radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Biologische boeren zijn bang voor toekomst door korte pachtcontracten: 'Kans dat we deel van onze gronden kwijtraken'

Biologische boeren zijn bang voor toekomst door korte pachtcontracten: 'Kans dat we deel van onze gronden kwijtraken'
Tuinder Veerle Bruning en boerin Tineke van den Berg
Bron: EenVandaag

Bio-boeren hebben grote moeite om aan land te komen, én om het te houden. Kortlopende pachtverdragen en peperdure grondprijzen zijn de oorzaak. "Die onzekerheid is als een bijl aan de wortels van je bedrijf."

Al bijna 30 jaar hebben Tineke van den Berg en haar man een biodynamische boerderij in Almere, met akkerbouw, groenteteelt en koeien. Ze werken met focus op biodiversiteit en bodemgezondheid, en ook dierenwelzijn staat hoog in het vaandel. "We geloven heel erg dat onze manier van werken iets bijdraagt, dat het de wereld wat mooier kan maken", vertelt Tineke.

Toekomst op losse schroeven

De boerderij van Tineke is een gezond bedrijf met een jaarlijkse omzet van bijna 2 miljoen euro. Toch staat de toekomst op losse schroeven. "Onze koeien grazen al vele jaren in een natuurgebied dat van Staatsbosbeheer is. Maar zij willen nu ander natuurbeheer dan begrazing, en daarom moeten de dieren daar binnenkort weg. We hebben geen idee waar ze naartoe kunnen."

En het gebrek aan grond dreigt voor de boerin nog groter te worden. "Nu ook de pachtcontracten voor onze akkerbouwpercelen aflopen, is er een kans dat we een groot deel van onze gronden kwijtraken, na bijna 30 jaar."

Bekijk ook

Vaak zij-instromers

De Stadsboerderij Almere van Tineke is niet het enige bio-bedrijf dat in de knel zit. Voor biologische boeren is maar weinig grond in Nederland beschikbaar, vertelt Margriet Goris van de Wageningen University & Research (WUR). "Dat heeft een aantal redenen. Zo gaat het bijvoorbeeld vaak om zij-instromers in de landbouw, die niet van huis uit grond erven."

"Daarnaast is in 2007 de pachtwetgeving in Nederland geliberaliseerd, waardoor nu 90 procent van alle nieuw uitgegeven contracten kortlopend is. Dat is heel vaak minder dan 6 jaar, zelfs één- tot tweejarige contracten zijn niet ongebruikelijk."

Grond verbeteren kost tijd

Goris is ruraal socioloog en onderzoekt onder andere de samenhang tussen de verdeling van grond, het landbeleid, en de voedselvoorziening. Biologisch boeren gaat juist om de lange adem, legt ze uit.

"Biologische boeren werken aan bodemherstel en dat kost tijd. Het is heel moeilijk om grond te verbeteren, als je maar kortdurende contracten hebt, laat staan om die grond om te schakelen naar biologische landbouw. Dat is in zo'n kort tijdsbestek niet mogelijk."

Bekijk ook

Van akker naar natuurgebied

De kortlopende pachtcontracten en peperdure Nederlandse grondprijzen zorgen bij veel bioboeren voor grote onzekerheid. Ook tuinder Veerle Bruning kan erover meepraten. Haar kleine bedrijfje vlakbij Breda ligt op dit moment zelfs helemaal stil omdat ze geen grond heeft.

"Ik had een zogeheten zelfoogstakker van anderhalf hectare met zo'n 220 deelnemers, die daar hun eigen verse groenten konden oogsten", vertelt ze.

Niet blij met het uitzicht

"7 jaar lang had ik goede afspraken met de gemeente. Maar in het kader van een herinrichtingsplan konden rijke buren het stuk land waar mijn bedrijf op stond in 2021 kopen."

Het land is nu een natuurgebied, met zogeheten kruidenrijk grasland. "Die buren wilden geen akker in hun uitzicht. Maar ik betwijfel zeer of wat er nu groeit ecologisch waardevoller is dan de natuurinclusieve tuin die wij hier hadden opgebouwd."

Ecologische boeren komen steeds moeilijker aan grond.

'Krakkemikkige omstandigheden'

Protest, brandbrieven en crowdfundingacties van de oogstdeelnemers mochten niet baten. Inmiddels is de tuin verdwenen en is Bruning naarstig op zoek naar een ander geschikt stuk grond. Tot nu toe zonder succes: "Ik heb een klein stukje land op het oog, maar de vraagprijs is iets van 3 ton."

