedachte voeden dat je vooral je eigenbelang nastreeft."

Bekijk ook

Mogelijk aftreden

Er is de afgelopen decennia een en ander veranderd. Waar vroeger hard moest worden aangetoond dat iemand zichzelf of anderen verrijkte, kan tegenwoordig de schijn van belangenverstrengeling al voldoende zijn om iemand naar huis te sturen.

Zo werd CDA-wethouder Jan Loonen van Venray ervan beschuldigd dat hij zijn politieke contacten en positie had gebruikt om een goede vastgoeddeal voor zichzelf te sluiten. Onderzoek sprak hem vrij van belangenverstrengeling. Wel concludeerden de onderzoekers dat er 'enige schijn van belangenverstrengeling' was. De raad dwong de wethouder vervolgens tot aftreden. De wethouder noemt het een politieke afrekening, maar dat ziet de oppositie anders. Tino Zandbergen van Venray Lokaal: "Het staat gewoon in ons protocol. Ook de schijn van belangenverstrengeling moet te allen tijde worden vermeden."

'Wees transparant en regel het goed'

De burgemeester heeft de wettelijke taak om toe te zien op de integriteit van het bestuur. Maar volgens advocaat Doornhof is lang niet altijd in duidelijke regels opgesteld hoe de burgemeester moet handelen als iemand in opspraak raakt.

"Ik hamer altijd op goede procedures. Dan voorkom je dat de burgemeester te veel een eigen koers vaart en bijvoorbeeld te laat in actie komt. Organiseer dat strak. Bestuurders moeten altijd transparant zijn over nevenactiviteiten. En vooral permanent in gesprek gaan met elkaar en met vrienden, zodat je je niet vastbijt in je eigen juridische werkelijkheid. Vraag je ook af wat de goegemeente van je activiteiten vindt. Mensen om je heen kunnen je klankbord zijn en je wijzen op risico's die je zelf te weinig onderkent."

Bekijk ook

'We maken er werk van'

"Integer handelen is voor het CDA van grote waarde. Het vraagt onze grootst mogelijke aandacht en het nieuwe bestuur maakt er met de afdelingen en leden ook extra werk van om het integriteitsbeleid verder aan te scherpen", zegt een woordvoerder van het CDA-partijbureau in een reactie.

"Immers het veilig je werk kunnen doen en dat op onbesproken wijze is iets dat we hoog in het vaandel hebben staan als CDA. Specifieke gevallen waar twijfel over is worden voorgelegd aan de Integriteitscommissie."

info

Belangrijkste criteria Politieke Integriteitsindex 2021

  • Het gaat om gekozen (of benoemde) Nederlandse politici bij gemeente, provincie, rijk, een Europese of internationale instelling, of met een relevante (bestuurs)functie in een politieke partij of in de politiek-bestuurlijke besluitvorming.
  • Het gaat om het overtreden van geldende morele waarden, normen en regels. De integriteit van de betrokkene is in het geding, wordt ter discussie gesteld,
  • Het gaat om een publieke affaire die 'de pers' heeft gehaald.
  • De betrokken politicus is wegens de affaire afgetreden en/of gesanctioneerd. Ook als dat niet het geval is en een politicus de affaire 'overleeft' kan de zaak in de lijst worden genoemd, maar alleen als de feiten vaststaan of uit geloofwaardige bron komen, ze voldoende ernstig zijn en in de publiciteit tot serieuze vraagtekens over iemands integriteit hebben geleid. Dit betekent dus niet dat als iemand op de lijst staat er dus automatische sprake is van een integriteitschending, noch dat er een gedragsregel is overschreden.

Bron: Erasmus Universiteit Rotterdam en Vrije Universiteit Amsterdam

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Dit betekent uitslag van verkiezingen in Duitsland voor Nederland (en Europa)

Dit betekent uitslag van verkiezingen in Duitsland voor Nederland (en Europa)
Friedrich Merz, leider van de Duits christendemocratische CDU/CSU
Bron: AFP

Door de verkiezingswinst van het christendemocratische CDU/CSU schuift de Duitse regering waarschijnlijk op naar rechts. Wat betekent deze uitslag voor Nederland en andere Europese landen? "Nederland en Duitsland zitten erg op één lijn."

Lijsttrekker Friedrich Merz van CDU/CSU is de beoogde opvolger van de huidige bondskanselier Olaf Scholz. Merz heeft aangegeven dat hij haast wil maken met het vormen van een regering.

