Expats en kennismigranten in Nederland betalen minder belasting over hun inkomen. NSC-partijleider Pieter Omtzigt wil daar van af. Wij vroegen wat jullie wilden weten over de gevolgen van de komst van buitenlandse werknemers voor onze samenleving.

Arbeidsmarktdeskundige Hafid Ballafkih van de Hogeschool van Amsterdam (HvA) en Irene Bunt geven antwoord op jullie vragen. Bunt is directeur van een bedrijf dat expats begeleidt bij procedures zodra ze naar Nederland komen.

1. In welke sectoren en delen van het land werken expats en kennismigranten vooral?

Bunt ziet dat expats en kennismigranten in heel Nederland werkzaam zijn, en dan vooral in de Randstad en in de regio rondom Eindhoven. "Ze werken met name in de IT-sector, op universiteiten en in de farmaceutische industrie."

"Die sectoren kunnen eigenlijk niet zonder, want in Nederland hebben we onvoldoende mensen die de kennis hebben om dat werk te kunnen uitvoeren", zegt Bunt. "We zien dat mensen uit bijvoorbeeld India veel sneller op de hoogte zijn van nieuwe technologieën die nodig zijn voor bepaalde sectoren."

Arbeidsmarktdeskundige Ballafkih bevestigt dat buitenlandse kennis de belangrijkste reden is om expats aan te nemen. "Bedrijven als ASML draaien voor een groot deel op kennismigranten, kennis die we in Nederland niet hebben. En ook bij initiatieven om bijvoorbeeld groene waterstof te ontwikkelen wordt veel gebruik gemaakt van expats."

2. Waarom hebben expats belastingvoordeel, wat is de gedachte daarachter?

Door de 'expatregeling' betalen expats en kennismigranten in ons land geen belasting over de eerste 30 procent van hun inkomen in de eerste 5 jaar dat ze hier zijn. Ruim 90.000 personen in Nederland maken gebruik van deze regeling, blijkt uit een onderzoek van EU Tax Observatory dat deze week is verschenen.

De gedachte achter de regeling is vrij simpel, zegt Ballafkih. "Het belastingvoordeel zou het aantrekkelijk moeten maken voor kennismigranten om hier te komen te werken. Bepaalde sectoren hebben behoefte aan specifieke deskundigheid, waarover niet genoeg Nederlanders beschikken. Dat komt doordat niet voldoende studenten kiezen voor opleidingen waarvan we de kennis hard nodig hebben."

Volgens de arbeidsmarktdeskundige is de komst van kennismigranten nodig om de economie draaiende te houden. "Als je de kennismigranten niet binnen zou halen, zouden bepaalde sectoren stilvallen. Bedrijven hebben hun specifieke kennis nodig om snel te blijven innoveren. Zonder kennismigranten zullen bedrijven verhuizen naar het buitenland of omvallen."

De overheid heeft nog een andere motivatie voor de 30 procent-ontheffing voor kennismigranten en expats: dat er namelijk rekening moet worden gehouden met de extra kosten die zij hebben, zoals extra reiskosten naar hun thuisland. Door middel van dit belastingvoordeel zou de overheid deze extra kosten compenseren.

3. Waarom wordt gekozen voor expats in plaats van te investeren in Nederlandse scholing?

Dat is een tijdskwestie en een mensenkwestie, zegt Ballafkih. "Als je ervoor kiest om nu te investeren in scholing van nieuwe mensen, ben je jaren verder. Die tijd hebben de meeste werkgevers niet. Het financiële voordeel is dus niet direct daar als je mensen gaat opleiden, terwijl dat er wel gelijk is als je die kennis invliegt in de vorm van kennismigranten of expats."

Investeren in Nederlandse scholing om daarmee het aantal buitenlandse kennismigranten te verminderen is volgens de arbeidsmarktdeskundige een misvatting: "Dat komt door de vergrijzing. We worden namelijk massaal ouder. In 2040 hebben we een vergrijzing van rond de 45 procent. Dat betekent dat heel veel mensen uit het arbeidsproces gaan, dus stoppen met werken. Er zullen wel wat jongeren bijkomen, maar lang niet zoveel als dat eruit gaan. Door die ontwikkeling hebben we allemaal mensen nodig, óók die kennismigranten."

Bron: Eigen beeld

4. Worden aan expats ook eisen gesteld om te kunnen deelnemen aan de Nederlandse maatschappij en cultuur?

Kennismigranten hoeven geen inburgeringscursus te volgen, zegt Ballafkih. "Dat heeft ermee te maken dat kennismigranten op heel andere voorwaarden naar ons land komen dan vluchtelingen. Vluchtelingen vragen asiel aan voor verblijf hier, en hebben daarna vaak hulp nodig bij het vinden van werk. Kennismigranten daarentegen worden hierheen gehaald vanwege hun kennis, en op voorwaarde dat een bedrijf hen in dienst wil nemen."

"Het heeft ook te maken met onze langetermijnverwachtingen", legt hij uit. "We gaan ervan uit dat vluchtelingen willen blijven, terwijl de meeste expats weer terug zullen gaan naar hun land van herkomst. Daarom wordt het bijvoorbeeld belangrijk gevonden dat vluchtelingen de Nederlandse taal leren, terwijl expats dat niet hoeven. In de kennissectoren waarin zij werken, wordt vooral Engels gesproken."

Toch organiseren veel bedrijven wel een soort onboarding voor expats, weet de expert. "Ze organiseren zelf een stoomcursus over hoe Nederland werkt, of besteden dat uit aan een andere partij."

Een van die partijen is Settle Service, waar Bunt directeur van is. Zij merkt in de praktijk dat expats vaak meer bureaucratie ervaren dan ze hadden verwacht. "De immigratieprocedure verloopt meestal redelijk snel, maar daarna moeten expats nog van alles en nog wat regelen - een woning, een huisarts, etc. - en dan ervaren ze veel administratieve moeilijkheden."

Bekijk ook

• 

  Gunstige belastingregels voor expats maken woningmarkt Eindhoven nóg drukker: 'Ook expats willen huis met puntdak en tuin'

  • 23-10-2023

5. Expats krijgen 5 jaar aan financieel voordeel. Als die voorbij zijn, blijven ze dan of gaan ze terug naar hun thuisland?

Uit een onderzoek van het NIDI (Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut) uit 2022 blijkt dat de meeste arbeidsmigranten, onder wie goedbetaalde kennismigranten, Nederland binnen 5 jaar weer verlieten. Maar: dit onderzoek analyseerde migranten in de periode tussen 1997 en 2007.

"Recente en volledige cijfers zijn er niet, voor zover ik weet", zegt Ballafkih daarover. En die zijn wel belangrijk, benadrukt hij: "Om een eerlijk oordeel te kunnen vellen over de discussie die nu speelt rondom het veranderen van belastingvoordeel, moet je weten of expats hier weggaan of blijven, en waarom ze weggaan of blijven."

Bunt ziet in de praktijk dat expats steeds vaker blijven. "Ook na de termijn van 5 jaar. Sommige blijven bij dezelfde werkgever, anderen gaan naar een andere Nederlandse werkgever."

Volgens haar is het voor sommige expats wel lastig dat het belastingvoordeel na 5 jaar wegvalt, maar blijft Nederland voor hen alsnog aantrekkelijk. "Dat heeft te maken met de veiligheid hier, en met onze relatief goede voorzieningen zoals het openbaar vervoer, onze zorg en het schoolsysteem."

Taghi, Holleeder, Razzouki: de gevaarlijkste Nederlandse criminelen verblijven allemaal in de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) in Vught, oftewel de EBI. De inrichting heeft het hoogste beveiligingsniveau. We vroegen wat jullie erover willen weten.

Vlakbij de zwaar beveiligde gevangenis in Vught is afgelopen vrijdag een zittingszaal geopend voor strafzaken. Het is een maatregel om vluchtgevaarlijke gedetineerden minder vaak te hoeven vervoeren, want dat is peperduur en heeft grote risico's voor de veiligheid.

Beveiliging aanscherpen

"Tijdens een verplaatsing is er het risico dat een gedetineerde een ontsnappingsmogelijkheid vindt, meer dan wanneer iemand binnen de gevangenismuren blijft", verklaart woordvoerder Charlotte Hees van de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI).

De opening van de zittingszaal past in een bredere politieke beweging om de beveiliging rond zware criminelen verder aan te scherpen. Het is onder meer een reactie op incidenten waarbij criminelen ondanks hun detentie vermoedelijk toch contact onderhielden met de buitenwereld.

Is er wel personeel voor een nieuwe EBI?

Tweede EBI in Vlissingen

De afgelopen jaren hebben we gemerkt dat er meer hoogrisico-gedetineerden zijn die hun criminele handelen proberen voort te zetten vanuit hun cel, zegt de woordvoerder van de Dienst Justiële Inrichtingen. Het is ook de reden dat er een extra EBI wordt gerealiseerd op het nieuwe Justitieel Complex in Vlissingen, dat naar verwachting in 2030 klaar is.

Advocaat Geert-Jan Knoops, die vaak in de EBI is geweest, stelt vast: "Er is in de samenleving een toenemende toestroom aan georganiseerde criminaliteit, de aard van het strafrecht is veranderd. Er is daardoor meer behoefte ontstaan aan een tweede EBI."

Druk op capaciteit

Op dit moment is er één EBI in Nederland, in de Penitentiaire Inrichting (PI) in Vught. Die heeft plek voor 24 gedetineerden, verdeeld over verschillende afdelingen. Naast de geplande bouw van een nieuwe EBI in Vlissingen wordt ook de capaciteit in Vught uitgebreid, met twaalf extra cellen.

Er is veel druk op de capaciteit in het gevangeniswezen, zowel wat betreft personeelstekorten als celtekorten, maar op deze groep wordt niet bezuinigd, laat de woordvoerder van de DJI weten.

Wat maakt de EBI anders dan een gewone gevangenis?

Afgezonderd van elkaar

Wat maakt zo'n EBI nu anders dan andere plekken waar gedetineerden verblijven? Het belangrijkste verschil is de doelgroep die erin zit, legt de woordvoerder uit. In de EBI komen vooral gedetineerden terecht die een grote rol speelden in georganiseerde criminaliteit, en die bijvoorbeeld een crimineel netwerk aanstuurden.

"Hierdoor zijn we er in de EBI niet alleen mee bezig dat deze gedetineerden - plat gezegd - achter slot en grendel blijven, maar willen we ook voorkomen dat ze hun criminele netwerk vanuit de gevangenis blijven aansturen."

Volledig afgezonderd

Om dat te voorkomen, is er strenge controle op de gedetineerden. "Het meest essentiële verschil is dat een gedetineerde in de EBI volledig afgezonderd is van andere gedetineerden", vertelt Knoops.

"In gewone gevangenissen mogen gedetineerden met elkaar socialiseren. Bijvoorbeeld gezamenlijk naar de luchtplaats gaan of sporten. Dat is in de EBI vrijwel niet het geval."

Hoe wordt hulp van buitenaf tegengegaan?

Contact met buitenwereld

Woordvoerder Hees legt verder uit dat gedetineerden in de EBI absoluut niet samen in één cel geplaatst worden, zoals dat in andere gevangenissen soms wel gebeurt. De gedetineerden in de EBI kunnen heel soms even samen koken of tegelijkertijd sporten. Maar dan wordt er goed gekeken wie met wie mag, en wie zeker niet.

De afgelopen jaren is er ook meer afstand gekomen in het contact tussen de bewaarders en de gedetineerden. Om bewaarders zelf beter te beschermen.

Controle bij telefoongesprekken

Telefoongesprekken met de buitenwereld zijn bovendien streng geregeld. In andere gevangenissen is er vaak een grotere belzaal en algemenere controle. Maar bij de EBI is die controle één-op-één: om te bellen met een gedetineerde in de EBI, moet de beller onder begeleid toezicht naar een andere gevangenis komen. Zodat nauw in de gaten kan worden gehouden wie met wie belt.

Ook zijn de bezoekregels streng: je kunt niet zomaar even op bezoek bij iemand in de EBI.

Bekijk ook

• 

  Kijkje achter gevangenismuren bij unieke rechtszaal naast EBI in Vught: 'Zorg ervoor dat deze categorie criminelen niet meer over straat gaat'

  • 28-03-2025

'Bizar streng'

Volgens Hees is de EBI 'bizar streng'. Ze zegt: "Niemand wordt een momentje losgelaten. De gedetineerden zijn helemaal in hun eentje. En hoewel het natuurlijk terecht is dat ze daar verblijven, is het een heel naar regime om in te zitten."

In 2023 stelde het anti-foltercomité van de Raad van Europa dat de veiligheidsmaatregelen in de EBI 'buitensporig' streng waren.

Ieder jaar opnieuw beoordeeld

De woordvoerder benadrukt dat goed verantwoord moet blijven waarom maatregelen in de EBI nodig zijn. "Dienst Justitiële Inrichtingen staat ook voor een humaan detentiebeleid. Dus bij zo'n streng regime als in de EBI moet je verantwoorden of het noodzakelijk is dat iemand daar verblijft. En als iemand er al langer verblijft: of het niet afgebouwd kan worden. Soms kunnen gedetineerden naar een iets minder zwaar beveiligde inrichting, de Afdeling Intensief Toezicht (AIT)."

Ieder jaar worden de gedetineerden daarom opnieuw beoordeeld. Dat gebeurt onder meer op basis van adviezen van de gevangenisdirecteur.

Cameratoezicht op advocaten

Dan zijn er nog de advocaten die contact hebben met gedetineerden. Ook op dat contact is het toezicht strenger geregeld dan in andere gevangenissen. "In een gewone gevangenis kun je als advocaat gewoon met je cliënt aan een tafeltje zitten, kun je dossiers over en weer uitwisselen, zodat de gedetineerde kan meelezen", weet Knoops uit eigen ervaring.

"In de EBI wordt een gesprek streng gemonitord", zegt Knoops. "Dat is ook altijd zo geweest, voor zover ik weet. Toen ik ruim 10 jaar geleden iemand in de EBI als cliënt had, was dit ook al zo."

Naar de Eerste Kamer

Onder het vorige kabinet stelde minister Franc Weerwind (Rechtsbescherming) nog scherpere maatregelen in de EBI voor. Hieronder was ook het voorstel om cameratoezicht in te stellen bij gesprekken tussen gedetineerden en advocaten.

In februari 2025 stemde de Tweede Kamer in met de wetswijziging die hiervoor nodig was. Het voorstel moet nu nog langs de Eerste Kamer.

Bekijk ook

• 

  Gevangenen 2 weken eerder vrijlaten tegen cellentekort? 'Afbreuk aan oordeel rechter'

  • 20-03-2025

Verdediging moeilijker

Eerder stemde de Tweede Kamer in met wijzigingen die verder gingen dan enkel cameratoezicht, en ook auditief toezicht mogelijk maakte. Na een spoedadvies van de Raad van State werd hiervan afgezien.

"Het scherpe toezicht in de EBI maakt het werk van de verdediging al een stuk moeilijker", zegt Knoops hierover. "Als het toezicht óók nog eens gepaard zou gaan met geluid opnemen en kunnen terugluisteren. Dan zou een advocaat nooit vertrouwelijk informatie kunnen uitwisselen."

'Grenzen van toelaatbare zijn bereikt'

"Dat zou in strijd zijn met het Europese Mensenrechtenverdrag. Zelfs het belang van de veiligheid van de samenleving kan niet opwegen tegen het grote belang dat de wetgever heeft gecreëerd voor ongestoord vrij verkeer tussen advocaat en cliënt", zegt hij.

"Ik denk dat de grenzen van het toelaatbare nu al zijn bereikt met het huidige EBI-regime."

Nog strenger?

De Dienst Justitiële Inrichtingen ziet in principe geen heil in een nog strengere beveiliging in de EBI. "Bij incidenten moet je natuurlijk kijken: hoe wil je dit voorkomen in de toekomst?", zegt de woordvoerder. "En het is goed dat er voor de capaciteit een tweede EBI-vestiging gepland staat. Maar wij zitten niet op de route dat het dagelijks regime van de gedetineerden nu nog strenger moet."

"Het is in de EBI echt al heel streng. Dus de indruk die mensen soms hebben van 'het kan nog wel wat strenger', die klopt niet", zegt ze. "Bovendien moet je ook denken aan wat zo'n extreem streng beleid doet met mensen, wat voor mensen je daarmee maakt. Daar los je niks mee op, zeg maar. Het baat niet."

Vandaag begint Eid al-Fitr, oftwel het Suikerfeest. En dat betekent voor veel mensen: samen zijn én samen eten. De Brabantse Kadir Ahmed probeert daar een rol in te spelen met zijn Kadir's snacks. "Happy halal voor iedereen."

Denk je aan Brabant, dan denk je aan worstenbroodjes, weet ook de van oorsprong Somalische Kadir Ahmed, die in Den Bosch opgroeide. Vroeger kwam hij ze vaak genoeg tegen op kinderfeestjes, als traktaties op school of tijdens een dagje weg. Maar als moslim 'hapte hij dan mis' zoals hij het zelf omschrijft.

'Ik wilde ook'

"Tijdens de kerstbrunch en -diner op school zag ik mijn vriendjes worstenbroodjes eten. Ik had zoiets van: ja, maar dit wil ik ook", vertelt Kadir. "Het zorgde er ook voor dat ik het gevoel had dat ik erbuiten viel, dat ik niet mee kon doen." Als moslim moet je halal eten. Varkensvlees, dat in worstenbroodjes zit, is dat niet.

"Al moslim krijg je van jongs af aan mee dat je halal eet, al snap je als kind misschien niet helemaal waarom", legt Kadir uit. Zijn Nederlandse vriendjes en vriendinnetjes hadden er begrip voor als hij niet alles mee kon eten. "Maar toch had ik vaak het gevoel: waarom jullie wel en ik niet? Waarom is dit er nog niet voor mij?"

Vraag om halal saucijzenbroodjes

Eten verbindt, vindt Kadir, en dan is het ook fijn om alles samen te kunnen eten. Maar pas jaren later kwam hij op het idee om niet-halal producten, zoals worstenbroodjes, voor iedereen beschikbaar te maken.

"Ik werkte bij de klantenservice van Bakkersland (een industrieel bakkersbedrijf, red.) en kreeg de vraag of we halal saucijzenbroodjes hadden. Toen ik daarmee naar mijn baas ging, zei hij: 'Kadir, richt je op brood, we doen niet aan halal.' Maar het gevoel dat ik als kind had, dat gemis, dat bleef aan me knagen."

Bekijk ook

• 

  'Juist in tijden van spanningen kan samen eten verbinden': joodse Noa deed mee aan een interreligieuze iftar

  • 01-04-2024

'Brabants worstenbroodje evenaren'

Zo ontstond het idee om aan de slag te gaan met een halal worstenbroodje. Maar dat ging niet zonder slag of stoot: Kadir was een jaar bezig met het zoeken naar de goede samenstelling voor het deeg en de juiste kruidenmix voor in het gehakt. En werken met rundvlees, wat Kadir gebruikt, gaat anders dan met varkensvlees. "Dat laatste kan een stuk meer aan."

Vergelijkingsmateriaal op het gebied van smaak had hij zelf niet, want een traditioneel worstenbroodje - meestal gemaakt met varkensgehakt, en anders niet halal geslacht vlees - had hij natuurlijk nog nooit geproefd. Dus om de juiste smaak te creëren, kreeg hij hulp van anderen. "Het is echt een specifieke smaak, het was onze uitdaging om het Brabantse worstenbroodje te evenaren."

Hulp van moeder

Met het vinden van de juiste kruidenmix heeft, naast kruidenbedrijf Verstegen, vooral Kadirs moeder geholpen. "Die weet alles van smaken en proeven", vertelt Kadir.

Dat terwijl ze in eerste instantie niet enthousiast was over het idee. "Ze had zoiets van: 'Maak gewoon je studie af en hou op met dat worstenbrood.' Ze begreep niet zo goed wat ik aan het doen was." Maar uiteindelijk ging ook zij erin mee. "Ze zei: 'Je bent zo eigenwijs, ik ga toch maar helpen", zegt Kadir lachend.

Groot verschil

Al lijkt het kunnen eten van een worsten- of frikandelbroodje misschien klein, volgens Kadir kan het een groot verschil maken.

"Het doet mensen enorm veel dat ze het nu ook kunnen eten", merkt Kadir. "Je zorgt met een klein product dat mensen eindelijk kunnen mee-eten, dat ze denken: het is er nu eindelijk ook voor ons."

Steeds meer halal

En dat is belangrijk, want er zijn steeds meer mensen in Nederland die halal eten. In 2023 was 6 procent van de Nederlandse bevolking moslim.

Dat is ook terug te zien in de supermarkten. Er zijn steeds vaker halal-vakken en volgens cijfers van onderzoeksbureau Circana is de omzet van halal-producten in 2024 in 3 jaar tijd verdubbeld: van 23,2 miljoen euro in 2021 naar 53,4 miljoen in 2024. Daarbij zijn het niet alleen moslims, maar ook niet-Islamitische mensen die halal kopen, bijvoorbeeld als ze stoppen met het eten van varkensvlees.

'Zowel Fatima als Dirk-Jan'

Dat ziet Kadir ook weer terug in zijn klanten. "Het is niet alleen een Fatima of Kadir die het koopt, maar ook een Dirk-Jan of een Fleur. Iedereen heeft tegenwoordig wel een schoondochter of -zoon, vriend, buurman of -vrouw die halal eet, en iedereen wil ook voor hen iets op tafel kunnen zetten. Daardoor verkopen we niet alleen veel met Suikerfeest of tijdens de ramadan, maar ook met kerst of Pasen." Vorig jaar verkocht Kadir in totaal 1,7 miljoen snacks.

"Er komen steeds meer mensen uit verschillende landen naar Nederland, en daardoor zie je steeds meer verschillend eten, en meer mensen die halal eten. Tegelijkertijd is er in Nederland nog veel onwetendheid over halal." Al ziet Kadir dat wel langzaam veranderen. "We zijn er nog niet helemaal, maar langzaam gaan we vooruit. In Deurne, waar onze bakkerij laatst geopend is, wisten ze eerst niet eens wat halal was. En nu zijn ze hartstikke positief."

Bekijk ook

• 

  Saïda helpt mensen met diabetes de ramadan door te komen: 'Vasten kan, maar het moet wel op een gezonde manier'

  • 24-03-2024

Geen niche

"Het wordt nog vaak gezien als een niche", gaat Kadir verder. "Als een hype die weer voorbij gaat. Maar het is juist iets wat de komende jaren alleen nog maar blijft groeien. En hoe fijn is het dan dat we kunnen helpen om het voor mensen beschikbaar te maken?"

"Het gaat erom dat iedereen mee kan eten, want iedereen kan het eten, ook als je niet alleen halal eet. Vandaar dat mijn slogan ook is: eten dat je deelt is twee keer zo lekker."

'Eten waar je blij van wordt'

Waar het begon met puur Brabantse worstenbroodje, heeft Kadir nu ook saucijzen- en frikandelbroodjes en bapao in de supermarkten liggen. En er komt nog meer aan. Maar wat precies blijft nog even geheim, laat Kadir weten.

"Onze missie is om mensen en culturen samen te brengen met eten waar je blij van wordt. Als ik daaraan bij kan dragen met mijn eten, vind ik dat mooi", sluit Kadir af.

Bekijk ook

• 

  Is meedoen aan de ramadan verplicht voor alle moslims? En andere vragen beantwoord over de vastenmaand

  • 19-03-2023