"Ik weet niet eens of ik daar dan een schuur neer kan zetten voor mijn werktuigen, en een kleine hut of een wc", vertelt ze. "De gemeente zegt op dit moment dat het niet kan, vanwege het bestemmingsplan. Maar dan zijn het zulke krakkemikkige omstandigheden, dat is een te groot risico, voor zoveel geld."

Ander landbouwbeleid nodig

Ook onderzoeker Margriet Goris denkt dat het anders kan, maar volgens haar is daar wel de overheid voor nodig. Ze vindt dat het beleid voor landbouwgrond aangepakt moet worden.

"De liberalisering van de pacht, met als gevolg de enorme hoeveelheid kortlopende contracten, is een taboe waar niemand aan durft te komen. Maar de overheid kán hier iets aan doen, wetten en regels kunnen aangepast worden. Daarnaast moet er onderzocht worden hoe de prijs van landbouwgrond omlaag kan, zodat het beter in verhouding staat met wat er op ecologische wijze verbouwd kan worden."

Bekijk ook

Pachtregels herzien

Het lijkt een logische stap om biologische landbouw en veeteelt gericht te stimuleren. De ambitie van het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) is immers om in 2030 zo'n 15 procent van alle landbouw biologisch te laten zijn. Op dit moment is dat nog geen 5 procent.

EenVandaag heeft de verantwoordelijke staatssecretaris, Jean Rummenie (BBB), gevraagd of er plannen zijn om de bodemproblematiek aan te pakken. De staatssecretaris laat weten dat hij bekend is met de uitdagingen van ecologische boeren als het gaat om de beschikbaarheid van grond. "Specifiek voor ecologische boeren speelt ook mee dat zij extra aandacht besteden aan het behoud en de verbetering van de bodemkwaliteit."

'Word hier heel ongelukkig van'

Het ministerie werkt volgens de staatssecretaris aan een herziening van de pachtregelgeving. "Onderdeel hiervan is het stimuleren van langlopende pachtcontracten en het ontmoedigen van kortlopende pacht. Hiermee krijgen boeren, zowel ecologische als niet-ecologische boeren, meer bestaanszekerheid voor de voortzetting van hun bedrijf."

Het ministerie laat weten dat dit plan verder geen invloed zal hebben op de hoge bodem- en pachtprijzen. Voor de Almeerse boerin Tineke van den Berg zijn de zorgen daarmee nog lang niet voorbij, want zonder natuurgrond voor haar koeien blijft het voortbestaan van de bio-boerderij onzeker. "Die onzekerheid is als een bijl aan de wortels van je bedrijf. Ik word hier heel ongelukkig van."

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Truckhandelaar Ad is bang dat zijn klanten de grens over gaan als contante betalingen boven de 3.000 euro verboden worden

Truckhandelaar Ad is bang dat zijn klanten de grens over gaan als contante betalingen boven de 3.000 euro verboden worden
Truchandelaar Ad van Ekeren
Bron: EenVandaag

Een verbod op contante betalingen boven de 3.000 euro is bijna een feit. Dinsdag debatteert de Eerste Kamer erover. Ondernemer Ad van Ekeren maakt zich zorgen over de gevolgen. "Klanten gaan de grens over."

Al meer dan 50 jaar is Ad van Ekeren (73) actief in de truckersbranche. Hij exporteert tweedehands vrachtauto's naar landen overal ter wereld. Dit werk is zijn lust en zijn leven, maar de laatste jaren ergert Ad zich steeds meer aan alle regels die er vanuit de politiek op hem afkomen.

Tweede Kamer heeft al ingestemd

Een nieuwe ergernis is het kabinetsplan om de grens van contante betalingen omlaag te doen. In dit plan wordt het ondernemers en consumenten verboden om cash-transacties boven een bedrag van 3.000 euro uit te voeren.

De Tweede Kamer heeft al met deze nieuwe limiet ingestemd. Morgen is het aan de Eerste Kamer om een oordeel te vellen over dit voorstel.

'We zijn gewoon ondernemers'

Ad heeft het gevoel dat de overheid en politiek hem nu in het 'verdachtenbankje' plaatsen. "Ik zit al 50 jaar in deze handel, mijn vader zelfs vanaf 1948. En in één keer word je weggezet alsof je in de criminele hoek zit."

"We zijn gewoon ondernemers, we dragen bij aan de economie en betalen keurig belasting, ik word er echt boos over. Bovendien is contant geld nog steeds een wettig betaalmiddel."

Bekijk ook

'Verbod hoog nodig'

Maar volgens hoogleraar financieel recht en integriteit Tom Loonen is het hoog nodig dat er een verbod op contante betalingen boven de 3.000 euro komt. Want uit onderzoek blijkt dat in Nederland jaarlijks een bedrag van rond de 16 miljard euro wordt witgewassen.