Ideeën overlappen

"Ik denk dat het voor Nederland niet slecht is als Merz de nieuwe bondskanselier wordt", zegt Hanco Jürgens van het Duitsland Instituut. "De ideeën van de CDU zijn over het algemeen in lijn met wat Nederland politiek gezien wil. Bijvoorbeeld als het over financiën gaat: zuinig aan doen en niet te veel geld over de balken smijten."

Ook op het gebied van defensie zijn er overeenkomsten, volgens Jürgens. En als het om Amerika gaat, dat heeft aangekondigd dat het zonder Europa wil beslissen over het einde van de oorlog in Oekraïne. Duitsland is er, net als Nederland, geen voorstander van om alles Europees te regelen, zonder Amerika. "Het zal er alles aan doen om Amerika toch te betrekken."

Afhankelijk voor kernwapens

Dat Duitsland en Nederland wat dat betreft op één lijn liggen, heeft ermee te maken dat zowel Nederland als Duitsland geen eigen kernwapens hebben, legt Jürgens uit.

"We zijn afhankelijk van de Amerikaanse 'veiligheidsparaplu'. En een sterkere kanselier, zoals Merz, is ook in het belang van Nederland."

Bekijk ook

Europees leger

Eerdere uitspraken van Merz hintten erop dat hij de positie van Europa wil versterken met een Europees leger. Toch is het volgens Jürgens afwachten of dat ook daadwerkelijk gaat gebeuren. "Dat hebben we al eerder gezien met Angela Merkel en Macron. Zij hadden ook allerlei ideeën over een Europees leger, die uiteindelijk nooit gerealiseerd zijn", vertelt de Duitslandkenner.

"Uitspraken zijn mooi, maar of ze ook werkelijkheid worden, moeten we zien. Bovendien zijn de Fransen en Duitsers niet alleen. Die moeten ook rekening houden met Polen, Denemarken, Tsjechië en Nederland. Dus er is nog heel veel tijd nodig om zulke ideeën vorm te geven."

info

De Duitse verkiezingsuitslag

CDU/CSU is met lijsttrekker Friedrich Merz de grootste partij geworden in Duitsland met 28,4 procent, de radicaal-rechtse partij AfD kreeg 20,1 procent van de stemmen en de sociaaldemocratische SPD van de huidige bondskanselier Olaf Scholz, heeft een nederlaag geleden met 16,3 procent van de stemmen.

'Duitse economie raakt ons minder hard'

Naast defensie, was ook de economie een belangrijk verkiezingsthema. De huidige Duitse economie staat namelijk erg onder druk. Economen waarschuwden eerder al dat de kwakkelende Duitse economie invloed kan hebben op Nederland. Ook Jürgens ziet dat: "Als het niet goed gaat in Duitsland, heeft dat ook gevolgen voor Nederland, met name voor toeleveranciers van bijvoorbeeld de auto-industrie."

Maar volgens hem hoeven we ons wat dat betreft nog geen grote zorgen te maken. "Het spreekwoord 'als Duitsland niest wordt Nederland verkouden', gaat tegenwoordig minder op. Dit omdat wij meer internationale industrie hebben gekregen, zoals ASML. Dat maakt ons onafhankelijker." Bovendien ziet Jürgens dat de Nederlandse economie gegroeid is, waardoor wat er in Duitsland gebeurt, ons minder hard zal raken.

Bekijk ook

Weinig geld naar de EU

Hoewel Merz voorstander is van samen optrekken binnen Europa, merkt Jürgens ook op dat de Duitse lijsttrekker daar niet te veel geld aan wil uitgeven. "En dat is denk ik wel een probleem. Want de komende jaren zal er toch veel geld moeten worden uitgegeven aan de EU, bijvoorbeeld aan de Europese defensie-industrie. En dat zie ik nog niet zo snel gebeuren. Juist niet, omdat Merz eigenlijk het begrotingstekort niet wil laten oplopen en zuinig is als het gaat om Europa."

Jürgens: "Merz wil dat Duitsland de grootste economie van Europa is en dus ook de leiding moet nemen in het debat. Het is wel duidelijk dat Merz een beetje een haantje de voorste is. Duitsland wil de leiding nemen, vooral nu Trump zijn handen lijkt af te trekken van Europa."

Wat betekent de Duitse verkiezingsuitslag voor Nederland?

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Komt er een Europees defensiefonds? 'Er moet meer vertrouwen onderling komen'

Komt er een Europees defensiefonds? 'Er moet meer vertrouwen onderling komen'
Landmacht in startblokken voor NAVO-oefening Steadfast Defender
Bron: ANP

Europa moet zo snel mogelijk een defensiefonds oprichten om samen wapens in te kopen. Er moeten extra tanks, vliegtuigen en munitie komen, nu de steun van de Verenigde Staten niet langer zeker is. Nederland is tegen zo'n fonds. Is dat terecht?

Volgens Harald Benink, hoogleraar Bankwezen en Financiering aan Tilburg University zijn er twee mogelijkheden. Alle landen gaan, ieder voor zich, de defensie-uitgaven verhogen. Een alternatief is een Europees defensiefonds waarbij alle landen gezamenlijk 500 tot 700 miljard euro lenen.

Risico's delen

Het probleem bij het verhogen van de defensie-uitgaven per land, is volgens Bennink dat een aantal landen al zeer hoge staatsschulden hebben als percentage van hun nationaal inkomen. Als landen als Italië en Frankrijk hun staatsschulden verder verhogen, kun je de situatie krijgen dat we weer een nieuwe eurocrisis krijgen. Niet verstandig dus, denkt Benink.

Bij het alternatieve plan: een Europees defensiefonds, deel je juist de risico's. "Als je een fonds creëert, dan wordt de terugbetaling van de obligaties gegarandeerd door alle 27 landen van de Europese Unie", legt hij uit.

Coronaherstelfonds

In 2020 deed Europa iets soortgelijks met het coronaherstelfonds. "Toen heeft Europa voor 750 miljard euro geleend", vertelt econoom Benink. Het geld ging toen naar de landen zelf, het defensiefonds moet Europees worden besteed.

"Voor fabrieken voor wapens in Duitsland of Frankrijk, tanks in Duitsland", noemt hij als voorbeelden waar dat geld naartoe kan gaan. "Je moet dat Europees aanvliegen en niet op het niveau van alle landen. Want dan krijg je dat iedereen weer zijn eigen industrie gaat bevoordelen."

Bekijk ook

Vertrouwen

Macro econoom Edin Mujagić van Beleggingsfonds Hoofbosch noemt het 'volkomen logisch' dat Europese landen zoveel mogelijk samen doen. "Samen sta je sterker", zegt hij. "Als we het over defensie hebben, dan zou je in principe veel beter samen kunnen optrekken en dus die uitgaven ook samen kunnen financieren."

Maar voor een gezamenlijk fonds - waarbij iedereen garant staat voor elkaar - is weinig vertrouwen tussen de landen onderling. Bij invoering van de euro zijn er afspraken gemaakt over schulden en investeringen in het defensiebudget. "Er zijn heel veel Europese landen die zich al die tijd niets of weinig aangetrokken hebben van die regels", zegt hij. "Daar betalen wij nu de prijs van."

Nederland tegenstander

Nederland is een tegenstander van een defensiefonds omdat het 'traditioneel' tegen staatsleningen is. "Dat was vijf jaar geleden met het coronaherstelfonds ook al zo", zegt Benink. Na vier nachten onderhandelen is Nederland toen toch akkoord gegaan. Toenmalig premier Rutte zei dat dit nooit meer zou gebeuren.

Maar de wereld is in die tijd fors veranderd. Groot-Brittanië verdween uit de Europese Unie, Denemarken was tegen, maar draaide bij nadat Trump dreigde met het innemen van Groenland. Ook de winnaar van de Duitse verkiezingen, Friedrich Merz zegt een voorstander te zijn van zo'n Europees defensiefonds.

Bekijk ook

'Er zullen bijeffecten zijn'

Nederland staat steeds meer geïsoleerd in Europa, zegt Mujagić. "Nederland is niet zo heel groot om continu tegen heel veel dingen 'nee' te kunnen zeggen. Ik vrees dat - als Europa ervoor kiest om deze weg te nemen - we als Nederland ook mee moeten."

Mujagić: "Als je geen grote bondgenoten achter je hebt, wordt het heel moeilijk om dit soort ontwikkelingen in je eentje tegen te gaan." Volgens hem zijn er twee opties: je doet het of je doet het niet. "Welke van de twee je ook kiest, de kans is groot dat er negatieve bijeffecten zullen zijn."

Druk van Trump

Hoewel Nederland onder Rutte nog tegen is, denkt Benink niet dat hij zich als secretaris-generaal van de NAVO zal verzetten tegen een defensiefonds. Trumps druk op Europa om meer uit te geven aan defensie groeit, maar veel landen voldoen nog niet eens aan de norm van 2 procent.

Trump weet dat dit niet binnen een jaar kan. "Maar hij wil geloofwaardige plannen zien", vult de econoom aan. Als dat plan er niet ligt, trekt hij zijn handen van de NAVO af. "Er zal dus een geloofwaardig plan moeten liggen voor de NAVO-top in Den Haag eind juni. Dat is al over vier maanden."

Komt er een Europees defensiefonds? 'Er moet meer vertrouwen onderling komen'

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant