Brengen de Spelen Noord- en Zuid-Korea dichter bij elkaar?

Normaal staan aartsrivalen Noord- en Zuid-Korea tot de tanden toe bewapend aan elkaars grens, maar op de Olympische spelen zoeken ze toenadering. Noord-Korea gaat sporters en functionarissen afvaardigen naar de Winterspelen in Pyeongchang. Het klinkt mooi maar kan het? Zijn de aartsrivalen klaar voor toenadering en kan sport daarbij helpen?

Die vraag leggen we voor aan Prof. Dr. Remco Breuker, Korea-deskundige verbonden aan de Universiteit Leiden.”Noord-Korea is wel degelijk op zoek naar verbroedering maar wel op Noord-Koreaanse voorwaarden. Ze willen hier mee laten zien dat er wel degelijk met ze te praten valt”, stelt Breuker. 

De Zuid-Koreaanse president Moon Jae-in is blij met het verzoek van Noord-Korea. Door Noord-Koreaanse deelname wordt potentiële dreiging uit het noorden tot een minimum gereduceerd. Het zal alleen niet leiden tot het stopzetten van het Noord-Koreaanse kernprogramma, een eis van Moon voor betere betrekkingen tussen de twee landen. Volgens Noord-Korea is dat onbespreekbaar en richt het kernprogramma zich met name tegen Amerika en niet tegen Zuid-Korea.

De opsplitsing van Noord- en Zuid-Korea

Na de Tweede Wereldoorlog verdeelden de Russen en Amerikanen het land in tweeën. Het noorden werd communistisch met als bondgenoten Rusland en China, het zuiden werd kapitalistisch en werd gesteund door het westen. In 1950 valt Noord-Korea het Zuiden aan en de Verenigde Naties en Amerika grijpen in en helpen Zuid-Korea. De grens wordt de beroemde 38e breedtegraad. Toch is de dreiging niet verdwenen. Noord-Korea werkt aan nucleaire wapens en tot schrik van de wereld testen ze die ook. Die kernproeven leidden recentelijk tot een handelsboycot maar volgens experts van de VN weet Noord-Korea die boycot met hulp van China en Rusland grotendeels te omzeilen.

Breuker: “Door mee te doen aan de spelen probeert Noord-Korea ook heel voorzichtig iets aan die sancties te doen. Er zijn al een aantal sancties opgeheven en misschien kunnen ze dat door deze vriendelijke houding verder oprekken."

'Ernstige bedreiging voor de Verenigde Staten'

Is een Noord-Koreaanse deelname dan geen beloning voor slecht gedrag? Het land voerde vorig jaar september de meest recente kernproef uit met, naar eigen zeggen, een waterstofbom en in de recent vrijgegeven Nuclear Posture Review, van het Amerikaanse Ministerie van Defensie, wordt Noord-Korea als ernstige bedreiging omschreven voor de Verenigde Staten en haar bondgenoten, dus ook Zuid-Korea. Maar volgens Breuker zitten grootmachten als Rusland, China en Amerika niet te wachten op een herenigd Korea en houden ze de situatie het liefst bij het ouden. “Een verenigd Noord en Zuid zou een van de grootste economische machten ter wereld opleveren, dat willen de grootmachten niet in hun achtertuin hebben. Nu is het min of meer stabiel”, zegt Breuker. 

'De Olympische Spelen moeten altijd boven elke politieke verdeeldheid staan'

Succesvolle winterspelen in Zuid-Korea worden door Noord-Korea al gauw beschouwd als een nederlaag. Toch koos het Internationaal Olympisch Comiteé (IOC) voor Pyeongchang als plaats om de Winterpelen te huisvesten dit jaar. IOC-voorzitter Bach zei daarover in zijn nieuwjaarsrede: “De Olympische Spelen moeten altijd boven elke politieke verdeeldheid staan.” Maar de geschiedenis wijst in een andere richting en voorgaande spelen werden al eens gebruikt om een politiek conflict te beslechten. Zo weigerde de Amerikaanse president Jimmy Carter in 1980 om een Amerikaanse delegatie naar de Zomerpelen in Moskou te sturen, als vergeldingsactie voor de inval van de Sovjet-Unie in Afghanistan. De Sovjets antwoordden vier jaar later met een boycot van de zomerspelen die in 1984 in Los Angeles werden georganiseerd.

Gewelddadige strijd tijdens de Zomerspelen van 1988 in Seoul 

Het is niet de eerste keer dat er Olympische Spelen in Zuid-Korea worden georganiseerd. De Zomerspelen van 1988 in Seoul ontketenden destijds een gewelddadige strijd tussen Noord en Zuid met het neerhalen van het Koreaanse vliegtuig, Korean Air-vlucht 858, als dieptepunt. Alle 115 inzittenden kwamen om het leven en later zou blijken dat de aanslag door de Noord-Koreaanse overheid beraamd was. Nu, dertig jaar later, bevindt de Olympische accommodatie zich, op zo’n 65 kilometer van de gedemilitariseerde zone aan de grens met Noord-Korea, in het middelpunt van een nucleaire spierballenstrijd tussen Amerika en Noord-Korea. Sporthistoricus Jurryt van de Vooren reconstrueerde de Olympische oorlog tussen de twee landen toen. “Het lijkt er op dat ze geleerd hebben van hun boycot destijds. Daarom zoeken ze nu meer de diplomatieke weg.”  

Noord en Zuid-Korea onder één vlag

De Noord-Koreanen doen mee aan kunstschaatsen, alpineskiën, shorttrack, langlaufen en ijshockey. Met name die laatste sport heeft voor wat ophef gezorgd toen bekend werd dat de ijshockeyploeg uit Zuid-Korea aangevuld zou worden met Noord-Koreaanse speelsters. Het is voor het eerst dat het IOC een gezamenlijke ploeg uit Noord- en Zuid-Korea toestaat. Daarnaast zullen de landen onder dezelfde vlag op de openingsceremonie verschijnen.