"Het is een noodzakelijke manier om criminelen vleugellam te maken. Je zorgt ervoor dat zij contante middelen niet meer in de bovenwereld kunnen uitgeven. Door de limiet op 3.000 euro te zetten kunnen ze geen luxegoederen meer kopen, zoals dure sieraden en auto's van contant geld", zegt Loonen.

Omzetverlies

Maar truchandelaar Ad vreest dat de limiet zorgt voor een fors omzetverlies: "Ik ga klanten kwijtraken. Er zijn mensen die alleen maar contant willen betalen. En als je dan tegen die mensen zegt dat je maar 3.000 euro cash mag aannemen, dan gaan ze ergens anders heen. Waar ze wel trucks van 15.000 euro met cash kunnen betalen. Je raakt toch een deel van je handel kwijt hierdoor."

In zijn branche is het volgens de ondernemer zeer gebruikelijk om zaken te doen met contant geld. Vooral omdat hij vaak zaken doet in landen waar het bancaire systeem lang niet zo betrouwbaar is als in Nederland, zoals Azerbeidzjan en Georgië.

Bekijk ook

'Acceptabele grens'

Hij is bang dat deze klanten naar Duitsland gaan: "Daar ligt de grens straks op 10.000 euro cash, net als in veel andere Europese landen. Dan gaan ze daar naartoe, of naar Polen of Tsjechië. Waarom wordt dat niet over heel Europa gelijk getrokken?"

Hoogleraar Loonen snapt Ads kritiek, maar denkt dat het niet zo'n vaart zal lopen. "Ik begrijp die zorgen op zichzelf wel, maar laten we het wel praktisch blijven bekijken. De kans dat iemand tegenwoordig een briefje van 100 of 200 euro op zak heeft, schat ik niet zo hoog in. Uit onderzoek blijkt dat nog maar 20 procent van de betalingen contant wordt gedaan, dus voor een groot deel van de mensen is het acceptabel de grens af te bouwen naar 3.000 euro."

'Elke dag iets nieuws'

Van Ekeren ziet de toekomst niet heel positief in. "Kijk, het is nu al een grote papierwinkel. En het wordt alleen maar gekker. In politiek Den Haag verzinnen ze elke dag weer iets nieuws. De lol begint er op deze manier wel echt vanaf te gaan. Die is op deze manier wel gezakt tot het nulpunt."

Morgen debatteert de Eerste Kamer over het verlagen van de cashlimiet naar 3.000 euro. Volgende week dinsdag zal erover dit voorstel gestemd worden.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Het belang van computerchips en waarom steeds meer landen ze zelf willen produceren

Het belang van computerchips en waarom steeds meer landen ze zelf willen produceren
De chipindustrie is voor veel landen erg interessant
Bron: ANP en AFP

Het maken van chips voor in apparaten: voor veel landen wordt dat een steeds interessantere industrie. Zeker nu de Chinese app DeepSeek op het toneel is verschenen. Maar hoe zit dat precies? "Heeft grote gevolgen voor een land."

Smartphones, stofzuigers en elektrische auto's: in een heleboel apparaten die we dagelijks gebruiken, zitten computerchips. "Maar, ze zitten ook in drones, wapens en in militaire systemen", vertelt Maaike Okano-Heijmans. En dat is een belangrijke reden waarom de industrie voor veel wereldleiders zo interessant is.

Wat is een chip?

Maaike Okano-Heijmans is onderzoeker bij het Clingendael instituut en programmaleider Geopolitiek van Technologie en Digitalisering, en weet daardoor alles over chips en het belang van deze technologie. "Wie de beste chips heeft, heeft ook de beste aanvals- of verdedigingskracht." Een goede reden om erin te investeren, dus.

Maar wat is een chip precies? Okano-Heijmans legt uit: "Het is een heel klein plaatje dat wordt gemaakt van silicium, een halfgeleidend materiaal, dat gegevens kan opslaan of doorgeven via piepkleine elektronische schakelingen."

Geheugenchip en processorchip

Chips kun je daarom ook wel de 'hersenen' noemen van heel veel apparaten die we tegenwoordig gebruiken. "Denk bijvoorbeeld aan een stofzuigers en lichtschakelaars die je op afstand kan bedienen, dus steeds intelligenter worden."

Volgens de onderzoeker zijn er twee type chips die belangrijk zijn voor de chipindustrie: de geheugenchip en de processor-chip. "De ene chip slaat informatie op en de ander geeft opdrachten door aan een apparaat, zoals je smartphone."

Maaike Okano-Heijmans
Bron: Clingendael
Maaike Okano-Heijmans

Bekijk ook

Hoe kleiner, hoe krachtiger

Chips worden al decennialang gebruikt en worden nog steeds verfijnd, gaat ze verder. "De ontwikkeling en massaproductie van chips begon in Silicon Valley."

Al zagen die er toen nog wel heel anders uit: "Computers waren vroeger ook een stuk groter, omdat de chips minder sterk waren. Doordat de chips steeds krachtiger werden en steeds meer konden doen, hadden we minder ruimte nodig. Het gevolg: chips werden automatisch kleiner."

Evolutie van chips

"Het feit dat wij nu met een telefoon kunnen rondlopen in plaats van dat die ergens in huis moet staan, heeft alles te maken met de evolutie van chips", gaat de onderzoeker verder.

"Hoe meer geleiders op de chips geprint kunnen worden, hoe krachtiger de chip." Daarom zijn kleine chips erg in trek bij verkopers van alledaagse 'slimme' apparaten.

DeepSeek

Naast smartphones en drones worden chips ook gebruikt voor datacentra en slimme AI-modellen. Dat is waar de interesse van veel landen vooral ligt. "2 jaar geleden werd ChatGPT gelanceerd en deze week zagen we de Chinese variant DeepSeek daarop volgen."

Tot nu toe werd gedacht dat voor dit soort modellen de slimste chips gebruikt moesten worden, maar volgens China is dat bij DeepSeek niet het geval.

Gevolgen voor ASML

Die ontwikkeling is spannend voor de chipindustrie, legt de onderzoeker uit. "DeepSeek laat zien dat het met minder slimme chips ook mogelijk is." Dat kan bijvoorbeeld grote gevolgen hebben voor de Nederlandse chipmachinebouwer ASML, dat zich al jaren bezighoudt met de ontwikkeling van snellere en efficiëntere chipmachines.

Na de lancering van DeepSeek kregen de aandelen van ASML en andere chipbedrijven daarom een flinke klap op de beurs. Toch is nog niet helemaal zeker of het Chinese DeepSeek ook de precieze waarheid vertelt over de chips in hun AI-chatbot.

Bekijk ook

Grote spelers van de chipindustrie

Verschillende landen hebben verschillende expertises op het gebied van chips. "In Nederland is ASML dus een topspeler in het maken van machines die geavanceerde chips produceren. Maar om een chip te maken heb je vervolgens software nodig die daarop komt. Hier zijn Amerikanen weer vreselijk goed in."

Dan zijn er ook nog bedrijven nodig die de software daadwerkelijk op de chip zetten. "Veel van dit soort bedrijven zitten in Oost-Azië zoals Taiwan, en Zuid-Korea.

'Niet altijd slimme chips nodig'

ASML is het enige bedrijf ter wereld dat chipmachines maakt voor de allerslimste chips, gaat Okano-Heijmans verder. "Maar niet iedere fabrikant heeft de slimste chips nodig, want een stofzuiger kan prima een eenvoudige chip bevatten."

Nu de doorbraak van het Chinese DeepSeek laat zien dat mogelijk ook een eenvoudigere chip ingewikkeld werk kan verrichten, zet dat de techindustrie aan het denken. "We hebben geprobeerd de technologische ontwikkeling in China af te remmen, bijvoorbeeld door een exportverbod op de meest geavanceerde technologie. Het lijkt er nu op dat dit onvoldoende effect heeft."

info

EenVandaag Vraagt

In dit artikel zijn antwoorden verwerkt op vragen die zijn ingestuurd via EenVandaag Vraagt. Met EenVandaag Vraagt heb je invloed op wat we maken. Wil je meedoen? Download dan de Peiling-app van EenVandaag, ga dan naar 'Instellingen' en zet je notificaties voor EenVandaag Vraagt aan. Je vindt de vragen en antwoorden terug bij 'Doe mee'. De Peiling-app van EenVandaag is gratis te downloaden in de App Store of Play Store.

Afschrikwekkend effect

India is een van de landen die hard bezig is om zelf een eigen industrie op te bouwen. "Want iedereen realiseert zich dat wanneer je een fabriek op eigen grond hebt staan, het makkelijker wordt om chips te blijven maken", vertelt Okano-Heijmans. "Maar daar heb je wel toegang tot bepaalde grondstoffen voor nodig, zoals germanium en gallium. Die heeft India niet veel op eigen bodem."

Het hebben van een chipindustrie kan daarnaast ook een afschrikwekkend effect hebben omdat de hele wereld chips nodig heeft, zegt de onderzoeker. "Dit is het geval voor Taiwan. Het land heeft een enorme chipindustrie en deze is belangrijk voor China en de rest van de wereld." China, dat Taiwan beschouwt als opstandige provincie, zal het land daarom mogelijk minder snel aanvallen.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant